Programlanmış Kök Hücreleri Beyin Tümörlerini Yok Ediyor
Beyindeki kanserli hücreleri temizlemek üzere eğitilmiş hücreler düşünün. Bir komando tugayı gibi hareket ediyorlar ve önlerine gelen bütün tümörü yok etmeye programlılar. Bilim insanları farelerde yetişkin deri hücrelerini yeniden programlayarak tümörlü dokuyu %95-98 oranında yok edebilen öldürücü hücreler yarattılar.
Farelerde test edilen bu strateji henüz insanlarda denenmedi ancak doktorlar bu yöntemden çok umutlular. Hastaların hayatını 12-15 ayda hızlıca bitiren glioblastoma gibi çok agresif beyin tümörlerini yok etmek için bu katil hücreler çok elverişliler. Bu hücrelerin laboratuvarda hazırlanması ise sadece dört gün sürüyor.
Glioblastomalar çok zor tümörlerdir. Beynin birçok yerine kök salarlar ve kanserli hücrelerden kendilerine bir ağ kurarlar. Beyne bu kadar yayıldıktan sonra cerrahi müdahale ile tümörü ortadan kaldırmak imkansız hale gelir. Bu ve bunun gibi agresif kanser türleri kök hücreleri kendilerine çekecek bazı kimyasal moleküller salgılarlar. Kök hücreler tümörü bir yara olarak algılar ve iyileştirmek için o bölgeye doğru hareket eder. Araştırmacılar buradan yola çıkarak bir strateji geliştirdiler. Eğer kök hücreler sinyali alıp tümöre doğru koşuyorsa aynı sinyale duyarlı bir katil hücre yapsak, tümöre o da koşabilir. Kök hücreleri bu amaç üzerine programlanabilir ve tümörlü dokuya geldiklerinde kanser öldürücü ilaçları dokuya bırakabilirdi.
Daha önceki araştırmalarda bilim insanları bu yöntemi nöral kök hücreleri kullanarak denedi. Bu hücreler de beyindeki kanserli hücrelerin izini sürmek ve tümörü yok edecek ilaçları salmak üzere programlanmıştı. Ancak bu yöntemi nöral kök hücrelerde yapmak çok zor oluyordu. Bu stratejiyi kullanmanın şimdi üç yolu vardı. Bilim insanları kök hücreleri ya bir hastadan alıp onu yeniden programladıktan sonra aynı hastaya geri verecek ya da bir hastadan alınan ve tekrar programlanan kök hücreler sonra başka bir hastaya nakledilecekti. Üçüncü ol ise normal yetişkin hücrelerin genetik yapısı ile oynanarak kök hücreler elde edilecekti. Hastaların beyninden kök hücreler almak ciddi bir ameliyat gerektirdiğinden araştırmacılar normal hücreleri kök hücrelere dönüştürmek için kolları sıvadı.
Araştırmacılar öncelikle normal hücreleri kök hücrelere çevirmek için genetik programlama sürecinde kısa bir yol bulabilirler mi bir baktılar. Deri hücreleri ilk biyokimyasal müdahalelerle standart kök hücrelere dönüştürülecek sonra da nöral kök hücrelere dönüştürülecekti. Ekip ise deri hücrelerini doğrudan nöral kök hücrelere dönüştürmenin bir yolunu buldu. Bu işi görecek bir biyokimyasal kokteyl hazırladılar.
Nöral kök hücreler elde edildi ama tümörlü dokuya nasıl saldıracakları hâlâ muamma. Önce kök hücrelerin hareketleri izlendi. Gerçekten petri kabında beklendiği gibi tümörlü dokuya doğru hareket edecekler miydi? Araştırmacılar hücreleri bir petri kabının köşelerine koydular ve beklediler. 22 saat sonra yaptıklar ölçümlerde kök hücrelerin tümöre doğru 500 mikrometre gittiklerini gördüler. Bu harika bir haberdi, her şey beklendiği gibi gidiyor, kök hücreler ekibin istediği istikamette hareket ediyorlardı. Araştırmanın yapıldığı North Carolina Üniversitesi’nde çalışan Frank Marini “Bu müthiş bir başlangıç. İnanılmaz bir şekilde hızlı ve oldukça etkili” diyor.
Kök hücrelerin kanserli hücreler doğru gitmesi yetmez. Ekip ayrıca kanserli hücrelere ulaştıklarında kök hücrelerin ölümcül bir ilaç salgılamalarını sağlayacak genetik programlamayı da yaptı. Artık tamamen hazır olan programlanmış hücreler tümörlü dokuya ulaştıklarında onu 20-50 kat küçültebiliyor, 24-28 günde neredeyse tamamen ortadan kaldırıyordu. Farelerin hayatta kalma süreleri de iki katına çıkmıştı.
Elde edilen bulgular glioblastoma gibi agresif beyin kanseri türlerinin tedavisi için büyük umut vaadediyor. Şimdi bilim insanları bu programlanmış hücrelerin ne kadar ileriye gidebileceğini test etmeliler. Laboratuvar ortamında 500 mikrometre gitmek güzel bir başlangıç ama insan beyni santimetre ölçeğindedir. Diğer bir konu da hastanın kendi deri hücrelerini kullanmak zorunda mıyız? Başka birinden alınıp nöral kök hücrelere dönüştürülen deri hücreleri hastanın bağışıklık sistemini uyararak tümörle olan savaşta hücrelere yardım edebilir.
Ekip şimdi genetik olarak programlanmış hücrelerin daha büyük canlılarda ne kadar yol alabileceğini araştırıyor. Bir yandan da glioblastoma hastalarından alınan deri hücrelerini işleyip insanlarda da tümörle savaşacak hücreler yaratma peşindeler. Dünya’daki bilim insanları kanseri tedavi etmek için var gücüyle çalışıyor.
Hazırlayan: Ali Çağlayan Taybaş
Kaynak: http://www.sciencemag.org/news/2017/02/reprogrammed-skin-cells-shrink-brain-tumors-mice
SinirBilim: http://sinirbilim.org/kok-hucreleri-tumorleri-yok-ediyor/
Genetik Haberleri
-
Allopatrik türleşme nedir ? Nasıl Gelişir ?
-
Maryland’teki “Kölelerin” Yaşayan 42.000 Akrabası Bulundu
-
Araştırmacılar kediler, yunuslar, kuşlar ve düzinelerce başka hayvanın genom haritasını çıkarıyor
-
Kolombiya'da nadir görülen bir kuş türünde "gynandromorphy" gözlemlendi
-
Kurumaya dayanıklı bitkiler için genom veritabanı yayınlandı
-
En son DNA barkodlama teknolojisiyle İsrail'in tatlı su balık türleri listesinin yeniden gözden geçirilmesi
-
İnsanların Daha Önce Bilinmeyen Bir Dokunma Duyusu Keşfedildi
-
Bilim İnsanları Tüm İnsan Genomunun Dizilimini Çıkardı. Ancak Henüz Bitmedi
-
İlk Defa Tazmanya Kaplanından RNA Elde Edildi
-
Neandertal DNA’nız, Sizi Acıya Karşı Daha Hassas Yapıyor Olabilir
-
Epigenetik ve Epigenetik Mekanizmalar
-
İlk taslaktan 20 yıl sonra insan Y kromozomu tamamen dizilendi.
-
Kim Bu Kimerizm? Tek Bedende İki Kişi
-
Gen terapi, genetik materyalin yeniden düzenlenmesi
-
mRNA Aşıları: Genetik İnovasyonunun Yeni Yüzü ve Sağlıkta Devrimi