Uygun Böbrek Nasıl Bulunur?
Hekimleri tarafından diyaliz tedavisi gerektiği söylenen hastalar hemen en yakın nakil merkezine başvurmalıdır. Bir insanın başka bir insanın organını kabullenebilmesi ancak belirli şartların yerine getirilmesine bağlıdır:
Kan grubu uyumu
Kan grubu, damarlarımızda dolaşan kırmızı kan hücrelerinin sunduğu karakteristik göstergelerdir. Doğuşumuzdan itibaren değişmez ve kabaca hepimizin bir ön-şifresi sayılır. Dört temel kan grubu vardır: A, B, AB ve O (sıfır). En sık O kan grubu görülürken bunu A kan grubu takip eder.
Kan grubu uyumu olmadan nakil mümkün değilmidir?
Nakil açısından kan grubunun önemi bu antijenlerin sadece kırmızı kan hücrelerinin değil bilinen bütün vücut hücrelerinin yüzeyinde bulunmasına bağlıdır. Kan grubu antijenleri hücreler için tanıtım kartı gibi davranır. Onların sayesinde vücudumuzdaki bağışıklık sistemi vücuda yabancı olanla vücuda ait olanın ayrımını yapabilir. Bazı ülkelerde, çok az sayıda hastada, oldukça ağır ilaçlar kullanılarak kan grubu uyumsuz çiftler arası böbrek nakli denemeleri yapılmaktadır. Bu yöntemler, henüz tıp camiası tarafından bir kabul görmemiştir. Bir başka deyişle, günümüz şartlarında alıcı ve vericinin kan grupları aşağıdaki gibi uyumlu olmadıkça nakil mümkün değildir:
Hasta
O Grubu AGrubu B Grubu AB Grubu
Verici
Sadece O Grubu verebilir A Grubu veya O Grubu
B Grubu veya O Grubu
Her grup verebilir (O, A, B veyaAB)
Kan grubum A Rh( -), eşimin kan grubu A Rh( +), böbreğimi verebilirmiyim?
Kan grubunun Rh faktörü (yani negatif veya pozitif olması) önemli değildir. Örneğin A (-) bir insan böbreğini hem A( -) hem de A( +) alıcıya verebilir. B unun gibi B( +) kan gruplu kadavradan organ için hem B( -) hem de B( +) hastalar çağrılır.
Doku Uyumu:
Doku tiplendirme testi bir insanın genetik yapısını (genetik parmak izini) gösteren bir kan testidir. Aynen kan grubu uyumunda olduğu gibi alıcı ve vericinin doku t,iplerinin uyup uymadığı araştırılır.
Özellikle kadavradan yapılan nakillerin başarılı olması büyük oranda doku uyumuna bağlıyken, canlıdan yapılan nakillerde eskiden düşünüldüğü kadar önemli olmadığı anlaşılmıştır. İkiz kardeşlerden (tüm dokular aynı) yapılan nakiller ile hiç doku uyumu bulunmadan sadece kan grubu uyumu ile yapılan nakiller karşılaştırıldığında, 5. yıldaki nakledilen böbreğin sağlam kalma oranının doku uyumsuzlarda ikizlere göre % LO gibi gözardı edilebilecek bir oranda az olduğu görülür. Dünyadaki verilere göre hemodiyaliz hastalarının yarısının 5. yılda kaybedildiği düşünülürse hastaları yaşatmak adına "akrabalardan, doku uyumu aranmaksızın kan grubu uyumlu nakil" şansı mutlaka hastalara verilmelidir. Doku tipi, insana anne-babasından geçen ve neredeyse tüm hücrelerinin yüzeyinde bulunan karakteristik antijen setleridir. Aynı kan grubu gibi yaşam boyu değişmez ve bireyolarak bizim şifremizdir. Her bir doku tipine ve bu doku tipini oluşturan 6 değişik birime sahiptir.
Üç temel doku tipi birimi mevcuttur: A, B ve DR. Her birey biri anneden biride babadan alınmak üzere 2A, 2B ve 2DR olmak üzere toplam 6 karakteristik gösterir. Her bir karakteristiğin 20 veya daha çok değişik versiyonu vardır. Bu da yüzlerce değişik doku tipi şifresinin olabilirliğini gösterir.Örneğin doku tipi AI/ A2, B7 / B8, DR2/ DR3 olabilir.
Özellikle kadavradan yapılan nakillerde alıcı ve vericinin bu altı antijeni arasında uyum ne kadar fazla ise böbreğin çalışma şansı da o kadar yüksek olur. Bu antijenler arasında DR uyumu A veya B uyumuna göre daha önemlidir. Bu sebeple, merkezlerin çoğu kadavradan organ için hastalar arasında seçim yaparken, kadavra ile alıcı arasında mutlaka DR uyumu (benzerliği) olmasına dikkat eder ve en fazla uyumu gösteren hastalar nakil için çağrılır.
Başarılı bir nakil için dokularm yüzde kaç uyması gereklidir?
Doku uyumundan bahsederken yüzde 50 uyum varsa nakilolur veya % 80'in altında uyum varsa böbrek işe yaramaz gibi gerçek dışı kavramlardan da bahsetmek gerekir. Hiç bir tıp kitabmda yeralmayan ve sadece canlı böbrekten nakil uygulamasmı azaltmaya yarayan bu söyleme hastalar inanmamalıdır. Canlıdan böbrek naklinde doku grubu uyumu önemi giderek azalmıştır. Kadavradan yapılan nakillerde ise ülkemiz yasalarma göre ahcmm kadavra ile en az iki doku uyumu (en az 6'da 2, idealolarak bir tanesi DR olmak üzere) olması gerekir.
Altıda altı (tam uyumlu) uyumlu nakillerin diğerlerine (6'da 3, 6'da 4) göre (özellikle kadavradan nakillerde) daha başarılı olduğu gösterilmiştir. Ama bu kan grubu uyumlu ve doku grubu tam uyumlu böbreklerin atmayacağı anlamına gelmez. İkiz kardeşlerden yapılan böbrek nakillerinin bile bir süre sonra atabildiğinin görülmesi, hücre yüzeylerinde organ reddine neden olabilecek kan grubu ve doku tipinden başka önemli göstergeler olduğunu düşündürmektedir.
Hangisi daha önemlidir? Kan grubu uyumu mu, doku tipi uyumu mu? Naklin başarısı açısından kan grubu uyumu, doku tipi uyumundan çok daha önemlidir.Kadavradan nakilde doku tipi uyumu tam olmasa da kan grubu uyumu gereklidir. Canlıdan yapılan nakillerde ise esas belirleyici kan grubu uyumudur.
•Lenfosit Cross Match (LCM- Kros testi): Bu testte verici ve alıcı adayının kanları karıştırılır. Bu test ile alıcının kanındaki vericinin böbreği ile reaksiyone girebilecek antikorların varlığı (normal koşullarda bu antikorlar insanı infeksiyonlara karşı korur) araştırılır. Yüksek miktarda antikor varlığında, alıcının kanı vericinin kanı ile reaksiyona girecek ve test pozitif çıkacaktır. Bu durumda nakil yapılırsa böbrek büyük ihtimalle saatler-günler içinde kaybedilecektir.
Bu test canlı veya kadavradan nakillerde kan ve doku uyumundan sonra yapılması gerekli ilk testtir. Özellikle daha önce böbrek nakli olmuş ve geçmişte kan verilmiş hastalarda testin pozitif çıkma riski daha yüksektir. Bu sebeple, diyaliz hastalarma çok gerekli olmadıkça asla kan verilmemelidir.
Kros testinin (LCM) pozitif1iği, kesin olarak naklin olmayacağı anlarnma mı gelir? Bu testin pozitif çıkması herşeyin bittiği ve hastanın bir daha nakilolamayacağı anlamına gelmez. Bazı ilaçların kullanımı ile LCM pozitif vakaları negatife çevirip nakle uygun hale getirmek mümkün olmaktadır.Bir başka önemli konu da tüm LCM pozitifliklerinin nakle engelolmadığının bilinmesidir. Testin pozitif çıkmasına neden olan antikor tipinin IgG yapısında olması naklin o dönem için mümkün olmadığını gösterirken, IgM yapısında olması naklin rahatça yapılabileceği ni gösterir. Yani, IgM yapısındaki LCM pozitifliklerinde rahatlıkla böbrek nakli yapılabilir.
Genel Biyoloji
-
Protista Alemi ve Genel Özellikleri
-
Hücrelerdeki farklı ve benzer yapılar
-
Ses Nedir ? Ses Nasıl Oluşur?
-
Kültürü Yapılan Fitoplankton Türleri Nelerdir?
-
Apoptoz: Programlı Hücre Ölümü Nedir?
-
Ribozom ve Protein Sentezi
-
Mikrotübüller ve İplikçikler
-
Hücre Zarları
-
Lipid Çift-Katmanın Keşfi
-
Biyoreaktör
-
Telomerler ve İnsan Telomerinin Kristalik Yapısı
-
Hücre Biyolojisinin Tarihsel Gelişimi
-
Hücre biyolojisi nedir ?
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir ?
-
Sinir Sistemi Yapısında Bulunan Hücre Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?