Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Phylum : Mollusca

---

Tür sayısı bakımından eklembacaklılardan sonra en zengin 2. omurgasız hayvan grubunu oluşturur. Mevcut olan 65000 türe ilaveten 35000 dolayında fosil formu vardır. Mikroskobik olanların yanında boyu 1 metre üzerinde olan türleri de vardır. Denizlerde tatlı sularda ve karada yaşarlar. Larvaları modifikasyona uğramış Tracophora larvası tipindedir. Vücutları genel olarak baş kaslı yapıda bir ayak ve iç organları kitlesi (Visserel kütle) olmak üzere 3 bölgeye ayrılır. İç organlar kitlesi "Manto" adı verilen bir örtü taşır. Manto ana maddesi organik olan ve kireçleşmiş yapı gösteren kabuğu salgıladığı gibi anüs ve boşaltım organlarının açıldığı manto boşluğunu da meydana getirir. Sindirim kanalı kaslı ağız kitlesi dişli radulea (dil) tükrük bezleri mide ve mideye açılan sindirim bezine sahiptir. Ayrıca mide içinde bir kristalin stylet bulunabilir. Genel sinir planı serebral ve pleural sinir ganglionlarını da içine alan ve özofagusu çevreleyen bir sinir halkası ile bunun alt yanlarından itibaren arkaya doğru uzanan 2 çift sinir şeridinden ibarettir. Bunlardan ventraldeki çifte "Pedal" dorsaldeki çifte ise "Visserel" sinir şeridir adı verilir. Solunum organı olarak "Ktenidium" veya solungaç vardır. Bunlar bazılarında beslenme organı olarak da kullanılır. Genellikle sölomları çok küçülmüştür. Bunlardaki sölom kalbi içinde olan bir perikard kesesiyle bu keseye bağlı olan boşaltım organları ve gonatlara ait birer boşluktan oluşur. Dolaşım sistemi açıktır. Kalpleri bir median karıncık (ventrikül) iki (bazılarında bir) lateral kulakçıktan (atrium) oluşur. Atar ve toplardamarları vardır. Kan kısmen damarlarda kısmen de hemosölde dolaşır. Solunum pigmenti bakır ihtiva eden hemosiyanindir. 65000türü ve 7 sınıfı vardır.

Larva şekli ve başkalaşım : Gastropoda sınıfından Veliger larvası görülür. Bu larva çevresinde siller taşıyan etsi bir veluma sahiptir. En fazla başkalaşım bu sınıfta görülür. Larvadaki visseral kitle hızlı bir biçimde helezon şeklinde kıvrılır. Sonra visseral kitle ayak üzerinde 180 derece döner. Dönme sonucunda vücudun arka tarafındaki manto boşluğu ve içindeki yapılar ön tarafa geçerler. Kalbin kulakçığı karıncığının önünde yer alır. Sinir şeritleri birbirinin üzerinde çapraz oluşturur. Ancak Opisthobranchia alt sınıfında bir ters dönme daha oluşur ve başlangıçtaki pozisyonu kazanır. Bivalvia sınıfında Glokidium larvası görülür. Bu larva erken dönemlerden itibaren iki kabukludur. Yüzmek için silli bir veluma sahiptir. Bir yere oturup hareket için ayağını kullanmaya başlayınca velum kaybolur çok az bir morfolojik değişim sonucu ergin oluşur. Cephalopoda sınıfında yumurtalardan direkt olarak genç fertler çıkar. Planktonik bir evre geçiren genç fertler başkalaşım geçirmeden ergin fertler meydana getirirler.

Beslenme : Herbivor ve karnivor beslenenler mevcuttur. Bivalvia'nın tümü su içindeki süspansiyon haldeki besin parçacıklarıyla beslenir. Algleri kazıyarak alanlarda iyi gelişmiş ağız kitlesi ve uzun bir radula bulunur. Radulanın üzerinde ise kitin dişler bulunur. Avlanarak beslenen karnivor yumuşakçalarda değişik yakalama aygıtları bulunur. Cephalopodlarda ise uzun tentaküller ve kollar vardır. Süspansiyon haldeki besinlerle beslenenler ise geniş solungaç (ktenidium) yüzeyleri ile besinleri süzerek alırlar. Mollusca'nın çoğunda midede kristalin stylet bulunan bir kese bulunur. Anüs manto boşluğuna açılır.

Su düzenlenmesi ve boşaltım : Boşaltım organları kalbi kuşatan sölom çeperinden meydana gelir. Bazı gruplarda sölom kesesinden başlayan boşaltım kanalı bezli yapıda bir "Renal organ" veya böbrek oluştururlar. Kan basınçları çok yüksektir. Bu basıncın etkisiyle boşaltım maddeleri kalbin karıncık ve kulakçıklarından süzülerek pericardiuma oradan da böbreğe geçer. Boşaltım maddeleri üre ürik asit ve amonyaktır.

Hareket : Larvalar silleriyle hareket ederler. Kaslı ayakla sürünme hareketi tentaküllerle yüzme hareketi görülür. Yüzme şu şekillerde yapılabilir; kanat şeklinde genişlemiş ayağın çarpmasıyla manto hareketiyle Bivalvia'da 2 kabuğun birbirine vurulmasıyla manto boşluğuyla alınan suyun sifonla pompalanmasıyla vücudun üst yanlarındaki yüzgeçlerle.

Sinir sistemi ve duyu organları : İlkel olanlarda ganglion sayısı azdır. Özofagusu çevreleyen sinir halkası ile buradan üste ve alta uzanan birer çift sinir şeridi bulunur. Üsttekine "Visseral" alttakine "Pedal" sinir şeritleri denir. Gastropoda'da nisbeten sinir sistemi daha iyi gelişmiştir. Cephalopoda'da sinir sistemi merkezîleşmiştir. Merkezî beyin yanında çeşitli ganglionlar ve dev sinir hücreleri taşırlar. Ayrıca yumuşakçalarda birçok faaliyeti kontrol eden nörosekresyon hücreleri ve endokrin salgı yapan dokular da vardır.

Solunum : Az bir kısmı hariç tümünde solunum yüzeyleri solungaçlar veya ktenidiumlardır. Solungaçların sayısı gruplara göre değişir. Pulmonata (Akciğerli salyangozlar) sınıfında zengin damar ağı içeren manto boşluğunun yüzeyi akciğer görevi yapar. Solungaçların yüzeyindeki suyun hareketi siller ve kaslı yapılar tarafından sağlanır.

Dolaşım ve sölom : Çoğunda sölom sadece kalbi içine alan perikard kesesi ile böbrek ve gonatlara ait boşluklar halindedir. Cephalopoda'da sölom kesesi büyüktür. Vücuda ait olan diğer boşluklara "Sinüs" denir. Bu boşluklar kanla doludur. Dolaşım sisteminin genişlemiş olan bu boşluklarına "Hemosöl (kan boşluğu)" denir. Kan karıncıktan çıkan aortla bir süre kapalı bir sistem içinde dolaşıp daha sonra dokular arasında yayılarak sinüslere ulaşır. Buradan ktenidiumlara giden kan böbrekler yoluyla tekrar kalbe geri döner. Cephalopoda'da hemosölik sistem yoktur. Kalp bir karıncık ile bir veya iki kulakçıktan oluşur. Kanlardaki solunum pigmenti bakır taşıyan hemosiyanindir. Oksijen kullanım oranı en yüksek Cephalopoda'dadır. Bazı Bivalvia ile Gastropoda türlerinde hemoglobin bulunur.



Üreme : Gruplara göre hermafrodit veya ayrı eşeylidirler. Gametler ya renal kanallarla ya da gonad kanallarıyla dışarı açılırlar. Gonadlar bir veya iki tanedir. Masogastropoda takımından Crepidula'ya ait fertler normal erkek olarak hayata başlar. Daha sonra hermafrodit özellik kazanır. Sonuçta da normal dişi fert halini alırlar. Eşeyli ve eşeysiz üreme görülür. Eşeyli üreyenlerin çoğunda dış döllenme görülür. Gastropoda'nın bazılarında kendi kendine döllenme ve bunlardan Aplysia'da (Deniz tavşanı) doğurma görülür.

Mollusca Şubesinin Sınıflandırılması

Sınıf : Aplacophora
Embriyonik gelişim bakımından farklıdırlar. Segmentsiz solucan şeklindedirler. Kabukları yoktur. Gerçek yumuşakça oldukları hakkında şüpheler vardır.

Sınıf : Polyplacophora
Chitonlarla temsil edilen bu sınıfta baş oldukça belirsizdir. Tentakülleri ve gözleri yoktur. Vücudun dorsali enine uzanan 8 parça kabukla örtülüdür. Plaklar halinde bulunan bu kabuk yapısı sınıfın en belirgin özelliğidir.

Sınıf : Gastropoda (Karından bacaklılar)
Baş basit yapıdadır. Üzerinde tentaküller ve gözler bulunur. Gelişim dönemindeki kıvrılma ve dönme nedeniyle vücut organizasyonu değişim geçirerek asimetrik bir yapı kazanır.
Kıvrılma : Sindirim bezleri büyük gelişme gösterir. Sindirim kanalı bir kavis yaparak öne doğru döner. Visseral kitle de helezon şeklinde kıvrılır. Bu nedenle visseral kitle manto içinde yükselir.
Dönme : Visseral kitle ve manto 180 derecelik bir dönme yapar. Bunun sonucunda manto boşluğu ve solungaçlar ön tarafa geçer. Kalbin kulakçıkları karıncığın önünde yer alır. Sinir gangliyonları ve ve bunların bağlantıları yutak çevresinde çaprazlanarak 8 rakamı şeklini alır. Biri bağırsağın üzerine diğeri altına doğru uzanan 2 çift sinir şeridi halinde arkaya uzanır.

Takım : Mesogastropoda
Gastropoda'nın en zengin takımıdır.

Cins : Cyprea Murex

Alt sınıf : Pulmonata (Akciğerli salyangozlar)
Sağ tarafta yer alan manto boşluğunun yüzeyi zengin bir damar sistemi içerdiğinden akciğer ¤¤¤¤i yapar.

Cins : Lymnaea Helix Limax

Sınıf : Bivalvia (Midyeler)
Baş körelmiş veya kaybolmuştur. Birçoğu bir yere yapışarak yaşar. Ayak bezinin (Bysus) çıkardığı salgı yapışmayı sağlar. Manto vücudu kuşatan 2 lop halinde olup tüm vücudu içine alan 2 parçalı kabuğu oluşturur. 2 kabuk ligamentle birbirine bağlıdır.

Cins : Mytilus Pecten Ostrea Cardium Ensis

Sınıf : Cephalopoda (Kafadan bacaklılar)
Yumuşakçaların en yüksek organizasyonlu grubudur. Vücut baş visseral kitle olmak üzere 2 bölgedir. Başta iyi gelişmiş 1 çift mercekli göz bulunur. Ayak yer değiştirerek ağzın etrafındaki tentakülleri kolları ve manto boşluğunun önünde uzanan sifonu oluşturur.

Takım : Decapoda
Ağız çevresinde 2 uzun tentakül ve 8 kısa kol bulunur. Vücudun yanların yüzgeçler vardır.

Cins : Sepia (Mürekkep balığı) Loligo (Kalamar)

Takım : Octopoda
Sekiz kolları vardır.

Cins : Octopus (Ahtapot)

---