Yersinia enfeksiyonu - Yersinia enterocolitica ve Yersinia pseudotuberculosis
Yersinia enfeksiyonu, psödoapendiküler sendromdan septisemi, farenjit, artrit ve osteomiyelit gibi eklem ve kemik enfeksiyonlarına kadar değişen farklı klinik formlara neden olmaktadır. Yersinia enterocolitica diğer üç tür içinde insanlarda en fazla ve en değişken enfeksiyona neden olan türdür. Yersinia spp ülkemizde laboratuvardan bildirimi zorunlu etkenlerdir (1,2). Yersinia enfeksiyonlarının tanısı bakterinin kültürden izolasyonuna dayanır; kesin tanı için özellikle dışkıdan elde edilen izolatların biyotip ve serotipinin de tayini gerekmektedir. Enterobacteriaceae üyesi olmaları nedeniyle, akut ishal tanısı için dışkı kültürleri Yersina spp‟nin izolasyonu ve tanımlanmasına da imkan sağlar. Ancak bu bakterilerin daha özel şartlara gereksinim duyabildiği ve izolasyon şansını artmak için klinik laboratuvarlarca yeri geldiğinde uygulanabilmesi önem kazanır. Bu nedenle bu UMS belgesinde Yersinia enfeksiyonlarının tanıda geçerli teknikler ile doğru ve güvenilir bir şekilde tanımlanmasına yardımcı bir Rehber verilmesi hedeflenmiştir.
Yersinia enterocolitica ve Yersinia pseudotuberculosis‟e bağlı enfeksiyonlar insanlarda barsak ve barsak dışı enfeksiyonlara neden olmaktadırlar. Bu bakterilere bağlı en sık görülen enfeksiyonlar enterokolit, mezenter adenit, terminal ileit, septisemi ve ayrıca reaktif artrit gibi otoimmün hastalıklardır. Yersinia‟ların neden olduğu gastrointestinal enfeksiyonlar kontamine gıda ve suların fekal-oral yoldan bulaşması, kontamine hayvanlara veya karkaslarına direkt el-ağız yoluyla maruz kalınması ya da nadiren kontamine kan transfüzyonu ile bulaşmaktadır. Y. enterocolitica ve Y. pseudotuberculosis yaşlılar, immün sistemi baskılanmış kişiler ve altta yatan metabolik hastalığı olanlarda septisemiye neden olabilmektedir (3,4). Enterokolite neden olan Yersinia türleri izole edildiği takdirde bildirilmeleri önem arz etmektedir.
Yersinia türleri Enterobacteriaceae ailesinde bulunan pleomorfik gram negatif basillerdir. Yersinia‟lar 11 tür içerirler. Y. pestis dışında, insanlarda en sık enfeksiyon yapan türler Y.enterocolitica ve Y. pseudotuberculosis‟dir. Y. enterocolitica‟nın 60 serotipi ve 6 biyotipi tanımlanmıştır. En sık O:3,O:5, O:8 ve O:9 serotipleri hastalıkta izole edilirken, biyotipler içinde en sık görülenler ise biyotip 2,3 ve 4‟tür. Y. pseudotuberculosis somatik antijenlerine göre 6 serotipe (I-VI) ve 4 alt tipe ayrılmaktadır. O grup 1 insanlarda enfeksiyonların %80‟inden sorumludur.
Yersinia türleri fakültatif anaerob, oksidaz negatif, laktoz negatif, üreaz pozitiftir. Bu türler 37°C‟de hareketsiz, 25°C‟de hareketlidirler. Her iki tür de beyin kalp infüzyon, MacConkey agar (MAC) ve SS agarda, oda sıcaklığında ve 37°C‟de, fosfat tamponlu tuzlu suda ise +4°C‟de üreyebilmektedir. Ekilen besiyerlerinde koloniler genellikle 48 saat inkübasyon sonucunda ayırt edilebilir hale gelirler (4).
Y. enterocolitica tüm dünyada yaygın olup kaynak kontamine su, yiyecekler, vahşi ve evcil hayvanlardır. En sık kuzey Avrupa ülkelerinde ve Kanada‟da izole edilmekte, Güney Amerika, Afrika, Asya ülkelerinden de bildirilmektedir.
Y. enterocolitica ile enfeksiyon, kişinin yaşına bağlı olarak farklı semptomlara neden olabilir (3). Çocuklarda enterokolit tablosu daha sık görülmekte, bu formun özellikle 1-4 yaşı etkilediği gözlenmektedir. Mezenter adenit ve terminal ileit tablosu ise daha çok ileri yaş çocukları ve genç erişkinleri etkilemektedir.
Y. enterocolitica en sık kontamine yiyecek ve suların alınmasıyla fekal-oral yolla, daha az sıklıkla ise enfekte hayvan ve insandan direkt temas ile bulaşmaktadır. Domuz, kemirici, tavşan, koyun, deve, at, köpek ve kediler Y. enterocolitica’nın zoonotik kaynakları arasındadır. Enfeksiyon insanlara köpek, kedi veya onların dışkıları ile temas sonucu bulaşabilir. Y. enterocolitica patojenik serotiplerinin taşıyıcılığı en sık domuzlarda görülmektedir; bu nedenle bazı özel çiğ veya az pişmiş domuz eti ürünlerinin tüketimi gastroenterit için başlıca risk faktörüdür. Buzdolabında +4°C‟de saklanan etlerin enfeksiyon için iyi bir kaynak olduğu düşünülmektedir (4,5). Y. enterocolitica ile ilişkili kronik taşıyıcılık bildirilmemiştir. Türkiye‟de bu konuda yapılan çalışmalar sınırlıdır. Kontamine süt ve dondurmaya bağlı epidemiler bildirilmiştir.
Y. enterocolitica ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bir durum da kan transfüzyonu reaksiyonları ile ilgilidir. Bakterinin soğukta üreyebilme özelliği, kan ve ürünlerinin soğukta depolanması sırasında bakterinin üremesine olanak sağlamaktadır. Bu nedenle, kan kullanımı sonrasında oluşan reaksiyonlarda bu bakteriye bağlı bakteriyemi veya endotoksemi oluşabileceği akla getirilmelidir.
İmmün sistemi baskılanmış kişilerde Y. enterocolitica’ya bağlı septisemi ve lokalize metastatik enfeksiyonlar görülmektedir. ġeker hastalığı, malignensi, immünsüpresif tedavi, kronik karaciğer hastalığı, alkolizm, malnütrisyon, ileri yaş, hemolitik anemiye bağlı yüksek doz demir kullanımı bu enfeksiyonlar için en önemli risk faktörleridir (5).
Y. pseudotuberculosis‟e bağlı enfeksiyonlar daha nadir görülmektedir. Bu bakteri de doğada yaygın olarak bulunmakta, kemiriciler, tavşan, deve, çiftlik hayvanlarından, vahşi ve evcil kuşlardan izole edilmektedir. Kontamine yiyecek ve suların alınması ve enfekte hayvanlarla direk temas sonucu bulaşmaktadır. Enfeksiyonları daha çok Avrupa‟da 5-14 yaş grubu kişilerden bildirilmiştir. Erkeklerde kadınlara oranla 3 kere daha fazla rastlanmaktadır. Hastalık daha çok kış aylarında saptanmaktadır (5).
Y. enterocolitica ve Y. pseudotuberculosis‟e bağlı enfeksiyonlarda rutin laboratuvar testleri özgül değildir. Lökosit sayısı normal veya hafif yüksek olabilir.
Tanı bakterinin kültürden izolasyonuna dayanır. Bu türler dışkıdan ve klinik forma göre mezenterik lenf nodları, faringeal eksuda, kan ve diğer steril vücut sıvıları ile apseden izole edilebilmektedir. Y. enterocolitica ve Y. pseudotuberculosis‟i üretmek için seçici CIN agar ve soğukta zenginleştirme yöntemleri kullanılır. Kültürde üreyen kolonilerden biyokimyasal özelliklerine göre ayırıma gidilmekte, kesin tanı referans laboratuvarlarında biyotiplendime ve serotiplendirme ile konmaktadır (4,6).
KAYNAKLAR:
1 Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete; 02.04.2011 – 27893. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110402-3.htm (son erişim tarihi: 06.01.2014)
2 Bulaşıcı Hastalıkların Ġhbarı ve Bildirim Sistemi, Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi, Sağlık Bakanlığı, Ankara. 2004. http://www.shsm.gov.tr/public/documents/legislation/bhkp/asi/bhibs/BulHastBilSistStanSurveL
abReh.pdf (son erişim tarihi: 18.12.2013)
3 CDC. Yersinia. http://www.cdc.gov/nczved/divisions/dfbmd/diseases/yersinia/ (son erişim tarihi: 18.12.2013)
4 Schriefer ME, Petersen JM. Yersinia. In: Versalovic J, Carroll KC, Funke G, Jorgensen JH, Landry ML, Warnock DW (eds). Manual of Clinical Microbiology. 10th ed., ASM Press, Washington D.C. 2011, p. 627-638.
5 Dennis DT, Mead PS. Yersinia species, including Plague. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin RD (eds). Mandell, Douglas and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases. 7 ed., Churchill Livingstone Elsevier, Philadelphia. 2010, p. 2943-2953
6 UK Standards for Microbiology Investigations. Identification of Yersinia species. Bacteriology – Identification, ID 19, Issue no: 2.1, Issue date: 21.10.11. http://www.hpa.org.uk/SMI (son erişim tarihi: 24.12.2013)
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları Bakteriyoloji / Mikrobiyolojik Tanımlama / B-MT-06 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2015
Mikrobiyoloji
-
Antibiyotiklerin Etki Mekanizmaları Nelerdir?
-
Azot oksit
-
Petri Kutusunda Agarlı Besiyeri Hazırlanması
-
Tüpde Agarlı Besiyerlerinin Hazırlanması
-
Besiyeri Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir ?
-
Dehidre Besiyerleri Nedir?
-
Besiyerinin Sahip Olması Gereken Özellikler
-
Besiyeri hazırlanmasında kullanılan maddeler nelerdir ?
-
Besiyerlerin Sınıflandırılması Nasıl Yapılır ?
-
Besiyerinin Tanımı ve Kullanım Amaçları Nelerdir ?
-
Pseudomonas Cinsine ait Türler
-
Veba - Yersinia Pestis
-
Tularemi - Francisella tularensis
-
Şarbon - Bacillus anthracis Enfeksiyonu
-
Bruselloz - Brucella spp