Poligenik Kalıtım Nedir ?

Cilt rengi, göz rengi ve saç rengi gibi özellikler, çeşitli genlerden etkilenen poligenik özelliklerdendir. Stockbyte / Getty Images

Poligenik kalıtım, birden fazla gen tarafından belirlenen özelliklerin kalıtımını tanımlar. Bu kalıtım türü, özelliklerin bir gen tarafından belirlendiği Mendel cinsi kalıtım modellerinden farklıdır. Poligenik özelliklerin birçok alel arasında etkileşimler tarafından belirlenen birçok olası fenotipi vardır . İnsanlarda poligenik kalıtım örnekleri, cilt rengi, göz rengi, saç rengi, vücut şekli, boy ve ağırlık gibi özellikleri içermektedir.

Poligenik kalıtımda, bir özelliğe katkıda bulunan genlerin eşit etkisi vardır. Poligenik özellikler , Mendel özelliklerinde olduğu gibi tam baskınlık göstermez, ama eksik baskınlık sergileyebilirler. Eksik baskınlıkta, bir alel tamamen baskın ya da tamamen çekinik durumda değildir. Bu durumda, fenotip, ana allellerin bir karışımıdır.

Poligenik Kalıtım: Göz Rengi

Göz rengi poligenik kalıtımın bir örneğidir. Bu özelliğin, 16'ya kadar farklı genin etkisinde kaldığı düşünülmektedir. Bir kişinin irisinin ön kısmında sahip olduğu kahverengi renk pigmenti, sahip olduğu melanin miktarına göre belirlenir. Siyah ve koyu kahverengi gözlerin, ela veya yeşil gözlerden daha fazla melanini vardır. Mavi gözlerin ise irisinde hiç melanin yoktur. Göz rengini etkileyen genlerden ikisi, kromozom 15'te (OCA2 ve HERC2) tanımlanmıştır. Ayrıca göz rengini belirleyen birkaç gen de cilt rengini ve saç rengini etkilemektedir.

Göz renginin birkaç farklı gen tarafından belirlendiğini anlamak için, bu örnekte, bunun iki gen tarafından belirlendiğini varsayacağız. Bu durumda, açık kahverengi gözlü (BbGg) iki kişi arasındaki çapraz, birkaç farklı fenotip imkânı üretecektir.
Bu örnekte, gen 1 için siyah(B) göz rengi alleli dominant, mavi(b) göz rengi alleli ise resesiftir. Gen 2 için, koyu renk (G) dominanttır ve yeşil bir renk üretir. Daha açık renkli (g) resesifdir ve açık renk üretir. Bu çaprazlama, beş temel fenotip ve dokuz genotiple sonuçlanacaktır.

•   Siyah gözler: (BBGG)
•   Koyu Kahverengi gözler: (BBGg), (BbGG)
•   Açık Kahverengi gözler: (BbGg), (BBgg), (bbGG)
•   Yeşil gözler: (Bbgg), (bbGg)
•   Mavi gözler: (bbgg)

Tüm dominant alellere sahip olmak siyah göz rengi ile sonuçlanır. En az iki dominant alelin varlığı, siyah veya kahverengi renk üretir. Bir dominant alelin varlığı yeşil rengi üretirken, baskın alellere sahip olmadıkça mavi göz rengi oluşur.

Poligenik Kalıtım: Cilt Rengi

Göz rengi gibi cilt rengi de poligenik kalıtımın bir örneğidir. Bu özellik en az üç gen tarafından belirlenir ve diğer genlerin de cilt rengini etkilediği düşünülür. Cilt rengi ciltteki koyu renkli pigment olan melanin miktarına göre belirlenir. Genlerde, deri rengini belirleyen iki allelden her biri, birbirinden farklı kromozomlar üzerinde bulunur.
Deri rengini etkilediği bilinen sadece üç geni göz önüne alırsak, her birinin koyu renk rengi için bir alel ve açık ten rengi için bir alleli vardır. Koyu ten(D) rengi alleli açık ten(d) rengi alleline baskındır. Deri rengi bir kişinin sahip olduğu koyu alellerin sayısına göre belirlenir. Koyu ten rengi allellerine sahip olmayan bireyler çok açık cilt rengine sahip olurken sadece koyu ten rengi allellerine sahip olan bireyler ise çok koyu ten rengine sahip olurlar. Açık ve koyu alellerin farklı kombinasyonlarını miras alan bireylerin cilt tonlarında değişen fenotipler olacaktır . Koyu ve açık ten alellerin çift sayısına sahip olanlar ise orta(melez) cilt rengine sahip olacak.

Kaynak:
•   https://www.thoughtco.com/polygenic-inheritance-373444
•   "Is Eye Color Determined by Genetics?" Genetics Home Reference. Published November 9, 2015.
•   http://ghr.nlm.nih.gov/handbook/traits/eyecolor

Çeviren ve Derleyen : Behiç Koyutürk

#poligenik #kalıtım #nedir