Sivrisineklerin Kökeni ve Evrimi

Sivrisineklerin kökeni ve evrimsel oluşumu ile ilgili günümüzde ayrıntılı ve yeterli bilgi bulunmamak-tadır.

Bununla birlikte, paleantolojik verilere göre çeşitli cinslere bağlı birçok fosil örnek değişik jeolojik katmanlar içerisinde bulunmuşlardır. Ancak, sivrisinek erginlerinin vücut yapılarındaki incelik, elde edilmiş örneklerdeki yapısal bozulmalar, coğrafi konum ve yayılış farklılıkları gibi nedenlerden dolayı, fosil örneklerle bugün varlığı bilinen türler arasında evrimsel bir ilişki kurmak oldukça zordur.

Bununla birlikte, özellikle optik teknolojide ve deneysel biyolojideki bazı ilerlemeler, yüzyılımızın ikinci yarısından sonra bu canlıların kökeni ve evrimsel gelişimi ile ilgili bazı bulguların somutlaşmasını sağlamıştır. Kitzmiller (1953)'in sivrisineklerin hücre genetiği üzerine yoğun çalışmaları, bir yandan birçok hastalığı taşıyan bu canlıların bazı vektör özelliklerine ışık tutarken, diğer yandan evrimsel gelişimlerindeki bilinmeyenleri de ortaya çıkarmıştır.

Sivrisinekler, kesin olmamakla birlikte ilkçağın 350 milyonuncu yılından sonra "Karbonifer"de diğer kanatlı eklembacaklılar ile birlikte evrimsel oluşumda yer almaya başlamışlardır (Merdivenci, 1984). Bu dönem içerisinde memeli hayvanların oluşmamış bulunması, sivrisineklerin bu ilk yaşam basamağında öncelikle iki yaşamlıların, dönemin sonlarına doğru yani 250 milyonuncu yıllardan itibaren sürüngenlerin yer aldığını göstermektedir. Nitekim, günümüzde bu hayvanlara yaşamsal bağlılık gösteren yani, yaşamlarını iki yaşamlılar ya da sürüngenlerden kan emerek sağlayan birçok sivrisinek türü bulunmaktadır.

Sivrisineklerin bugün bilinen fosilleri arasında yapılan incelemelerde, bu canlıları en iyi tanımlayan jeolojik dönemin Oligosen olduğu bildirilmektedir (Horsfall, 1955). İngiliz Adalarında bu döneme ait bulunan fosiller arasında sivrisineklerin iki alt ailesinden birini oluşturan Culicinae'ye bağlı birçok fosil örnek saptanmıştır. Mansonia, Culex ve Aedes cinsleri yine Oligosen jeolojik dönemi ile özdeşleşmişlerdir Öte yandan, Amerika Birleşik Devletleri'nin Utah, Wyoming ve Colorado bölgelerinde yapılan kazılarda Culex cinsine ait birçok türün Eosen döneminde de bulunduğu ortaya çıkarılmıştır.

Yapılan birçok araştırma sonucunda, elimizde kesin ve açık bir tek bilgi bulunmaktadır. Sivrisineklerin bazı türlerinin dişileri, evrimsel gelişim içerisinde, iki yaşamlılardan, sürüngenlerden, kuşlardan ve memelilerden kan emerek asalak yaşama uyum sağlamışlar ve insanlığı çok uzun yıllardan beri salgın tehlikesi altında tutan birçok bulaşıcı hastalığın taşıyıcılığına ya da diğer bir tanımla vektörlüğüne soyunmuşlardır.

Bu yayın birinci basamak sağlık hizmetlerinde görev yapan sağlık personelinin eğitiminde kullanılmak üzere T.C. Sağlık Bakanlığı Sıtma Savaşı Daire Başkanlığı ve Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü işbirliği ile hazırlanmış ve bastırılmıştır. Bütün hakları Sağlık Bakanlığı’na aittir. Kaynak gösterilmeksizin yayınlarda kullanılamaz, alıntı yapılamaz.

Sıtma Vektörünün Biyo-Ekolojisi Mücadele Organizasyonu ve Yöntemleri Birinci Basım: 3500 adet EKİM 1998- ANKARA

Yrd.Doç.Dr. Bülent ALTEN

Doç. Dr. Selim S. ÇAĞLAR

#sivrisineklerin #kökeni #evrimi