TATARCIKLAR ÜZERİNE GENEL BİLGİLER

Bu kısımda, ülkemiz için sağlık açısından en az sivrisinekler kadar önemli olan Phlebotomidae ailesine bağlı Türkçe adıyla "Tatarcıklar" olarak bildiğimiz böceklerin genel özellikleri hakkında kısa bilgiler vereceğiz

Giriş bölümünde de belirttiğimiz gibi, kitabımız genel anlamda sivrisinekler, özelde ise sıtma vektörü olan Anopheles türlerinin biyoekolojik özellikleri, bu canlılarla mücadele organizasyonu ve uygulamaları üzerinedir. Ancak, ülkemizin özellikle Güneydoğu bölümünde, yoğun populasyonları, taşıdıkları hastalıklar ve her geçen gün hızla gelişen yayılımları nedeniyle daha da önemli hale gelen tatarcıklar üzerine dikkat çekmek amacıyla, bir başlangıç niteliğinde bazı bilgileri bu son kısımda ilgilenenlere kısaca aktarmanın yararına inanıyoruz. Öte yandan, bilindiği gibi bu canlıların biyoekolojik özellikleri sivrisineklere yakınlık göstermektedir. Bu nedenle, sivrisinek mücadelesi yapılan alanlarda oldukça küçük modifikasyonlar sayesinde; örneğin kalıcı insektisit değişikliği gibi, birbirine çok benzeyen yöntemler kullanılarak tatarcık mücadelesi de yapmak mümkün olmaktadır. Bununla birlikte, bu canlıların davranışlarındaki sivrisinek davranışına benzer durumlar; gece sokma, sokarak kan emme, alacakaranlıktan sonra ortaya çıkma gibi, tatarcıkların, özellikle yeni girdikleri bölgelerde halk tarafından sivrisineklerle karıştırılmasına neden olmaktadır. Son yıllarda, özellikle Akdeniz kıyı şeridimizde bulunan turistik bölgelerde turizm amacıyla yapılan yoğun sivrisinek mücadelelerinde, mücadele konusu canlının populasyonu düşürülse bile, turizmin yoğun olduğu temmuz-eylül döneminde hızlı bir şekilde artan tatarcık populasyonu nedeniyle, bilgisizlikten dolayı, sivrisineklere uygulanan yöntemler devam ettirilmektedir. Bu durum, bir yandan çevrenin daha çok kirlenmesini sağlamakta, diğer yandan halk sağlığını tehdit ettiği gibi, mücadele maliyetlerini de oldukça arttırmaktadır.
Yukarıda sıraladığımız nedenlerden dolayı, sizlere tatarcıklarla ilgili önemli bazı bilgileri bir başlangıç olması ve ülkemiz için GAP gibi yatırımlardan sonra daha da önemli hale gelecek olan bu canlılar üzerine yapılmış az sayıda araştırmanın artması dileğiyle kısaca aktarmaya çalışacağız.

Tatarcıkların Sınıflandırılması
Tatarcık türleri, canlılar dünyasında Arthropoda (eklembacaklılar) dalı, Insecta (böcekler) sınıfı, Diptera (iki kanatlılar) takımı, Nematocera alttakımı, bazı kaynaklara göre Psychodidae (Belding, 1942), bazılarına göre ise Phlebotomidae (Merdivenci, 1981) ailesine bağlı Phlebotomus cinsi içinde yer almaktadırlar.,

Tatarcıkların taksonomik şemasını genel olarak aşağıdaki gibi düzenleyebiliriz:
Dal- Arthropoda Siebold ve Stannius, 1845 Sınıf- Insecta Linnaeus, 1758
Takım- Diptera Linnaeus, 1758
Alttakım- Nematocera Latreille, 1825
Aile- Psychodidae Bigot, 1858 ( Phlebotomidae )
Altaile- Phlebotominae
Cins- Phlebotomus Rondani, 1840

Sistematikte sıklıkla karşılaşılan sorunlar, tatarcıkların alî taksonlarında da karşımıza çıkmaktadır. Özellikle, 1975-80 yılları arasında yapılan faunistik ve sistematik çalışmalar neticesinde, bu canlıların cins ve alt cins taksonları ile o güne kadar farklı bir isimle bilinen bazı türlerin isimlerinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu önemli değişikliklerin öncüsü Lewis ve ark. (1977) olmuştur. Lewis, tüm Phlebotominae alt ailesini beş farklı cinste gruplamıştır. Bunlar, Eski Dünya için Phlebotomus ve Sergentomyia, Yeni Dünya için Warileya, Brumptomyia ve Lutzomyia'dır. Bu ayırımdan sonra, British Museum tarafından yayınlanan Lewis'e ait monografta, dokuz tatarcık türünün isimleri değiştirilmiş ve bazı alttürler tür, bazı türler ise alttür haline getirilmiştir,
Phlebotomus cinsine bağlı olan türlerin çeşitli dillere göre değişen bazı yere! isimleri bulunmaktadır. Bu isimlerden dünya üzerinde ve özellikle bilimsel çevrede en yaygın olarak kullanılanı Türkçe'de Kum Sinekleri anlamına gelen Sandflies' dır. Bu isim gene! anlamda bu canlıların yaşadıkları, üredikleri ve geliştikleri habitatları en iyi tanımlaması açısından çoklukla kullanılır. Ülkemizde bu canlıların, genel kullanımdaki ismi tatarcıklardır.

Kaynak: Sıtma Vektörünün Biyo-Ekolojisi Mücadele Organizasyonu ve Yöntemleri Birinci Basım: 3500 adet EKİM 1998- ANKARA

Yrd.Doç.Dr. Bülent ALTEN

Doç. Dr. Selim S. ÇAĞLAR

#tatarciklar #üzerine #genel #bilgiler