Proteinlerin Mimari RNA’nın 4 Tipi
RNA ( ya da ribonukleik asit) hücrenin içerisinde protein yapmada kullanılan bir nükleik asittir. KATERYNA KON/SCIENCE PHOTO LIBRARY / Getty Images
DNA hücrenin içerisindeki bir genetik klavuz gibidir. Fakat, hücre DNA’nın taşıdığı mesajı anlayamaz, bu yüzden genetik kodu transkript ve translasyon etmek için RNA’ya ihtiyacı vardır. Eğer DNA bir protein “teknik çizimiyse”, o zaman RNA’yı da bu teknik çizime göre proteini oluşturan “mimar” olarak düşünebiliriz. Hücrede farklı fonksiyonları olan RNA tipleri vardır. Bunlar, hücre ve protein sentezinde önemli rol oynayan ve RNA’nın en çok bilinen çeşitleridir.
Mesajcı RNA (mRNA)
mRNA is translated into a polypeptide. (Getty/Dorling Kindersley)
Mesajcı RNA, traskripsiyon veya DNA nın kopyasından protein yapma işleminin ilk basamağındaki ana rolü oynar. mRNA, çekirdekte bulunan nükleotidlerin, DNA’nın komşu dizilimini oluşturmak amacıyla bir araya gelmesiyle oluşur. Bu mRNA sarmalını bir araya getiren enzime RNA polimeraz denilir. Bu mRNA dizilimindeki nitrojen bazlı komşu açıya kodon denir ve protein yapmak için, her spesifik amino asit, doğru dizilimde olacak şekilde diğer bir aminoasit ile bağlanır.
mRNA gen ekspresyonunun bir sonraki aşamasına devam etmeden önce bazı işlemlerden geçmelidir. DNA’nın pek çok bölümünde herhangi bir genetik bilgi için kodlama bulunmamaktadır. Bu kodlanmamış bölgeler yine de mRNA tarafından transkript edilir. Yani mRNA ilk olarak intron olarak adlandırılan bu dizileri işler durumda bir protein kodlamasından önce keser. mRNA’nın bu kısımları aminoasitler için kodlama yapar ve exon diye adlandırılır. İntronlar enzimler tarafından kesilir ve sadece exonlar kalır. Artik bu tek zincir halindeki genetik bilgi, genetik açıklamanın translasyon olarak adlandırılan ikinci bölümünü başlatmak üzere çekirdeğin dışından sitoplazmanın içine doğru hareket edebilir.
Taşıyıcı RNA (tRNA)
tRNA will bind an amino acid to one end and has an anticodon on the other. (Getty/MOLEKUUL)
Translasyon sürecinde doğru aminoasitin polypeptit zincirindeki doğru sıralamayla konulmasını denetler. Bu, fazlasıyla katlanmış bir yapı şeklindedir ve bir ucunda bir amino asit, diğer ucunda anticodon denilen bir yapıyı tutar. tRNA anticodon, mRN kodonun komşu dizilimidir. Böylece tRNA, mRNA’nın doğru kısmıyla eşlenip amino asitlerin de protein için doğru dizilimde olmasını garantiler.
Aynı anda birden fazla tRNA, mRNA ya bağlanabilir ve amino asitler tRNA’dan, tam anlamıyla işlevsel bir protein oluşturmak amacına hizmet eden polypeptit zincir yapmak maksadıyla kopmadan önce kendi arasında bir peptit bağı yapar.
Ribosomal RNA (rRNA)
Ribosomal RNA (rRNA) helps facilitate the bonding of amino acids coded for by the mRNA. (Getty/LAGUNA DESIGN)
Ribozomal RNA ( ya da rRNA), ismini kendisini oluşturulan organelden alır. Ribozom, proteinlerin bir araya gelmesine yardımcı olan ökaryotik bir hücre organelidir.
rRNA ribozomun temel yapı taşı olduğu için translasyon sürecinde çok büyük ve önemli bir yeri vardır. Görevi, esas olarak , tek iplikli mRNA’yı olası gereken yerde tutamaktır; böylece tRNA’nın antikodonu mRNA’nın kodonuyla eşlenerek spesifik bir amino asit için kodlama yapılmış olur. tRNA’yı tutan ve translasyon sırasında polypeptidin doğru olarak yapılmasını garantilemek için doğru noktaya yönlendiren 3 kısım (A,P,E olarak adlandırılır) vardır. Bu bağlanma bölümleri, amino asitlerin peptid bağı oluşturmasını kolaylaştırır, sonrasında da tRNA’yı tekrar aynı işlemde yeniden kullanmak üzere serbest bırakır.
Micro RNA (miRNA)
miRNA is thought to be a control mechanism leftover from evolution. (Getty/MOLEKUUL)
Gen açıklamasına sürecine dahil olan bir diğer RNA türü ise micro RNA (miRNA)’dır. miRNA, gen açıklamasını hızlandırma veya yavaşlatmakta çok önemli bir rolü olduğuna inanılan, mRNA’nın kodlanamayan bölgesidir. Bu çok küçük dizilimler (çoğunluğu sadece 25 nükleotit uzunluğunda) ökaryotik hücrelerin evriminin en erken süreçlerinde gelişmiş geliştirilmiş, eski bir kontrol mekanizmasına benzemektedir. miRNA ‘ların birçoğu belli başlı bazı genlerin transkripsiyonu engeller ve miRNA yokluğunda bu genler tanımlanabilir. mRNA dizilimi hem bitkilerde hem de hayvanlarda bulunur, ama farklı soy hatlarından gelmiş gibi gözükür; komşu evrimleşme bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Kaynak: https://www.thoughtco.com/types-of-rna-1224523
Çeviren ve Derleyen : Esra Yozgat
Esra Yozgat
-
Çocukluk Travması Multiple Sklerozun Gelişimini ve Tedavisini Etkileyebilir
-
Bilim İnsanları Yeni Hayvan-İnsan Hibrit Deneyini Duyurdu - Bu Sefer Koyunla
-
İnsan Genom Projesi nasıl ortaya çıktı?
-
Proteinlerin Mimari RNA’nın 4 Tipi
-
Bilinmeyen Protein Yapıları Öngörülmeye Başlandı
-
Bilim insanları epitelyal hücrelerin sabit hücre sayısını nasıl koruduklarını keşfetti
-
Kimerizmin Yükselişi: Bilim insanları ilk kez başarılı bir şekilde insan- domuz embriyosu oluşturdu
-
Kimerizm nedir? Kimerizm Türleri Nelerdir