HAYVAN GÖÇLERİ
Hayvanların bir kısmında bir dizi düzensiz yer değiştirme hareketleriyle, bir başka biyocoğrafik bölgeye kayma görülmektedir. Bunun yanısıra memeli, kuş, balık ve böceklerin zaman zaman göç ettikleri bilinmektedir. Göçün eski çağlarda da ortaya çıktığı, yazılı ve sözlü kaynaklardan anlaşılmaktadır. Örneğin; çekirge, kuş, sıçan ve lemming göçleri gibi.
Göçte çok sayıda birey hareket eder. Göçü ortaya çıkaran en önemli nedenlerin başında üreme, yavruların yetiştirilmesi, kış gelmeden önce bulunduğu bölgeden uzaklaşma, besin kıtlığı ve topluluğun içinde bulunduğu bölgenin taşıyabileceğinden çok daha fazla büyümesi vs. sayılabilir. Düzenli göç edenlerde, göçün ortaya çıkması fizyolojik bir olaydır ve hormonlarla yakın ilişkilidir.
Özellikle böcek göçleri bir felaket şeklinde ortaya çıkar. Göçmen çekirgelerin zararları eski Mısır’lılardan beri bilinmektedir. Son yıllarda Kuzey Afrika'da görülen bir çekirge sürüsünün bir trilyon birey içerdiği tahmin edilmişti. Bazı kızböcekleri, kelebekler ve kınkanatlılar çok aşırı kalabalıklaştıklarında göç sürüleri oluştururlar. Bu göçleri sırasında sık sık karalardan ayrılıp, açık denizlere doğru yayıldıkları da olur. Yorulan ve ölen bireyler, kıyılarda, bazen kilometrelerce uzayan şeritler meydana getirirler. Kuzey Amerika'da mevsimsel kelebek göçleri yapılır. Örneğin çok sayıda hükümdar kelebeği (Danaus plexippus) her yıl 32. ve 48. kuzey enlemleri arasında gider gelir. Kışı güneyde geçirirler. Uçuş mesafeleri 300 km. dir. Avrupa beyaz lahana kelebeği (Pieris brassicae) de zaman zaman çok büyük sürüler oluştururlar. Bir gece kelebeği otan Laphygma exigua, bazı yıllarda Azerbaycan'dan Batı Avrupa'ya kadar göç edebilmektedir (1964 yılında milyonlarca bireyin oluşturduğu sürü, hava akımının yardımıyla yaklaşık 14 gün içerisinde 3.500 km.lik mesafe katetmişti).
Omurgalı hayvanlardan ise başta balıklar olmak üzere birçok göçmen tür vardır. Bunlardan en bilineni ringa balıklarıdır. Eşeysel olgunluğa erişmiş milyarlarca balık, önce büyük sürüler oluşturur ve daha sonra da yumurtlamak için yüksek denizlerin kıyı sularına göç ederler Tonbalıkları, uskumrular ve morina balıkları da sürüler halinde yer değiştirir. Fakat bu değeri balıkların hareketi, avlama için, genellikle balıkçılar tarafından izlenir. Diğer türler, örneğin sombalığı, kolanbalığı vs. üremek için ırmak ağızlarını arar ve uygun bir yumurtlama alan buluncaya kadar yukarılara çıkmaya devam eder. Bu şekilde tuzlu sulardan tatlı sulara geçen balıklar “Anadrom Balıklar” olarak adlandırılmaktadır. Bu tersini, yani tatlı sulardan tuzlu sulara göç eden balıklar da “Katadrom Balıklar” olarak adlandırılmaktadır.
Katadrom balıklar (tatlı sulardan tuzlu suya geçenler), yukarıdaki anadrom balıkların (tuzlu sulardan tatlı sulara göç edenler) tersine hareket eder. Bunların gelişmeleri tatlı sularda tamamlanır. Eşeysel olgunluğa erişen hayvanlar yumurtlamak için bu defa denizlere göç ederler. Örneğin Avrupa yılanbalıkları (Anguilla anguilla) Batı Atlantik'teki Saragossa Denizi'ne göç eder ve orada yumurta bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar daha sonra analarının geldikleri yerlere geri dönerler (Golf-Stream Avrupa kıyılarına taşınmalarında etkili rol oynar). Saydam olan bu larva-ergin balıklar daha sonra nehir ağızlarına ve oradan da nehirlere girerler. Başkalaşımları üç yıl sürer. Eşeysel olgunluğa erişen yılanbalıkları denizlere dönmek için on yıl süreyle tatlı sularda beslenirler. Tatlı sudan, yumurtalarını bırakacakları Saragossa Denizi'ne göçleri yaklaşık 1.5 yıl sürer. Göçlerinin ortaya çıkmasında nelerin etkili olduğu , balıkların Atlantiği nasıl yüzerek geçtikleri ve yumurta koymak için bireylerin bizzat Saragossa Denizi'ne nasıl ulaştıkları ayrıntılarıyla bilinmemektedir. TUCKER'e göre bunlar yumurtlama bölgesine ulaşmadan yolda ölmektedir (belki sadece yumurtaları sürüklenmektedir!). Ergin Amerika yılan balıklarının göç etmek zorunda oldukları mesafe çok kısadır. Amerika yılanbalıklarının Saragossa Denizi'nde açılan yumurtalarından çıkan larvalar, olgunlaşmak için çeşitli yönlerde göç etmektedirler. Bu araştırıcıya göre, bu arada bir grup balık yavrusu da Avrupa'ya yönelmektedir. Bu yaklaşıma göre Avrupa yılanbalıklarının tümü aslında Amerika yılanbalıklarının soyundan gelmektedir. Bu olay (tatlı su yılan balıkların göçü) son zamanlarda, kıtaların kayma kuramına dayanarak bazı açıklamalar getirilmiştir.
Kuşlardaki göç etkinliği çok daha belirgindir. Kuşların önemli bir kısmını göçmen kuşlar oluşturur. Kuluçka bölgelerini yılın soğuk mevsimleri gelirken terk ederler. Gerek Bering araştırmaları ve gerekse çok sayıda kuş gözlemevindeki çalışmalar, göç yollarının ayrıntılı bir biçimde saptanmasına olanak vermiştir. Denizkırlangıçlarının (Sterna macrura) göçü çok ilginçtir. Yıl boyunca devam eden göçlerle, Kuzey Amerika'dan Antartika'ya ulaşılır. Kuşlar içinde en uzun ve en hızlı uçuşu, Pasifiğin ıslıkçı altın yağmurkuşu (Charadrius dominicus) gerçekleştirir. Bu kuş, Alaska ile Havvaii Adaları arasındaki 3.300 km. mesafeyi 35 saatte uçar. Leyleklerin (Ciconia alba), Avrupa'dan Güney Afrika'daki kışlama bölgelerine göçü ve geçtikleri yerler konusunda ayrıntılı bilgiler elde edilmiştir. Bir grup leylek İspanya üzerinden, diğer bir grup ise Türkiye üzerinden Afrika'ya göç etmektedir (harita). Hayvanların, göç uçuşu sırasında, bilindiği üzere genellikle, ters V harfi şeklinde bir uçuş düzenleri vardır.
Uçuş yönünün nasıl saptandığı, birçok bilginin elde edilmiş olmasına karşın, henüz ayrıntılarıyla açıklanamamıştır. Örneğin, radyo dalgalarının posta güvercinlerinin geri dönüş yönlerini şaşırmalarına neden olduğu gözlenmiştir. Yine gece göç eden çimen sivrisinekleri gökyüzündeki yıldızlardan yararlanarak yönlerini tayin etmektedirler. Bu durum deneysel olarak da gösterilmiştir.
Kuş göçlerinin bir kısmı ise ara sıra yapılan düzensiz geri çekilme ve yayılma hareketleridir. Örneğin Sibirya çam kestane alakargası (Nucifera caıyocatactes) sadece soğuk kışlarda Orta Avrupa'ya kadar uzanmaktadır. Yine bir başka örnek üveyiktir (Streptopelia turtur); 1938 yılında Güney Doğu Avrupa'dan Orta Avrupa'ya göç etmeye başladı ve daha sonra da tüm Avrupa'ya yayıldı.
Memelilerde de birçok hayvan türü göç etmektedir. Birkaç yarasa türünün göçü biribirinden yüzlerce kilometre uzakta olan yaz ve kış konaklama bölgeleri arasında gerçekleşir. Toynaklılardan bazı türler, uygun otlak bulmak için göç eder. Bunlarda, göç, otlak ve tuz yalama bölgelerini bulmak için yapılabildiği gibi, ren geyiklerinde olduğu şekilde yüksek dağların kar erime sınırı boyunca da yapılabilir. Lemminglerin (Lemmus lemmus) göçleri düzensiz aralıklarla yapılır. Kuzey tundraların bu kemirgenleri bazı yıllarda aşırı derecede çoğalarak populasyon büyümesi açısından patlama noktasına ulaşır. Bu durum bireylerde huzursuzluğa neden olur ve sonuçta milyonlarca bireyden oluşan sürüler meydana gelir. Yönlendirilmemiş bu kitleler, çoğaldıkları bölgeden ayrılarak göç etmeye başlarlar. Büyük zararlara neden olan bu göçler çoğu kez deniz kıyılarına kadar devam eder ve orada denize dökülerek son bulur.
Biyocoğrafya
-
Arazi Biyomları: Tundralar
-
Ülkemizde Görülen İklim Tipleri Nelerdir ?
-
Marmara Bölgesi İklimi Hakkında Bilgi
-
Ülkemizdeki Kıvrım Dağlar Nelerdir?
-
İklimi etkileyen faktörler nedir
-
Akdeniz İklimi Hakkında Bilgi
-
HAYVAN COĞRAFYASI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER.
-
Yurdumuzda dağılış gösteren bazı omurgalı hayvan cinsleri
-
Hayvanların Anadolu'ya Giriş Kapıları (Harita)
-
Ülkemizde Hayvanların Yayılışlarını Önleyen Önemli Bariyerler
-
HAYVANLARIN YAYILIŞI VE İNSAN
-
3- Zoocoğrafyanın Yönlendirilmesinde İnsan Etkisi
-
YURDUMUZA FAUNA GİRİŞ KAPILARI İLE GEÇİŞLERİ ÖNLEYEN ÖNEMLİ BARİYERLER
-
DENİZLERİN ZOOCOĞRAFYASI
-
HAYVAN GÖÇLERİ