Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Nörohipofiz

---

Nörohipofiz; tuber cinereuma ait median eminence, infundibular stem ve infundibular uzantıyı (pars nervosa) içerir. Her üç kısım da aynı karekterdeki hücrelere, aynı sinirlere ve kan akımına sahip olup aynı aktif hormonal prensipleri gösterir. Hypotalamohipofiziyal traktusu meydana getiren miyelinsiz sinir lifleri ve yüz bin kadar bu nöroksekretuar nöronlara ait sinir sonlanmaları nörohipofizde yer alır. Bu sinir liflerinin perikaryonları hypothalamusta supraoptik ve paraventriküler çekirdeklerde (nukleuslarda) yer alır. Hipofiz bezinin posterior lobu bir endokrin bez değildir. Hipotalamusun supraoptik ve paraventriküler çekirdeklerinin nöralsekresyon deposudur.
Pituisit adı verilen nörohipofiz hücreleri, MSS’nin herhangi bir yerinde bulunan nöroglia hücrelerine (astrositler) benzerler. Pituisitler kısa, dallanma gösteren uzantılara sahip küçük hücrelerdir. Uzantılar ya kan damarları ya da bağ dokusu septumları ile ilişkili bir şekilde sonlanır. Sitoplazmaları yağ damlacıkları, granüller ve pigmentlere sahiptir. Özellikle pars nervozada yaygın olmak üzere, pitusitlere nörohipofizin her yerinde rastlanır. Pituisitler salgı aktivitesine sahip değildirler. MSS’deki gibi destekleme fonksiyonu gördükleri düşünülmektedir.
Supraoptik ve paraventriküler nükleuslardaki nöronlar sekresyon aktivitesine sahiptirler, salgıladıkları materyali hipotalamohipofiziyal traktus ile pars nervozaya iletirler. Salgı burada sinir uçlarında depolanır, sinir uçları yaygın kapiller ağ ile yakın ilişkilidir.
Elektron mikroskobunda pars nervozadaki sinir sonlanmalarında meydana gelen salgı granülleri morfolojik olarak 3 farklı yapıdadır.
Işık mikroskobide de görülebilen, sinir uçlarında 10-20 nm çapında membranla çevrili, gruplar halinde toplanan ve krom-alum hematoksilen ile koyu boyanan nörosekresyon granüllerine (hormon+nörofizin içerirler) Herring cisimcikleri adı verilir. İmpuls geldiği zaman akson terminallerindeki salgı, ekzositozis ile perivasküler boşluklara iletilir. Salgının atılımı ile hormonal materyal, pencereli tip kapillerlere geçer ve hipofiziyal venlerle sistemik dolaşıma katılır.
Nörohipofizden iki hormon sentezlenir, oksitosin ve vasopressin (ADH). Oksitosin primer olarak paraventriküler nukleus hücrelerinden, vazopressin ise supraoptik nukleus hücrelerinden sentezlenmesine rağmen, son çalışmalarda her iki hormonun da hem supraoptik hem de paraventriküler nükleuslardan salgılandığı saptanmıştır. Sinir hücreleri aynı zamanda nörofizinler (neurophysin) denilen proteinleri de sentez ederler. Bu proteinlere hormonlar bağlanır. Oksitosinin bağlanması için bir nörofizin, vazopressin için başka bir nörofizin bulunmaktadır. Her bir vezikül ATP ve bir nörofizin içerir. Nörofizin hormon kompleksleri Herring cisimciklerinin büyük bir kısmını oluşturur. Hormonlar pars nervozada ayrı sinir terminallerinde salınır. Oksitosin gebeliğin son safhasında uterus düz kaslarının kasılmalarına neden olur, oksitosin aynı zamanda meme bezi alveolleri ve duktuslarındaki miyoepitelyal hücrelere de etki ederek onların kasılmalarına sebep olur ve sütun duktuslara iletilmesini sağlar, bu durum emme ile başlatılır. Vazopressin, kan damarları duvarındaki düz kaslara etki ederek onların kasılmalarına sebep olur, böylece artan periferal basınçla birlikte kan basıncı yükselir. Vazopressin aynı zamanda antidiüretik hormon (ADH) olarak da bilinir. Böbrekte distal tübül ve toplayıcı tübüllerde geçirgenliği artırarak suyun tübüllerden kana geçmesini sağlar ve böylece idrar konsantrasyonu artırılır. Osmolaritede artış veya kan hacminde azalma ADH salınımını stimüle eder. Ayrıca hipotalamusta yer alan sekretuvar nöron perikaryonları da ADH salınımı başlatıcı olarak osmoreseptör görevi görebilir. Acı, travma, duygusal stres ve nikotin gibi maddelerde ADH salınımını indükler. Vasopressin yokluğunda idrarla birlikte çok miktarda su kaybedilir ve bu durum diabetes insipidus olarak bilinir.

---