Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Tropik Lezzet ve Sağlık: Ejder Meyvesi, Pitaya Bitkisinin Sırları

---

Pitaya bitkisi, ilginç görünümü ve sağlık faydaları nedeniyle birçok insan tarafından tercih edilen bir bitkidir.

Pitaya bitkisi, tropikal ve yarı tropikal bölgelerde yetişen bir kaktüs türüdür. Diğer adıyla "ejder meyvesi" olarak da bilinir. İşte pitaya bitkisi hakkında ayrıntılı bilgiler:

Pitaya, bilimsel anlamda Hylocereus cinsi çeşitli kaktüs türlerinin (tatlı pitaya) olarak adlandırılan meyvesidir. En önemlisi ve yaygın olanı da Hylocereus cinsinden olanlardır.

Tatlı pitayalar kösele gibi, hafif lifli bir kabuğa sahip olup 3 türe ayrılmıştır.

Hylocereus undatus (Kırmızı pitaya) Beyaz etli kısma,kırmızı kabuğa sahiptir. En sık rastlanan "ejder meyve"lerini üreten türdür.

Hylocereus costaricensis (Kosta Rika pitayası) sıklıklada H. polyrhizus olarak da adlandırılır. Kırmızı kabuk ve kırmızı etli kısma sahiptir.

Hylocereus megalanthus (Sarı pitaya) Selenicereuscinsi içinde sıklıkla değerlendirilebilmektedir. Beyaz deri sarı kabuğa sahiptir.

Fiziksel Özellikler: Pitaya bitkisi, çoğunlukla uzun ve yassı gövdesi ile dikkat çeker. Üzerinde dikenler bulunabilir. Çiçekleri büyük ve renkli olup, gece açar. Meyveleri parlak renklerde olup, dış kabuğu pullu veya düz olabilir.

Ancak Hylocereus cinsinin yanında dünyada çeşitli halklarca Stenocereus (ekşi pitaya) cinsinden kaktüs türlerinin meyvesi de bu adla bilinmekte ve çeşitli ülkelerde bu türün meyveleride kültür olarak yetiştirilmektedir.Dahası bir kısım bilim insanları Hylocereus cinsinin bağımsız bir cins olarak değil, Stenocereus ailesi içerisinde göstermektedir. Buna ilaveten Perulularca (Cereeae) cinsi nadir bulunan Peru elma kaktüsü (Cereus repandus), da pitaya adıyla tanınmaktadır.

Aşırı sulama ve yağış bitkinin çiçeklerinin düşmesine, meyvelerinin çürümesine sebep olur. Kuşlar da sıkıntı yaratabilir. Ayrıca bakteri olarak Xanthomonas campestris saplarında çürümeye sebep olabilir. Dothiorella Fungisi meyvelerde kahverengi noktalara neden olabilir ama bu pek sık rastlananbir durum değildir.

Meyve Çeşitleri: İki ana pitaya meyve çeşidi vardır: beyaz etli ve kırmızı etli. Beyaz etli pitaya, beyaz veya sarı renkte ve daha hafif tatlılığa sahiptir. Kırmızı etli pitaya ise pembe, kırmızı veya mor renkte olabilir ve daha yoğun tatlılık içerir.

Besin Değeri: Pitaya, düşük kalorili bir meyvedir. Lif, C vitamini, B vitamini ve demir gibi besin maddeleri içerir. Özellikle antioksidan özellikleri ve sindirim sistemine olan olumlu etkileri nedeniyle tercih edilir.

Yetiştirme Koşulları: Pitaya bitkisi sıcak ve nemli iklimleri tercih eder. Fazla soğuğa dayanıklı değildir, bu nedenle soğuk iklimlerde genellikle seralarda yetiştirilir. Toprak drenajının iyi olması önemlidir.

Yetiştirme ve Bakım: Pitaya bitkisi genellikle kesekler veya tohumlarla çoğaltılır. İyi bir sulama ve gübreleme rejimi gerektirir. Ayrıca desteklenmeye ihtiyaç duyabilecek uzun gövdelere sahip olduğu için dikkatli bir destek sağlamak önemlidir.

Meyve etinden ayrılan tohumlar kurutulup depolanır, ideal olan kusuru olmayan ve olgunlaşmış meyvelerdir.

Tohumlar kompost ya da karışım toprakta eğer salon bitkisi olarak yetiştirilecekse iyi büyütülürler - sık ekimden genelde yaklaşık 11 ile 14 gün aradı bir sürede bitkiler çimlenir. Kaktüs oldukları zaman boyunca aşırı sulamadan kaçınılması gerekir. Gelişimleri devam ettikçe bu tırmanıcı bitki tırmanacak bir yerler aramakta bazal kökleri yanında yan yardımcı kökler oluşturmaktadır. Bitki 4,5 kilogram gibi bir ağırlığa ulaştığında çiçeklerini görmeye başlayabilirsiniz.

Pitaya kaktüsleri geceleri çiçek açıp, çiekleri sabahleyin solar. Yarasa veya güve gibi yaratıkları bitki diğer bir pittaya ile tozlaşma için kullanmaktadır. Kendi kendine tozlaşma, meyve üretimine neden olmaz bu durum evde bu kaktüsleri yetiştirenleri zorlamaktadır. Zira meyve için bir değil 2 tane bitkiye gereksinim vardır.

Bununla birlikte bitki gerekli büyüme ortamında 3 ila 6 kez çiçek açabilir. En önemlisi diğer kaktüsler gibi eğer sağlıklı bir gövde, sap kısmı bitkiden kopup toprağa gömülürse bu durumda bu gövde köklenip ayrı bir bitki oluşturabilir. Bu da üreme ve meyve için kestirme bir yoldur.

Bitki 40 dereceye kadar sıcakları ve çok kısa süreli soğukları kaldırabilir. Ancak uzun süreli dondurucu soğukları kaldıramaz. USDA cinsinden soğuğa dayanıklılık haritasında 10-11. bölgelerde yaşayabilir bununla birlikte 9a ve 9b bölgelerinde dışarıda bitkinin yaşayabilmesi ihtimali vardır.

Hylocereus ortalama yağış alan kuru tropikal iklimlerde yaşamaya adapte olmuştur. Ejder meyveleri çiçeklenmeden 30 ila 50 gün sonra kaktüs gibi ağaçlarda oluşur. Yılda 5-6 ürün bu bitkiden alınabilir.Vietnam'da her yıl hektar başına 30 ton ürün alan çiftlikler bulunmaktadır.

Kullanım Alanları: Pitaya meyveleri taze olarak tüketilebileceği gibi, tatlılar, içecekler ve salatalarda da kullanılır. Ayrıca bazı yerlerde meyve suyu veya dondurulmuş meyve olarak da satılır.

Sağlık Faydaları: Pitaya, sindirim sistemini destekler, bağışıklık sistemini güçlendirir, cilt sağlığını destekler ve antioksidan etkileri vardır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler: Meyvelerin kabukları yenmez, sadece iç kısımları tüketilir. Ayrıca, bazı insanlar için aşırı tüketim bağırsak sorunlarına neden olabilir.

Bitkinin Coğrafi Dağılımı:

Hylocereus türü pitaya üreten kaktüslerin anavatanı Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika dır. Ayrıca Asya'da Endonezya, Güney Cava, Tayvan, Vietnam, Tayland, Filipinler, Sri Lanka, Malezya, yeni olarak Bangladeş 'de üretimi yapılmakta ve kültür türleri yetiştirilmektedir. Ayrıca Okinawa, Hawai, İsrail, kuzey Avustralya ve Güney Çin'de de yetiştirilmektedir. Son yıllarda Türkiye'nin Adana ve Mersin illerinde üretilmeye başlamıştır.

Hylocereus sadece geceleri çiçek açar. Büyük beyaz kokulu çiçekleri tipik şeklinden ötürü ay çiçeği veya gecenin kraliçesi olarak da anılır. Tatlı pitayalar krem gibi bir etli kısma sahiptir. Ayrıca, bahçe bitkisi olarak dışarıda, salon çiçeği olarak da evlerde yetiştirilmektedir.

---