Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Leopoldia buseana, Muğla ilinde yeni bir endemik bitki türü keşfedildi.

---

Muğla ilinde Ula, Gökova ve Marmaris arasında kalan bölgede uzanan Balan Dağları"nda Serpantin topraklar ve kaya çatlaklarında yayılış gösteren, Türkçe ismiyle "Balan Sümbülü" ve bilimsel adı "Leopoldia buseana" olarak bilinen ve bilim dünyasına tanıtılan yeni bitki türü.

Muğla ilinde Ula, Gökova ve Marmaris arasında kalan bölgede uzanan Balan Dağları"nda Serpantin topraklar ve kaya çatlaklarında yayılış gösteren, Türkçe ismiyle "Balan Sümbülü" ve bilimsel adı "Leopoldia buseana" olarak bilinen bilim dünyasına tanıtılan yeni tür.

Çalışmalarını ve makalesini Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesinden Dr. Kenan Akbaş ve Dr. öğrencisi Tuğkan Özdöl ile Prof. Dr. Hasan Yıldırmın beraber yaptığı bu yeni türün makalesi uluslar arası taksonomi dergisi Phytotaxa dergisinde yayınlanmıştır.

Muğla’nın Ula, Marmaris ve Gökova ilçeleri arasında kalan bölgede uzanan Balan Dağları serisinde yeni bir endemik bitki türü keşfedildi

Keşfedilen yeni türe “Balan Sümbülü” adı verildi…

Muğla/Akyaka’da yaşayan bir “zeytin yağı üreticisi” olan ve bitkiler üzerine amatör çalışmalar yapan bir doğasever olan Buse Topçuoğlu tarafından, 2020 yılında bir saha çalışması esnasında keşfedildi. Bu bitkinin mevcut türlerden farklı bir tür olduğundan şüphelenen Buse Topçuoğlu, daha sonra bulduğu bitkiye ait detaylı fotoğrafları ve materyalleri Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım’a ulaştırarak, bilimsel bir çalışmanın başlangıcını yapmıştır. Bitki üzerine çalışmalar gerçekleştiren Yıldırım, türün şuana kadar literatürde mevcut bir bitki olmadığı farkedip Muğla Sıtkı Koçman üniversitesi/Köyceğiz Meslek Yüksekokulu’ndan Dr. Öğr. Elemanı Kenan Akbaş ve Doktora öğrencisi Tuğkan Özdöl ile beraber ortak bir çalışmaya başlamışlardır. Tam üç yılsüren araştırma ve popülasyon sınırlarını belirleme çalışmalarından sonra makalesi yazılarak, merkezi Yeni Zelanda da olan, Taksonomik Botanik alanın önde gelen bilimsel dergilerinden biri olan Phytotaxa; isimli bilimsel dergide makalesi yapılarak bilim dünyasına tanıtıldı. Bilimsel ismi, bitkiyi keşfeden Buse Topçuoğlu’na atfedilerek “Leopoldia buseana” olarak isimlendirilen bitkinin Türkçe ismi ise yayılış gösterdiği dağ silsilesinden yola çıkarak “Balan Sümbülü” şeklinde belirlenmiştir.

Leopoldia (Morbaş) cinsi dünya genelinde 29 türle temsil edilir. Cinse ait türler Akdeniz havzasında, Orta-Doğu ve G. Avrupa, Kafkasya ve GB. Asya’da doğal bir yayılışa sahiptir. Cinsin çeşitlenme ve gen merkezi Batı Anadolu ve Ege adalarıdır. Bu bakımdan Muğla ili Leopoldia cinsi için oldukça önemli bir alandır. Dünya genelinde bu cinse ait tüm türlerin yarısından fazlası Türkiye’de doğal olarak yayılır. Yeni keşfedilen “Balan Sümbülü” (Leopoldia buseana) ile cinsin dünyadaki tür sayısı 30’a ülkemizde ise Leopoldia tür sayısı 16 ya yükselmiştir, ülkemizdeki endemik Leopoldia tür sayısı ise 9’a yükselmiştir.

Muğla’da Balan dağları üzerinde yayılış gösteren Balan sümbülü, Serpantin olarak bilinen Krom, Magnezyum ve Demir gibi bazı ağır metalleri bolca bünyesinde barındıran topraklar üzerinde yayılış göstermektedir. Bu ekstrem toprak ve kayaç yapısına uyum sağlayıp yaşamını sürdüren Balan Sümbülü ayrıca Marmaris ilçesi Hisarönü ve İçmeler mevkiinde, yakın zamanda büyük bir yangın geçiren alanlarda da yayılış göstermektedir. Popülasyonlarının bulundukları alanlarda yapılan çalışmalarda, özellikle sahanın gerek yangın geçirmesi ve gerekse de yangın geçirme potansiyelinin yüksek olması ve bu nedenle de orman yolu açma çalışmalarının yoğun olmasından dolayı habitat ve popülasyondaki bitki tahribatının yüksek olduğu görülmektedir. Konu üzerine detaylı bilgi veren Yıldırım, türün bulunduğu alanın kızılçam orman içleri ve açıklıkları olduğunu, gerek yol çalışmaları gerekse orman yangınları için potansiyel bir alan olmasından dolayı bu türün geleceğine ilişkin endişeli olduklarını dile getirmiş ve türü kaybetmemek adına koruma çalışmalarına yönelik stratejik hedeflerin ortaya konulması ve yerel yönetimlerle beraber bu çalışmaların en kısa sürede yapılması gerektiğini vurgulamıştır.

" Yeni türümüz üzerine 3 yıldır popülasyon çalışmaları yürütmekteyiz. Bu türümüzün keşfi Yurttaş bilginlerden sayın Buse Topçuoğlu tarafından 2020 yılında ilk olarak yapılmıştır.Türümüzün ismi  bitkiyi keşfeden Buse hanıma atfedilmiştir. Makalede türün çizimi Gürol Aytepe tarafından yapılmıştır."

Prof. Dr. Hasan Yıldırm

---