Viaral Vektörler Nelerdir? Özellikleri nelerdir?

Viral vektör moleküler biyologlar tarafından hücre içine genetik malzeme ulaştırmak için kullanılan bir araçtır. Bu işlem canlı organizmanın içinde (in vivo) veya hücre kültüründe (in vitro) yapılabilir.

Virüsler, enfekte ettikleri hücrelerin içine genomlarını verimli şekilde taşımak için özelleşmiş moleküler mekanizmalar evrimleştirmiştir. Bir virüs tarafından genlerin aktarımı transdüksiyon olarak adlandırılır, bu yolla enfekte olmuş hücrelerin de transdüklenmiş olduğu söylenir. Moleküler biyologlar bu mekanizmayı ilk defa 1970'lerde kontrol altına almayı becermiştir. Paul Berg bakteriyofaj lambda DNA'sı içeren değiştirilmiş bir SV40 virüsü kullanarak kültürlenmiş maymun böbrek hücrelerini enfekte etmiştir.

Viral vektörler, daha ziyade, prokaryotik ve/veya ökaryotik genlerin hücrelere (memeli, kanatlı, vs.) aktarılması ve genlerin ekspresyonları için, çok uygundurlar. Ökaryotik hücrelerde üredikleri için de böyle vektörlere, ökaryotik viral vektörler adı da verilmektedir. Viral infeksiyonlara karşı etkin aşıların hazırlanmasında da son yıllarda, viral vektörler oldukça önem kazanmıştır.

Virusların vektör olarak kullanılabilmesi için, bunların moleküler yapılarının, hücre ve konakcı spektrumlarının, hücrelerde replikasyon özelliklerinin, paketlenmelerinin, hücrelerde oluşturdukları bozuklukların ve diğer karakterlerinin çok iyi bilinmesi gerekmektedir. Ayrıca, bazı kriterlere de uymaları aranan vasıflar arasındadır. Şöyle ki, konakcı ve hücre spektrumu geniş olmalı, büyük bir DNA segmentini kabul edebilmeli ve kendi replikasyonunu önlememeli, infeksiyöz ve onkojenik olmamalı ve birden fazla farklı genleri alabilmelidir.

Genetik materyallerin ökaryotik hücrelere etkin bir tarzda transferlerini ve ekspresyonlarını sağlamak için bazı DNA ve RNA viruslarından rekombinant ökaryotik viral vektör olarak yararlanılmıştır. Bunlardan başlıcaları aşağıda özet olarak belirtilmiştir.

Bir viral vektörünlerin özellikleri

Viral vektörler kendi spesifik uygulamaları için tasarlanmış olurlar ama genelde bazı esas ortak özelliklere sahiptirler.

Güvenlik: Viral vektörler bazen patojenik virüslerden yaratılmış olsalar da, bu virüsleri kullanmakla ilişkili riskleri en aza indirmek için modifiye edilirler. Bu, genelde viral genomun çoğalma için gerekli olan bir kısmının delesyonu ile yapılır. Böylesi bir virüs hücreleri verimli şekilde enfkte edebilir ama, yeni virion üretimi için bir yardımcı virüse gerek duyar.
Düşük toksisite: Viral vektörün enfekte ettiği hücrenin fizyolojisi üzerinde asgari düzeyde etkisi olmalıdır.
Stabilite: Bazı virüsler genetik olarak kararsızdır ve genomları hızle biçim değiştirebilir. Viral vektörün kullanıldığı deneylerin öngörülebilirliği ve tekrarlanabilirliği açısından bu sakıncalıdır, tasarımlarında bundan kaçınılır.
Hücre tipi spesifisitesi: Çoğu virüs vektörleri mümkün olduğunca çeşitli hücre tiplerini enfekte edebilecek şekilde tasarlanır. Ancak, bazen bunun aksi arzu edilir. Viral reseptör modifiye edilerek virüsün belli bir hücre tipine hedeflenmesi sağlanabilir.

Kayanak:

- Wikipedia

- http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF2CFAACA57CB3F9E6

#viaral #vektörler #nelerdir? #özellikleri #nelerdir?