Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Lodos Entomoloji Müzesi (LEMT)

---

Prof. Dr. Niyazi Lodos Böcek Müzesi, uluslararası merkezlerce LEMT kısaltmasıyla kabul edilen yaklaşık 50 yıllık geçmişi olan bir böcek müzesidir. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin kuruluşunu izleyen yıllarda Bitki Sağlığı Bölümünü kuran Prof. Dr. Niyazi Lodos tarafından müze konusunda ilk adımlar atılmış ve daha sonra Prof. Dr. Feyzi Önder, Prof. Dr. Hasan Giray ile Bölümdeentomoloji konusunda çalışan akademisyenler tarafından geliştirilmiştir.

Projelerin parasal desteği TÜBİTAK ve DPT kaynaklarından sağlanmış; ayrıca E. Ü. Bilimsel Araştırmalar Birimi, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile yurtdışı kaynakların da katkıları olmuştur. Müze E. Ü. Kampüsü’nde olup, Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü’nün yer aldığı A Blok ikinci kattadır. Yaklaşık 50 m²’lik bir alana sahiptir. Önceleri Bölüm Müzesi olarak anılan birime, Prof. Dr. Niyazi Lodos’un adının yaşatılması için, ilk ölüm yıldönümü olan 10 Ekim 1998’de düzenlenen törenle adı verilmiştir. Daha sonra, dünyadaki böcek koleksiyonlarına verilen kısaltılmış isimleri resmileştiren bir merkez olanBishop Museum, ABD ile ilişkiye geçilerek LEMT (Lodos Entomoloji Müzesi, Türkiye / Lodos Entomological Museum, Turkey) kısaltması tescil ettirilmiş ve yapılan yayınlarda müze bu kısaltmayla anılmaya başlamıştır.

Müzede bulunan materyal ağırlıklı olarak Türkiye Coleoptera, Heteroptera ve Homoptera faunasına ilişkin türlerin önemli bir kısmını içermektedir. Ayrıca Odonata, Orthoptera, Dermaptera, Dictyoptera, Isoptera, Thysanoptera, Neuroptera, Lepidoptera, Diptera ve Hymenoptera takımlarına bağlı zengin bir materyal bulunmaktadır. Müzede bulunan böcek tür ve alttürlerinin familyalara göre sayıları incelendiğinde en zengin takımın 2297 tür ve % 42,56 oranla Coleoptera olduğu görülür. Bu takımı 1245 tür ve % 23,06 oranla Heteroptera, 725 tür ve % 13,43 oranla Homoptera, 372 tür ve % 6,89 oranla Diptera, 315 tür ve % 5,84 oranla Hymenoptera takımları izlemiştir. Daha sonra azalan tür sayısı içinde Lepidoptera (262), Orthoptera (125), Odonata (17), Dictyoptera (16), Neuroptera (12), Dermaptera (7), Thysanoptera (4) ve Isoptera (1) takımları yer almıştır.
Müzede ayrıca henüz tanılaması yapılmamış olan zengin bir materyal bulunmaktadır. Bu materyal ayrımı ve tanılamayı beklemektedir. Gelecekte yürütülecek çalışmalarla bu konuda yol alınması ve bulguların bilim dünyasıyla paylaşılması planlanmaktadır.

Müzedeki materyal arasında 244 türe ait, o türlerin bilim dünyasına tanıtımının yapıldığı, orijinal örnek yani tip (holotip, paratip ve allotip) bulunmaktadır. Müzede yer alan tip türlerin 116’sı Homoptera (% 47,54), 83’ü Coleoptera (% 34,02), 34’ü Heteroptera (% 13,93) takımlarına bağlıdır. Toplam 7 tip tür Hymenoptera, 3 tip tür Orthoptera ve 1 tip tür Diptera takımı içinde yer almaktadır. Familyalar düzeyinde yapılan değerlendirmede ise Issidae familyasına bağlı 55, Curculionidae familyasına bağlı 47, Cicadellidae familyasına bağlı 31, Miridae familyasına bağlı 20, Melolonthidae familyasına bağlı 12 ve Cixiidae familyasına bağlı 10 türe ait tip materyalin müzede bulunduğu anlaşılmaktadır. Müzede yer alan Rhynchites lodosi Voss, 1973 türü, Eylül 2006’da Türkiye’de gerçekleştirilen 8. Avrupa Entomoloji Kongresi’nin logosu olarak seçilmiş ve kongreye katılanların beğenisini kazanmıştır.

Müzede korunmakta olan materyalin bazıları ise pullara konu olmuştur. PTT Genel Müdürlüğü, Filateli Şubesi tarafından Prof. Dr. Feyzi Önder danışmanlığında toplam 26 pul hazırlanarak basılmış ve bu pullar koleksiyonerlere satıldığı gibi, posta hizmetlerinde de kullanılmıştır. Üniversiteler, araştırma kurumları ve özel sektörden gelen pek çok tanılama sorununda, LEMT önemli bir başvuru merkezi olmaktadır. Sorun olduğu belirlenen bazı türlerin tanıları LEMT’de olabildiğince yapılabilmekte; o türlerin, önceki araştırmalarda elde edilerek müzede korunan materyaline dayanarak Türkiye’deki yayılış alanları, doğada bulunuş dönemleri, üzerinden toplandıkları bitki veya konukçuları gibi bilgiler çok kısa sürede ortaya konularak, yardımcı olunabilmektedir.

Özellikle her geçen gün Dünya’da ve Türkiye’de daha çok önem kazanan doğal zenginliklerin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve yabancı toplayıcılar tarafından gerçekleşen talanın önlenmesinde bu bilgilerin toplum ile paylaşımının büyük rolünün olduğu düşünülmektedir. LEMT bu konuda önemli bir merkez özelliği taşımakta ve zaman zaman öğrenciler, amatörler ve doğa severler tarafından da ziyaret edilmektedir. Toplumla bütünleşme yönünde son yıllarda gerçekleştirilen etkinlikler arasında Bilim Fuarı ve Eğitim Şenliğinde birer stantla yer alan LEMT, başta öğrenciler olmak üzere değişik yaşlardan çok sayıda katılımcının ilgisini çekmiş ve en beğenilen stant seçilmiştir.

Kaynak: Tezcan, S., Pehlivan, E. ve Karsavuran, Y. 2006. Lodos Entomoloji Müzesi (LEMT)’nin Türkiye Doğa Tarihi Çalışmalarındaki Yeri ve Önemi. 2. Doğa Tarihi Kongresi. Ankara.

---