Yüzyılların Çevrecisi LİKENLER
Çoğunlukla epifit olarak ağaçların üzerinde ve nemli topraklarda yaşayan bu canlı grubu Mantarlar ve Alglerin bir araya gelerek oluşturdukları simbiyotik ortaklıklardır ve bu mutualist yaşamları sonucu da geniş bir yayılışa sahiptirler.
Gıda, Tıp ve Endüstri alanında önemli materyal oluşunun yanı sıra geniş ekolojik hoşgörüsü ile kayalarda ilk yerleşen ve kayaların parçalanarak toprağın oluşması, havadaki azotun bağlanması ve bitkiler tarafından kullanılabilir hale gelmesi şeklindeki süksesyonal gelişin sürecinde bulundukları ortamı diğer canlılar için daha uygun duruma getiren, dolayısı ile ortamda bir yaşam birliği oluşmasına sebep olan bu birlikler doğada öncül (pionir) canlılardır.
Bir çok böcek için de barınak görevi yapan Likenlerin doğaya katkıları bu kadarla da bitmiyor.
İnsanoğlunun hava kirliliği olarak doğaya verdiği zararın seyri hakkında da ipuçları veriyorlar.
Adeta bir sünger gibi kirletici maddeleri emebilen ve kimyasal analizleriyle havada ne olduğunu söyleyebilen likenler örneğin kükürtdioksitin olduğu bölgelerde tamamen yok oluyorlar.
Bu şekilde hassasiyetleri ile kalabalık şehir merkezlerinde benzeri atmosferik kirleticilere bağlı olarak bazı likenler ortadan kayboluyorlar.
Zaten böyle ortamlar da artık "Liken Çölü" adını alıyor..
Onun için likenler bir bölgenin havasının temiz olup olmadığını belirten göstergelerdir. Bu biyolojik indükatör özellikleri ile de Şehir planlamacıları için oldukça önemliler...
Parlak sarı veya kırmızıdan duman beyazı veya griye kadar çok çeşitli renklerde olabilen Likenler;
Çiçekçilikte, Boya ve Kozmetikte hatta yüksek sıvı emme gücüne sahip olması nedeniyle Mumyalamada ve Sigara yapımında dahi kullanılırlar.
Kuru ağırlıklarının %82’sini glukozun oluşturması sebebi ile yoksul ülkelerde -örneğin Eski Sovyetler Birliği’nde, 2. Dünya Savaşı gibi- açlık zamanlarında bolca yenilmiştir.
Mısırlılar tarafından ekmek yapımı ve fermentasyonda kullanıldığı bilinen Likenler Orta Asya Step ve çöllerinde de ekmek yapımında (Kırgız ve Tatar ekmeği) ve kudret helvası yapımında , Anadoluda pekmez yapımında, yine alkol kaynağı olduklarından Fransa’da orman çayı’ denilen aromatik içki yapımında kullanıldıkları bilinmektedir.
Zehirli de olabildiklerinden Kızılderililerin oklarının ucuna sürülerek avlanmalarında veya Avrupa’nın bazı ülkelerinde ve İskandinav ülkelerinde kışları hayvan sürülerine zarar veren kurtlara ve tilkilere besin amaçlı verilen ölü hayvanın kasıyla derisi arasına yerleştirilerek öldürme amaçlı olarak da kullanılmaktadırlar.
Şamanizm ve benzeri halk uygulamalarında da kullanılan Likenler son yıllarda antimikrobial, antiinflamatuar, analjezik etkilerinin keşfedilmesi ile farklı bilim dallarına yönelik çalışmalar için de ana kaynak olamaya başlamışlardır.
Likenleri oluşturan alg ve mantarlar arasında bazı fizyolojik iş bölümleri vardır. Simbiyotik organizmalardan alg, klorofil taşıdığından fotosentez yapar ve birliğin karbonhidrat gereksinimini karşılar. Mantar ise su ve madensel maddelerin alınmasında görev alır. Likenlerde metabolik aktivite su, ısı ve ışıkla değişkenlik gösterir. Su içeriği %65-90 arasında olduğunda fotosentez oranı artar, 15-20C derece fotosentez için en uygun sıcaklıktır. Depo maddesi olarak nişasta bulunur. Likenlerin metabolizmaları sonucu ekonomik öneme sahip bazı maddeler oluşur. Bunlar tıpta, boya sanayinde ve besin olarak kullanlan maddelerdir. Tıpta; öksürük ve göğüs hastalıklarında, diabette, nefrit, nezle de ve iştah açıcı olarak kullanım alanları mevcuttur. İnsanlarca Lecanora esculenta ve Ren geyiklerince Cladonia rangiferina besin olarak kullanılır.
Hülya Reis
Ekoloji Haberleri
-
Hindistan kaplanları iklim ve insan baskısı arttıkça yükseklere tırmanıyor
-
2100 yılı için sığ kıyı ekosistemlerinin kaderini tahmin etmek
-
Ülkeler mercanlara yardım için 12 milyar dolar toplama sözü verdi
-
Dünyadaki biyolojik çeşitliliğin üçte ikisi toprakta yaşıyor
-
Derin denizlerin eşsiz güzellikleri "Mercan Resifleri"
-
Canlıların korunma statüleri,
-
Çevreye Etkin Bir Yaklaşım: Kişisel Karbon Ayak İzi Hesaplama ve Azaltma Stratejileri
-
Deterjanların Çevre Üzerindeki Etkileri ve Sürdürülebilir Yaklaşımlar
-
İnsan Türlerinin Melezleşmesi, İklimle Yakından İlişkiliydi
-
Yağmur yağacağını koklayabiliyor musun?
-
İklim değişikliği çocuk sağlığını riske atıyor
-
Kaplumbağa Fosili, 150 Milyon Yıl Önceki Habitatı Aydınlatıyor
-
El Nino geri döndü! Ne kadar kötü olacak?
-
Okyanuslar iklim değişikliği nedeniyle daha yeşil hale geliyor
-
İklim Değiştikçe İnsanlar Farklı Habitatlara Uyum Sağladı