Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Yağ doku metabolizmasınının düzenlenmesi

---

Yağ doku metabolizması besinsel, metabolik ve hormonal faktörler vasıtasıyla düzenlenir. Yağ doku metabolizmasını düzenleyen besinsel, metabolik ve hormonal faktörler, ya lipoliz olayı üzerine ya da esterleşme olayı üzerine etki gösterirler.
Yağ doku metabolizmasını düzenleyen besinsel ve metabolik faktörler
Karbonhidratlı besinle beslenmede glukoz, yağ doku hücresi tarafından alınır ve burada fosforile olarak glukoz-6-fosfata dönüştürülür. Glukoz-6-fosfat da ya glikoliz yolunda pirüvat ve asetil-CoA’ya dönüşerek enerji ihtiyacı için kullanılır ya da gliserol-3-fosfat ve açil-CoA’lardan trigliserid sentezi için kullanılır.
Yağ dokuda trigliserid depolanmasının ardından, depolanmış olan trigliseridler, hormona duyarlı trigliserid lipaz vasıtasıyla gliserol ve serbest yağ asitlerine parçalanırlar.
Gliserol, yağ dokuda gliserokinaz aktivitesinin düşük olması nedeniyle tekrar trigliserid sentezinde kullanılamaz ve kana geçer. Kandan karaciğer, böbrek, bağırsak, süt veren meme bezleri ve hatta kalp kası tarafından alınır ve buralarda gliserokinaz etkisiyle gliserol-3-fosfata çevrildikten sonra trigliserid sentezinde kullanılır. Serbest yağ asitleri, açil-CoA’ya dönüştürülerek aktiflenirler ve glikolizden kaynaklanan gliserol-3-fosfat yeteri kadar varsa tekrar trigliserid sentezinde kullanılırlar. Açlıkta ve diyabetes mellitusta olduğu gibi yağ dokuda yeteri kadar gliserol-3-fosfat bulunmadığı durumlarda yağ dokuda lipoliz sonucu açığa çıkan serbest yağ asitleri tekrar trigiserid sentezinde kullanılamazlar, kana geçerek kan serbest yağ asidi düzeyini yükseltirler.Yağlı diyetle beslenmede kandaki şilomikron ve VLDL içeriğinde bulunan trigliseridler, kapiller yataktaki lipoprotein lipaz etkisiyle gliserol ve serbest yağ asitlerine parçalanırlar. Serbest yağ asitleri, yağ doku tarafından alınır ve yağ dokuda lipolizle açığa çıkan serbest yağ asitleri gibi metabolize olarak trigliseride dönüştürülürler. Gliserol, yağ doku tarafından alınıp kullanılamaz. Karaciğer, böbrekler, bağırsak, süt veren meme bezleri ve hatta kalp kası tarafından alınır ve buralarda gliserokinaz etkisiyle gliserol-3-fosfata çevrildikten sonra trigliserid sentezinde kullanılır.Glukozun kullanılamadığı açlık ve diyabetes mellitus gibi durumlarda vücudun enerji gereksinimi, serbest yağ asitlerinin oksidasyonundan sağlanır. Bu durumlarda serbest yağ asitlerinin b-oksidasyonu ile aşırı miktarda oluşan asetil-CoA’nın bir kısmı keton cisimlerinin sentezinde kullanılır. Açlık, yağlı diyetle beslenme, diyabetes mellitus gibi plazma serbest yağ asitlerinin yükseldiği durumlarda glukoz ve insülin verilmesi, plazma serbest yağ asidi düzeyini düşürür. Diyabetik ketoasidoz durumunda glukoz olmadan tek başına insülin verilmesi halinde ise, hipoglisemi ile birlikte mevcut gliserol-3-fosfatın çabucak kullanılması ve tükenmesine bağlı olarak yağ asitlerinin esterleşmesi azalır ve kandaki serbest yağ asitleri daha da artarak ketoasidoz tablosu ağırlaşabilir.
Yağ doku metabolizmasını düzenleyen hormonal faktörler
ACTH, TSH, STH(GH), MSH, vazopressin, adrenalin, noradrenalin ve glukagon, yağ dokuda trigliseridleri parçalayan hormona duyarlı trigliserid lipazı aktive ederek serbest yağ asitlerinin açığa çıkışını artırırlar. Bu hormonlar, lipolitik hormonlar olarak bilinirler. Lipolitik hormonlar, optimum etki için glukokortikoidlerin ve tiroit hormonlarının varlığına gereksinim gösterirler.İnsülin ve prolaktin, antilipolitik etkiye sahip hormonlardır. Ayrıca PGE1 ve nikotinik asit de antilipolitik etkiye sahiptirler. İnsülinin yağ dokudaki temel etkilerinden biri, hormona duyarlı trigliserid lipazın aktivitesini inhibe ederek serbest yağ asitleri ve gliserolün salıverilişini azalmaktır. İnsülinin in vivo temel etki yeri yağ dokudur. İnsülinin, mitokondri içinde pirüvatın asetil-CoA’ya oksidatif dekarboksilasyonunu sağlayan pirüvat dehidrojenaz kompleksinin, asetil-CoA’nın yağ asidi biyosentezi yolunda malonil-CoA’ya dönüşümünü sağlayan asetil-CoA karboksilazın, trigliserid sentezi için gliserol-3-fosfat ile açil-CoA’nın kondensasyonunu sağlayan gliserol-3-fosfat açil transferazın aktivitelerini artırdığı ve böylece glukozun kullanımını sağladığı da gösterilmiştir.

---