Unutmak Sizi Daha Zeki Yapabilir!

Çoğu kişiye göre iyi bir hafızaya sahip olmak, daha fazla bilgiyi uzun süre hatırlayabilmek demektir. Credit: CC0 Public Domain

Sinirbilimciler de uzun süredir hatırlama yetersizliğini, beynin bilgi saklamak ve almak için kullanılan mekanizmaların hatasını gösterdiğine inanıyordu.

Fakat CIFAR'ın Çocuk ve Zekâ Geliştirme programının kıdemli akademisyeni Paul Frankland ve Makineler ve Beyinlerde Öğrenme programındaki bir ortak akademisyen Blake Richards'ın yeni bir inceleme raporuna göre, beynimiz aktif olarak unutmak için çalışıyor.

Aslında, iki Toronto üniversitesi araştırmacısı, hafıza hedefinin zaman içindeki en doğru bilgiyi iletmek değil, yalnızca değerli bilgileri tutarak akıllı karar vermeye rehberlik etmek ve optimize etmek olduğunu önermektedir. Richards, "Beynin alakasız ayrıntıları unutması ve bunun yerine gerçek dünyada kararlar almasına yardımcı olacak şeylere odaklanması önemlidir" diyor.

Bu haftaki Neuron dergisinde yayınlanan gözden geçirme çalışması, kalıcılık olarak bilinen hatırlama hakkındaki literatürü ve unutkanlık ya da geçiciliğe dair yeni bir araştırma grubunu gözden geçiriyor. Unutmayı teşvik eden beyin mekanizmalarına yapılan araştırmalardaki son artış, unutmanın bellek sistemimizin hatırlanması kadar önemli bir bileşeni olduğunu ortaya koymaktadır.

Frankland, "Son araştırmalardan, hafıza kaybını teşvik eden mekanizmalar olduğuna ve bu bilgilerin saklanmasıyla ilgili olanlardan farklı olduğuna dair pek çok kanıt buluyoruz" diyor.

Bu mekanizmalardan biri, anıların kodlandığı nöronlar arasındaki sinaptik bağlantıların zayıflaması ya da ortadan kaldırılmasıdır. Frankland'ın kendi laboratuarından alınan kanıtlarla desteklenen bir diğer mekanizma, kök hücrelerden yeni nöronların üretilmesidir. Yeni nöronlar hipokampusa entegre olduğunda, yeni bağlantılar hipokampal devreleri yeniden şekillendirir ve bu devrelerde depolanan anıların üzerine yazmayı ve onlara erişmeyi zorlaştırmaktadır. Bu durum hipokampusları daha yeni nöronlar üreten çocukların neden bu kadar çok bilgiyi unuttuğunu açıklayabilir.

Beynin, hafızaya zarar vermek için o kadar çok enerji harcayarak yeni nöronlar üretmesi belki mantıksız gibi görülebilir. Beyni anlamak için Yapay zekâ (AI) teorilerini kullanan araştırmayı yürüten Richards, cevaplar için AI (yapay zekâ) dan öğrenme ilkelerine baktı. Frankland ve Richards bu ilkeleri kullanarak, insan beyninde hatırlama ve unutma arasındaki etkileşimin, daha akıllı hafıza temelli kararlar almamızı sağladığı yönünde bir tartışma çerçevesi oluşturuyorlar.

İki şekilde gerçekleşir. Öncelikle unutmak, artık değişen ortamlarda uzun süre manevra yapmamıza yardımcı olmayacak eski ve potansiyel olarak yanıltıcı bilgileri engelleyerek yeni durumlara uyum sağlamamızı sağlar.

Richards, "Dünyada dolaşmaya çalışıyorsanız ve beyniniz sürekli çatışan anıları ortaya çıkarıyorsa, bu sizin daha bilinçli bir karar vermenizi zorlaştırır" diyor.

İkinci olarak; unutmak, geçmiş olayları yenilerle genelleştirmemize izin vererek karar vermeyi kolaylaştırır. Yapay zekâda bu prensibe düzenlilik denir ve basit bilgisayar modelleri yaratarak çalışır ve çekirdek bilgileri ön planda tutulur, ancak belirli ayrıntıları ortadan kaldırır, daha geniş uygulama için izin verir.

Beyindeki anılar da benzer bir şekilde çalışır. Biz bir olayın önemsiz detayları yerine özünü hatırladığımız zaman ayrıntıları unutarak daha basit hafızalar yaratırız ve yeni deneyimleri önceden tahmin etmede daha etkili oluruz.

Nihayetinde, bu mekanizmalar içinde olduğumuz çevre tarafından öne çıkarılır. Sürekli değişen bir ortam, daha az hatırlamamızı gerektirebilir. Örneğin, her gün birçok yeni insanla karşılaşan bir kasiyer, kısa bir süre müşterilerinin adlarını hatırlar fakat buna karşılık müşterileri ile düzenli olarak buluşan bir tasarımcı ise bu bilgileri daha uzun sürede hafızasında tutacaktır.

“Bir çevreyi ayıran şeylerden biri orada hatırlamak isteyeceğiniz şeylere karşı unutmak istediğiniz şeylerinde bulunmasıdır, çevre ne kadar tutarlı ve ne kadar muhtemel şey hayatınızı geri girecek.” diyor Richard. Benzer şekilde, araştırmalar, aralıklı hafıza konularının günlük olarak eriştiğimiz genel bilgilere göre daha çabuk unutulduğunu, eski bir atasözünün belirttiği gibi “Bir şeyi kullanmasanız kaybedersiniz.” Fakat daha iyi bellek tabanlı kararlar alma bağlamında onun için belki daha iyi olabilirsin.

Çeviren: Barış Uçar Bilime Yön Veren Cevaplar

Kaynaklar:

https://m.medicalxpress.com/news/2017-06-smarter.html?utm_source=nwletter&utm_medium=email&utm_campaign=weekly-nwletter 19.09.2017

More information: Neuron (2017). DOI: 10.1016/j.neuron.2017.04.037 , http://www.cell.com/neuron/fulltext/S0896-6273(17)30365-3

Provided by: Canadian Institute for Advanced Research

#unutmak #yapabilir!