Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Ortak Yaşam Teorisi (Mitokondri Teorisi)

---

“Mitokondri Teorisi” olarak da adlandırılan bu teori, Lynn Margulis tarafından ileri sürülmüştür. Bu görüş, Darwin’in rekabet ve kavgaya dayalı yaklaşımının yerine, “iş birliği ve ortak yaşam ile evrimin sağlandığı”nı esas alır. Margulis’e göre, organizmalar birbirlerine yardımcı olurlar. Güçlerini birleştirirler ve yalnız başlarına başaramayacaklarını, ortaklaşa başarırlar. Onun görüşüne göre, tipik bir hücrede ortalama iki bin mitokondri bulunur ve bunlar hücrenin yüzde 20’sini kaplar. Bu yapıların içindeki mekanizma, yiyeceklerdeki enerjiyi alarak kimyasal bir ortamda saklar ve gerektiğinde kullanılabilir hâle sokar. Hücredeki mekanizmaların çalışmaları için gerekli olan ve burada sağlanan enerji, bir tür asit akışıdır ve bu sayede hareketlenen elektronlar diğer bölümler arasındaki ilişkiyi sağlarlar. Bu görevi yapan mitokondri çok karmaşık bir yapıya sahiptir. Hücredeki mitokondri, bazı bakteri hücreleriyle aynı boy ve şekildedir.

Margulis’e göre, Eski Dünya’ya ait büyük bir hücre, bir bakteri hücresini yuttu, fakat sindiremedi. Bu iki hücre birbirleriyle uyum sağladı. Küçük hücre, büyük olandan gerekli besinleri temin ederek, ürettiği kimyasal enerjiyi de büyük olana iletti. Büyük hücre ürerken, küçük olan da üredi ve bunların ardından gelenler de aynı sistemi yaşattılar. Zaman içinde bu ortak yaşamı sürdüren hücre, kendine has özellikleri yitirerek daha çok büyük hücre için enerji temin etme görevini sürdürdü. Daha sonra da, yavaş yavaş mitokondriyi teşkil etti. Behe bunu şöyle ifade eder:

“Margulis’in görüşünü destekleyenler, mitokondrideki proteinlerin, bakteri hücresindekilerle benzerlik taşımasını delil olarak ileri sürerler. Bunun yanında, bakteri hücresi ile mitokondri arasında diğer bazı benzerlikler de bulunmaktadır. Mitokondrinin böyle bir ortak yaşamla ortaya çıktığını savunanlar, benzer organizmalardaki ortak hayat tarzına dikkati çekerler. Bunlardan birisi toprak solucanıdır. Toprağın içinde yaşayan bir tür solucanın ağzı yoktur, çünkü yemek yeme ihtiyacı yoktur. Fotosentez yapabilen algler ona enerji sağlarlar. Margulis’in Mitokondri Teorisi, şimdi ders kitaplarında sanki kesin bir konu imiş gibi işlenmektedir”231.

Ortak Yaşam Teorisi’nin Kritiği

Son 20 yıl içinde Margulis ve diğer bazı bilim adamları, “hücre içindeki bölümlerin ortak yaşamla açıklanacağı”nı iddia ettiler. Fakat bu örnekler şimdi pek dikkate alınmamaktadır. Çünkü ortak hayat tarzının temelinde “iki ayrı yapıdaki hücrenin veya sistemin bir araya gelmesi” esastır. Bunlar her birisi ayrı iken de zaten hayat fonksiyonlarını yerine getirmektedirler. Mitokondri senaryosunda ise, önceden var olan bir hücre, bir diğeriyle ortak yaşamaya başlamıştır. Burada esas çözülmesi gereken problem, “var olan hücrelerin nasıl ortaya çıkmış olduğu”dur. Ne Margulis ne de diğer bilim adamları, bunların nasıl ortaya çıktıklarını detaylarıyla açıklamamışlardır232.

Prof.Dr. Adem Tatlı

231. Behe, M. J. Darwin’in Kara Kutusu. Çev. Burcu Çekmece. Aksoy Yayıncılık, İstanbul, 1998, s.190-191.
232. Behe, a.g.e.s.192.

---