Probiyotik ve Prebiyotik nedir ? Probiyotik Olarak Kullanılan Bakteriler Nelerdir?
Probiyotik mikroorganizmalar nedir ? Probiyotik Bakterilerin Özellikleri, Yaygın olarak kullanılan probiyotik bakteriler, Probiyotiklerin faydalı etkileri nelerdir ?, Probiyotiklerin özellikleri nasıl olmalıdır.
“Pro” ve “biota” olmak üzere iki kısımdan oluşan probiyotik terimi “for life” (yaşam için) anlamını taşımakta olup, antibiyotik teriminin anlamca karşıtıdır (Coşkun, 2006). Probiyotikler sağlıya faydalı, canlı bakteri içeren yiyecekler olarak tanımlanır.(Kaleli, 2007). Probiyotikler yaşayan mikroorganizmalar olarakda adlandırılır. Yeterli miktarda olduklarında yaşadıkları vücuda fayda sağlarlar, diğer zararlı bakterilerin tam tersine hem sindirim hem boşaltım sistemimizin daha iyi çalışmasından sorumludurlar.
Bir başka tanımda ise Probiyotik, vücutta sindirim sisteminde bulunarak sağlık üzerine faydalı etkilerde bulunan bir canlı mikrobiyal gıda katkısı olarak tanımlanır (Ziemer ve Gibson, 1998; Roberfroid, 2000; Sanders, 1998; Klaenhammer, 2000).
Probiyotik özellik taşıyan mikroorganizmaların insan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri ilk defa 1908 yılında, Nobel ödüllü Rus araştırmacı Elie Metchnikoff tarafından ortaya atılmıştır (Çakır, 2003). Rus araştırmacı Metchnikoff yıllar önce Bulgar köylülerinindaha uzun yaşadığını farketmiş ve bunuaraştırdığında bu insanların bol miktarda yoğurttükettiklerini görüp, yoğurdu incelediğinde canlıbakterilerle karşılaşmış ve bunlara Lactobacillusbulgaricus adını vermiştir (Yağcı, 2005). Günümüzde en yaygın olarak kullanılan probiyotikler Laktobasillerdir (Gürsoy ve ark., 2005). Laktobasiller bebek mamalarında, probiyotik ilaveli sütlerde ve çeşitli farmasötik preparatlarda probiyotik olarak bulunabilmektedirler (Pereira et al., 2003).
Canlı mikroorganizma (probiyotik) içeren fonksiyonel gıdalara olan ticari ilgi, probiyotiklerin sindirim sistemindeki fonksiyonları üzerine yapılan araştırmalarla paralel olarak artmaktadır. Son yıllarda birçok araştırıcı çalışmalarını, doğal sindirim sistemi florasını oluşturan Lactobacillus ve Bifidobacteria suşları üzerinde yoğunlaştırmıştır. Prebiyotikler, barsakta selektif bir fermantasyona sebep olan sindirilemeyen (oligosakkaritler vb.) gıda katkılarıdır. Prebiyotikler aynı zamanda vücut sağlığına faydalı bazı etkilere sahiptirler. Probiyotik ve prebiyotikler gıda ürünlerinde kombine olarak kullanılabilir ki bu durum simbiyotik olarak adlandırılır. (O.Sağdıç, E.Küçüköner, S.Özçelik. 2003)
Probiyotik mikroorganizmalar insan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan yoğurt, kefir, kımız, peynir gibi fermente süt ürünlerinin yapımında starter kültür olarak kullanılır.
Probiyotik mikroorganizmaların vücuda yararlı olabilmesi için; toksijen etkisinin olmaması, mide asidi ve safra suyuna dayanıklı olması, bağırsak hücre epiteline tutunabilmesi, gastrointestinal sistemde geçici olarak kolonize olabilmesi ve doğal bağırsak florasına uyum sağlayabilmesi gerekmektedir.
Çoğu probiyotik bakteriler insan bağırsağında yer alan bakterilere benzerler, özellikle kalın barsakla çok çeşitli ve hareketli bir mikrofloraya sahiptir. Süt ürünleri aracılığı ile probiyotik bakterilerin vücuda alınması, insan bağırsak florasının dengeye ulaşması açısından önem taşımaktadır.
Bağırsak florasında bulunan en yaygın bakteri Lactobacillus acidophilus ve Bifidobacterium’dur. Günümüzde probiyotik bakteri içeren çok sayıda ürünün endüstriyel üretimi gerçekleştirilmektedir. Probiyotik yoğurt ve probiyotik süt ürünleri ön sıralarda yer almaktadır.
Gıdalar probiyotik ve/veye prebiyotiklerle fonksiyonel hale getirilebilir (Berner ve O’Donnel,1998). Yoğurt gibi çeşitli fermente süt ürünlerinin üretiminde kullanılan laktik asit gibi bakterileri sindirim sisteminde canlı kalamadıkları için bu ürünlere Lactobacillus acidophilus ve bifidobakteriler gibi probiyotikler ilave edilmektedir (Kalantzopoulos, 1997; Sağdıç ve ark.,2004). Son yıllarda bu bakteriler tablet şeklinde, kapsül olarak, dondurarak kurutma yöntemiyle marketlerde satılmaktadır (Vaughan ve Mollet,1999).Prebiyotik ve probiyotiğin aynı üründe sinbiyotik olarak bulunması, o ürünün tüketilmesiyle her ikisinin olumlu fonksiyonel etkilerinden faydalanılmasını sağlar (Holzapfel ve Schillinger, 2002).
Probiyotikler, patojen mikroorganizmaların inhibe edilmesini veya ortadan kaldırmasını birçok mekanizma veya yolla gerçekleştirmektedir. Bunlar; Laktik asit üreterek lümenin pH’sını düşürmek, antimikrobiyal mikrosin, hidrojen peroksid ve serbest radikaller üretmek, reseptörlere tutunarak ve besin kaynakları için rekabet etmek, koruyucu musin oluşumunu uyarmak, sekretuar IgA yapımını uyarmaktır (Yılmaz, 2004).
Probiyotiklerin ve Probiyotiklerin Bakterilerin Özellikleri Nelerdir?
Probiyotik Bakterilerin Özellikleri
- Probiyotikler esas olarak laktik asit bakterileridir.
- Mezofiliktir.
- 30-40 derece arasında gelişim gösterirler.
- Optimum pH 4-4.5 arasında gelişim gösterirler.
Bir mikroorganizmanın probiyotik olarak kabul edilebilmesi için çeşitli özelliklere sahip olması gerekir. Bunlar:
1. Asit ve safra tuzu toleransı
2. Antagonizm
3. Tutunma özellikleri
4. Proteolitik aktivite
5. β- D- galaktosidaz aktivitesi
Dünyada yaygın olarak kullanılan probiyotik bakteriler şunlardır.
L. bulgaricus
L. lactis
L. plantarum
L. rhamnosus
L. reuteri
L. casei
L. paracasei
L. fermentum
L. helveticus
Bifidobacterium adolescentis
B. longum
B. breve
B. bifidus
B. essensis
B. lactis
B. infantis
B. laterosporus
B. subtilis (Berner ve O’Donnell, 1998;Vaughan ve ark., 1999; Zubillaga ve ark., 2001;Holzapfel ve Schillinger, 2002)
Laktobasiller bebek mamalarında, probiyotik ilaveli sütlerde ve çeşitli farmasötik preparatlarda probiyotik olarak bulunabilmektedirler (Pereira et al., 2003)
Bağırsak florasında bulunan en yaygın bakteri Lactobacillus acidophilus ve Bifidobacterium’dur. Günümüzde probiyotik bakteri içeren çok sayıda ürünün endüstriyel üretimi gerçekleştirilmektedir. Probiyotik yoğurt ve probiyotik süt ürünleri ön sıralarda yer almaktadır. Streptococcus, Leuconostoc, Pediococcus diğer bakteri türleridir.
İnsan ve hayvanların sağlığı üzerinde sindirim sisteminde bulunan mikrofloranın çok önemli bir rolü bulunmaktadır. İnsan sağlığı üzerine laktobasillerin etkisi ilk olarak bu yüzyılın başında Metchnikoff tarafından ortaya atılmıştır (Holzapfel ve ark., 1998). Probiyotik bakterilerin patojen bakterilere karşı antibakteriyel aktiviteleri, antiallerjik ve bağışıklık sistemi üzerine olumlu bir çok etkileri bilinmektedir (Chandan, 1997).
Probiyotiklerin faydalı etkileri nelerdir ?
- Laktoz metabolizmasının artırılması
- Laktoz sindiriminin düzeltilmesi.
- Barsak florası üzerine olumlu etkisi
- Bağışıklık sisteminin uyarılması.
- Sindirim sistemi enfeksiyonlarının önlenmesi
- Midede bulunarak ülsere sebep olabilen ve rotavirüs üreten patojen bir bakteri olan Helicobacter pylori’nin gelişiminin engellenmesi
- Bağışıklık sisteminin geliştirilmesi
- Sindirimin düzenlenmesi
- Antikanserojen ve antiallerjik etki
- Serum kolestrolünün azaltılması
- Sinir sistemini rahatlatıcı etkisi
- Kabızlığın önlenmesi.
- Beslenmeye faydaları; vitamin üretimi, minerallerin ve iz elementlerin emilimi, β-galaktosidaz gibi önemli sindirim enzimlerinin üretimi
- Seyahat hastalıklarının önlenmesi
- Enfeksiyonların önlenmesi veya iyileştirilmesi.
- Karaciğer rahatsızlıklarının iyileştirilmesi.
- Ağız ve diş sağlığı rahatsızlıklarının önlenmesi.
Probiyotiklerin özellikleri nasıl olmalıdır
- Güvenilir ve zararsız olmalıdır.
- Yüksek oranda canlı mikroorganizma içermelidir. (108cfu/ml-g)
- Eklendiği üründe tadı olumsuz etkilememelidir.
- İnsan orijinli olmalıdır.
- Antimikrobiyal madde üretebilmelidir.
- İmmün sistemi uyarabilmelidir.
- Besinlere eklemede ve klinikte kullanımı güvenli olmalıdır.
- Gastrointestinal kanalda canlı kalabilmeli ve metabolik aktivitesini devam ettirebilmelidir.
- Bağırsakta kolonize şekilde olmalıdırlar.
Fonksiyonel gıdalarla alınan probiyotik ve prebiyotiklerin sindirim sistemindeki fonksiyonları
a. Probiyotik ve prebiyotikler, barsakta Clostridium sp., Salmonella sp. ve mide mukozosındaki Helicobacter pylori gibi çeşitli patojen bakterilerin gelişimini engeller.
b. Gıdaların tamamen hazmedilmesine katkıda bulunur.
c. Gıdaların emilimini kolaylaştırır ve mide ile barsaktaki beslenmeyi engelleyen faktörler ortamdan uzaklaştırılır.
d. Probiyotik ve prebiyotikler barsak epitelinin bariyer özelliklerini düzenler.
e. Vitamin ve minerallerin emilimini kolaylaştırır.
f. Probiyotik ve prebiyotikler sindirim sisteminin mikroflorasının düzenler.
g. Sindirilemeyen oligosakkaritler ve diğer bileşenler probiyotik mikrofloranın gelişimini sağlarlar. (German ve ark., 1999)
Sonuç olarak, Probiyotiklerin, insan ve hayvan sağlığının korunmasında ve hem gastrointestinal sistem hem de immün sistem üzerindeki etkilerinden dolayı birçok hastalığın tedavisinde kullanımı giderek artmaktadır. Probiyotiklerin barsaklarda geçici süreli kolonize olduğu, bu nedenle de düzenli kullanımlarında yararlı etkiler gösterebileceği bilinmelidir. Sağlıklı bir yaşam için beslenmede öncelikle doğal pre-probiyotiklere yer verilmelidir. (Sezen. A.G., 2013)
Probiyotik ve prebiyotiklerin sağlık üzerine etkilerinin kesinleştirilebilmesi için daha fazla kontrollü çalışmaların yapılması yararlı olabilir.
Probiyotik ve prebiyotikler preparat olarak alınacaksa eğer kullanılacak preparatların güvenilir olup, olmadığından emin olunmalıdır ( Taşdemir .A., 2017)
Kaynaklar:
- Probiyotik ve Prebiyotiklerin Fonksiyonel Özellikleri Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 35 (3-4), 221-228, 2004 O.Sağdıç, E.Küçüköner, S.Özçelik
- http://blog.yalova.edu.tr/wp-content/uploads/sites/27/2013/12/S%C3%9CT-END%C3%9CSTR%C4%B0S%C4%B0NDEK%C4%B0-YARARLI-M%C4%B0KROORGAN%C4%B0ZMALAR.pdf
- https://gidabilinci.com/probiyotik-gida-nedir-ne-ise-yarar-hangi-durumlarda-kullanilir-hangi-gidalarda-bulunur
- https://aysetugbasengel.com/probiyotik-nedir-faydalari-takviyeler/
- Berner L., O’Donnel J., 1998. Functional foods and health claims legislation: Applications to dairy foods.Int. Dairy J.,8,355-362.
- Kalantzopoulos G., 1997. Fermented products with probiotics qualities. Anaerobe, 3,185-190.
- Sağdıç O.,Küçüköner, E.,Özçelik, S., 2004.Probiyotik ve prebiyotiklerin fonksiyonel özellikleri. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg.,35, 221-228.
- Vaughan EE., Mollet B., M de Vos, W., 1999.Functionality of probiotics and intestinal lactobacilli: light in the intestinal tract tunnel. Current Opinion Biotechnol., 10, 505-510.
- Holzapfel WH., Schillinger U., 2002. İntroduction top re-and probiotics. Food Res. Int., 35,109-116.
- Sezen.A.G., 2013 Prebiyotik, Probiyotik ve Sinbiyotiklerin İnsan ve Hayvan Sağlığı Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. 2013; 8(3):248-258
- Kaleli, İ.(2007). Probiyotiklerin Etki Mekanizması. Antibiyotik ve Kemoterapi Derneği Dergisi. 21 (Ek 2): 238- 242.
- Coşkun, T. (2006). Pro-, Pre- ve Sinbiyotikler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 49: 128-148.
- Çakır, İ. (2003). Laktobacillus ve Bifidobakterilerde Bazı Probiyotik Özelliklerin Belirlenmesi. (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi)
- Yağcı, R. V. (2005). Probiyotik ve Prebiyotikler. Güncel Gastroenteroloji. 9(4): 223-225.
- Gürsoy, O., Kınık, Ö. ve Gönen, İ.(2005). Probiyotikler ve Gastrointestinal Sağlığa Etkileri. Türk Mikrobiyol Cem Dergisi. 35: 136-148.
- Pereira, I. A. D., Mccartney, L.A. and Gibson, R.G. (2003). An in vitro study of the probiotic potential of a bile- salt-hydrolyzing lactobacillus fermentum strain, and determination of its cholesterol- lowering properties. American Society for Microbiology. 69 (8): 4743-4752.
- Taşdemir. A., Probiotics, Prebıotics and Synviotics Cilt Volume:2, Sayı Issue: 1, Nisan April 2017
- Ziemer, C.J., Gibson, G.R. 1998. An overview of probiotics, prebiotics and symbiotic in the functional food concept: perspectives and future strategies. Int. Dairy Journal 8:473-479.
- Roberfroid, M.B. 2000. Prebiotics and probiotics: are they functional foods? Am. J. Cli. Nutr. 71:16825-16875.
- Sanders, M.E. 1998. Overview of functional foods: Emphasis on probiotic bacteria. Int. Dairy Journal 8:341-347.
- Klaenhammer, T.R. 2000. Probiotic bacteria: today and tomorrow. J. Nutrition 130:4155-4165.
- Berner, L., O’Donnell, J. 1998. Functional foods and health claims legislation: Applications to dairy foods. Int. Dairy Journal 8: 355-362
- Vaughan, E.E., Mollet, B. 1999. Probiotics in the new millennium. Nahrung 43 (3) 148-153.
- Zubillaga, M., Weill, R., Postaire, E., Goldman, C., Caro, R., Boccia, J. 2001. Effect of probiotics and functional foods and their use in different diseases. Nutrition Research 21:569-579.
- Holzapfel, W.H., Schillinger, U. 2002. Introduction to pre- and probiotics. Food Research Int. 35: 109-116.
- Holzapfel, W.H., Haberer, P., Snel, J., Schillinger, U., Huis in’t Veld, J.H.J. 1998. Overview of gut flora and probiotics. Int. J. of Food Microbiology 41: 85-101.
- Chandan, R. 1997. Dairy-Based ingredients. American Association of Cereal Chemists, St. Paul, MN. pp.96-99.
- German, B., Schiffrin, E. J., Reniero, R., Mollet, B., Pfeifer, A., Neeser; J.R. 1999. The development of functional foods: lessons from the gut. Tibtech December 17: 492-499.
- Yılmaz, M. (2004). Prebiyotik ve Probiyotikler. Güncel Pediatri. 2: 142-145.
Biyologlar.com
Mikrobiyoloji, Parazitoloji ve Viroloji
-
Mısır Mumyaları Sıtma, Parazitik Kurtlar ve Bitlerle Dolu
-
Araştırmacılar yeşil algler ve bakterilerin birlikte iklimin korunmasına katkıda bulunduğunu ortaya koyuyor.
-
Bilim İnsanları Kretase kehribarında hapsolmuş endoparazit deniz tenyasını keşfettiler.
-
Saç Bitleri, Amerika’ya İlk İnsan Göçleriyle Birlikte Yayılmış
-
E. coli'de ısı şoku tepkisinin altında yatan yeni mekanizmanın ortaya çıkarılması
-
Parazitlerle Enfekte Olmuş 200 Milyon Yıllık Dışkı Fosili Bulundu
-
"Virüsler ve Sağlığımız: Viral Hastalıkların Altında Yatan Gerçekler"
-
Sibirya’da Bulunan 46.000 Yıllık Yuvarlak Kurtlar Canlandırıldı
-
Virüsler hücreler arası iletişimi bozarak bağışıklık sistemini atlatıyor
-
Sıcağı seven deniz bakterisi, asbestin zehirleyici etkisini yok edebilir
-
Bağırsak bakterilerinin kilo almayla ilişkisi var mı?
-
Maymun çiçeği virüsü
-
C. elegans solucanlar zehirlenmekten nasıl korunuyor?
-
Yeni organizmanın keşfi, atık su arıtımında ortak sorunu çözebilir.
-
İlk Koronavirüs Salgını 21.000 Yıl Önce Çıkmış