Mutasyon Nedir
Canlı evrimi ve türleşme için temel sebep ve bir açıdan da sonuç sayılabilecek bir kavram olan mutasyon, bir organizmanın, virüsün yada kromozom harici genetik elementlerin
(ekstrakromozomal genetik element) nükleotit dizilişinde meydana gelen kalıcı değişmelere denir. Mutasyon genellikle DNA ve RNA üzerinde düzeltilememiş hatalar sonucu meydana gelir.
Bunun bir kaç temel sebebi vardır: DNA eşlenmesi sırasında meydana gelen hatalar, DNA üzerinde mobil genetik elementler (DNA üzerinde yer değiştirebilen nükleotit dizgeleri) sebebiyle oluşan silinme (deletion) ya da eklenmeler (insertion), radyasyon ve kimyasal mutajenler (mutasyon yapıcılar). Mutasyonlar gözlenebilir karakterlerde (fenotip) değişmeye sebep olabilir de olmayabilir de. Hem normal hem de normal dışı biyolojik süreçlerde rol oynayabilen mutasyon, bağışıklık sistemi oluşturmamızın, evrimimizin ve kanserin temel sebebidir.
Bir mutasyon, gen ürününü (proteinler) değiştirebileceği gibi, genlerin fonksiyonunu yitirmesine veya düzgün çalışmasına da sebep olabilir. Tüm bu zararlara rağmen organizmalar , DNA tamiri mekanizmalarına sahiptir. Bu sayede bir mutasyonu düzeltebilir veya önleyebilirler. Ayrıca mutasyonlar sadece proteini direk olarak kodlayan DNA üzerinde olmak zorunda değildir, kod taşımayan RNA dizgeleri, mRNA, siRNA, miRNA, tRNA üzerinde de mutasyon gerçekleşebilir. Bu mutasyonlar da yine DNA mutasyonlarıyla aynı sonuçları doğurabilmektedir.
Peki mutasyonlar evrime nasıl etki eder?
Yazının bundan önceki kısmı bir fikir veriyor ancak bu soruyu cevaplamıyor. Bu yüzden mutasyonun etkilerine bakmalıyız. Şöyle ki , bir mutasyon vücut hücrelerimizde gerçekleşirse o hücrede yapı, şekil ve işlev bozukluğuna sebep olabilir, kansere yol açabilir ancak yavrulara aktarılmaz. Mutasyonlar ancak üreme hücrelerinde olursa yavruya aktarılabilir ve her aktarılan mutasyon türleşmeye yani evrime yol açmaktadır.
İşte bu yüzden evrim yüzbinlerce hatta milyonlarca yıl almaktadır ve hep devam etmektedir. Ancak bu mutasyonların evrime tek etkisi değildir.
[su_spacer size=”3″]Dolaylı yoldan da olsa mutasyonlar vücut hücrelerinde gerçekleştiği zaman da evrimin elinden tutarlar. Örneğin bir canlının genetik yapısından dolayı mutasyona uğrama olasılığının fazla olduğunu varsayalım, bu durumda bu hasarlı ya da zayıf diyebileceğimiz genetik materyal, organizma mutasyonlar sebebiyle üreyemeden yok olursa, doğal seçilim işlemiş olur ve zayıf canlı elenir. Bu da bir türün içindeki daha sağlıklı bireylerin baskın olmasına sebep olur. Bu da evrimin kendine yarattığı başka bir yoldur.
Burada aklımıza şu soru gelebilir: Eğer bir canlının mutasyona uğrama yüzdesi daha yüksek olabiliyorsa, o zaman her canlının mutasyon oranı farklı mıdır? Ya da türler arası veya tür içi mutasyon oranı farklı mıdır? Cevap: evet farklıdır!
Mutasyon oranı birden çok yolla hesaplanabilir. Araştırmanız hangisiyle ilgiliyse o hesaplamayı kullanırsınız. Hücre bölünmesi başına düşen mutasyon, her yeni canlı (yavru) oluşmasında aktarılan mutayon oranı, bir türün diğerine dönüşmesi süresinde oluşan mutasyon oranı vb. bunlardan bir kaçıdır. Evrimsel anlamda mutasyon oranları türler arasında farklılık göstermektedir. Bunun en temel örneği, yaşayan fosil olarak bilinen Ginkgo biloba (mabet ağacı) ‘dır.
Görüldüğü üzere Dinozor’ların evrimleştiği ve yok olduğu, üzerine son 65 milyon yılda bugün yaşayan türlerin evrimleştiği düşünüldüğünde Ginkgo biloba neredeyse hiç değişmemiştir. Ayrıca son 10000 yılda bütün köpek ırklarının evrimleştiğini de hesaba katarsak, mutasyon hızının ne kadar değişkenlik göstereceğini ve evrime etkisinin ne kadar küçükten ne kadar büyük boyutlara ulaşabileceğini görmüş oluruz.
Mutasyonlar bir çok yolla ve mekanizmayla gerçekleşebilmektedir ve bir çok sınıflandırmaya tabii tutulmaktadır. Bu geniş alana bir giriş yaptığımızı düşünelim ve sınıflandırmaları daha sonraki bir yazımıza bırakalım.
Takipte kalın..
http://bilimfili.com/mutasyon-nedir/
Genetik
-
İnsanlarda Kaç Kromozom Vardır?
-
Sık görülen mikrodelesyon sendromları nelerdir?
-
Bilim insanları kromozomları nasıl inceler?
-
Arkea'da Kromozomlar ve DNA Replikasyonu
-
DNA Onarım Mekanizmaları Nelerdir?
-
DNA hasarına neden olan etkenler nelerdir?
-
XYY Süper Erkek Sendromu - JACOB’S, Sendromu
-
Bitki doku kültürü çalışmaları ile haploid bitkiler elde edilebilir
-
Gram pozitif bakterilerden genomik DNA izolasyon protokolü
-
E. coli bakterisinden genomik DNA izolasyon protokolü
-
DNA’nın Keşfi
-
İnsan Genom Projesi Nedir ? Amaçları Nelerdir ?
-
Genomik mikrodizilimlerle ikilenme teşhisi yöntemi
-
Gen duplikasyonu ve amplifikasyonu nedir?
-
DNA ile RNA Arasndaki Farklar ve Benzerlikler Nelerdir