Lymphatic Filariasis - Fil hastalığı - elefantiyazis nedir ?
Lenfatik Filariasis ya da elefantiyazis, Wuchereria bancrofti ve Brugia malayi adlarındaki ipliksi solucanların neden olduğu, en çok tropikal bölgelerde görülen bir hastalıktır. Bazen lenf ödemi (lymphedema) için de "fil hastalığı" adı kullanılır.
Filariasis olarak da bilinen lenfatik filazlar, filarial solucanlar olarak bilinen parazit solucanların neden olduğu bir insan hastalığıdır. Bununla birlikte, bazı insanlar, kollar, bacaklar, göğüsler veya genital organlarda şiddetli şişlikle işaretlenen bir sendrom gelişir.
Lenfatik Filariasis lenfatik sistemi bozar ve vücut kısımlarının anormal şekilde genişlemesine yol açarak şiddetli ağrıya, sakatlığa ve sosyal problemlere neden olur.
Çok zararlı ve tehlikeli parazit olan Filaryal paraziti balıklar dışındaki bütün omurgalılarda asalak yaşayan ince uzun solucan çeşididir.İnsana sivrisinekler aracılığıyla bulaşmaktadır. Bu asalağın taşıyıcısı sivrisineklerdir. İnsan vücudunda daha çok bacaklardaki ve üreme organlarındaki lenf damarlarına ve düğümlerine yerleşen erişkin parazit, lenf dolaşımını engeller ve duyarlı dokularda alerji tepkilerine yol açar.
Enfeksiyon, filaryal parazitler insanlara sivrisinekler yoluyla iletildiğinde ortaya çıkar. Enfeksiyon genellikle çocuklukta edinilir ve lenfatik sistemde gizli hasara neden olur.
Lenfatik filariyazis, Filariodidea familyasının nematodları (yuvarlak kurtlar) olarak sınıflandırılan parazitlerin neden olduğu enfeksiyondan kaynaklanır. Bu iplik benzeri solungaçların 3 çeşidi vardır:
Vakaların % 90'ından sorumlu olan Wuchereria bancrofti
Vakaların geri kalanının çoğuna neden olan Brugia malayi
Brugia timori, aynı zamanda hastalığa neden olur.
Bu hastalığa yol açtığı bilinen insanları son konak olarak kullanan 9 yuvarlak solucan türü vardır. Yerleşme bölgelerine göre 3 gruba ayrılırlar:
- Lenf Filariasisi: Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Brugia timori solucanları tarafından oluşturulur. Lenf sistemine, lenf düğümlerine yerleşir ve kronik durumlarda fil hastalığına yol açarlar.
- Deri Filariasisi: Loa loa (Afrika göz solucanı), Mansonella streptocerca, Onchocerca volvulus, Dracunculus medinensis (Gine kurdu) tarafından oluşturulur. Cildin yağ katmanına yerleşir.
- Kasık Filariasisi: Mansonella perstans, Mansonella ozzardi tarafından oluşturulur. Karında kasık boşluğuna yerleşir.
Yetişkin solucanlar lenfatik damarlarda yerleşir ve lenfatik sistemin normal işlevini bozar. Solucanlar yaklaşık 6-8 yıl yaşayabilir ve yaşamları boyunca, kanda dolaşan milyonlarca mikrofilarya (olgunlaşmamış larva) üretirler.
Sivrisinekler, enfekte bir konakçıyı ısırırken konakçının kanın emilmesi ile mikrofilarya ile enfekte olurlar. Microfilariae, sivrisinek içindeki enfektif larvalara dönüşür. Enfekte sivrisinekler insanları ısırdığında, olgun parazit larvaları "cilde" vücuda girebildikleri yere yerleştirilir. Larvalar daha sonra yetişkin solucanlara dönüştükleri lenf damarlarına göç ederler, böylece bir geçiş döngüsü daha devam ederler.
Lenfatik filariazis, kırsal bölgelerde bulunan Anopheles ve çoğunlukla Pasifik'teki endemik adalarda bulunan Aedes gibi, Culex sivrisineğinin farklı türlerdeki sivrisinekler tarafından iletilmektedir.
Bu hastalıkların ana taşıyıcıları (vektörleri), genellikle tropik ve subtropik iklim kuşağındaki ülkelerde görülen, Aedes cooki, Aedes fijiensis, Aedes horrensces, Aedes kochi, Aedes marshallensis, Aedes polynesiensis, Aedes pseudoscutellaris, Aedes rotumae, Aedes tabu, Aedes upolenis, Ochlerotatus oceanicus, Ochlerotatus samoanus, Ochlerotatus tutuilae, Ochlerotatus vigilax, An punctulatus complex, Anopheles farauti, Culex quinquefasciatus ve Mansonia uniformis cinsi sivrisineklerdir.
Endonezya'daki iletim vektörlerinin şimdiye kadar filofili vericileri olarak hareket edebilen Anopheles, Culex, Mansonia, Aedes ve Armigeres cinsinden 23 sivrisinek türüne sahip olduğu bilinmektedir.
İnsanlarda görülen yuvarlak solucanların genelde 5 safhadan oluşan karmaşık bir yaşam döngüsü mevcuttur.
- Dişi ve erkek solucanların çiftleşmesinden sonra, dişi binlerce mikro-solucan oluşur.
- Mikro-solucanlar geçici konak olan bir böcek tarafından alınırlar.
- Geçici konakta ilk kan emme sırasında kabuk değiştirerek bulaşıcı hale gelirler.
- İkinci kan emme sırasında böcek bulaşıcı larvayı cilde zerk eder.
- Bulaştıktan yaklaşık 2 yıl kadar sonra larvalar deri değiştirerek yetişkin solucanlar haline gelirler.
Yuvarlak biçimli asalak solucanların üreme biçimleriyle bıraktığı larvaların, sivrisineklerle taşınması yoluyla insanlara geçmesi sonucunda başlangıç gösteren fil hastalığının en önemli özelliği; lenf damarlarını tıkayarak iltihaplanmaya yol açmasıdır. Bunun sonucunda özellikle ayak ve bacaklarda aşırı şişme görülür. Fil hastalığı, aynı zamanda kanser dokusunun lenf yollarını tıkamasıyla radyoterapi ya da ameliyatta lenf yollarının hasar görmesiyle de gerçekleşebilir. Akkan (lenf) sıvısının çoğalması ya da dolaşıma girmeyip deri altı ve doku aralıklarına yayılmasıyla vücudun belirtilen bölgelerinde, ek olarak kol ve yüzde şişmelere neden olur.
2000 yılında 120 milyondan fazla insan bu hastalığa yakalanmış, yaklaşık 40 milyon kişi şekil değiştirmiş ve hastalıktan madur olmuştur.
2015 yılında yaklaşık 38,5 milyon insan bu parazitle enfekte olmuştur. Yaklaşık 950 milyon insan , 54 ülkede hastalık riski altındadır. Tropikal Afrika ve Asya'da en yaygın olanıdır. Lenfatik filariasis ihmal edilen tropikal hastalıklar ve dört ana enfeksiyonundan biri olarak sınıflandırılmıştır. Hastalık bir yılda milyarlarca dolarlık ekonomik kayıplar oryaya koymaktadır.
Bu haztalığa, Uganda, Tanzanya, Kenya, Ruanda, Burundi, Sudan ve Etyopiya'da, Türkiye'de ise; Alanya, Elâzığ, Çubuk ve Samsun'da rastlanmakta olup, asıl tropikal bölgelerde rastlanmaktadır. Bu bölgelerde bulunulduğunda, sivrisineklere karşı cibinlik altında uyumalı ve böcek ilacı kullanmalıdır.
Lenfatik filariyaz, en az 5 yıl boyunca tekrarlanan güvenli ilaç kombinasyonları ile koruyucu kemoterapi ile enfeksiyonun yayılmasını durdurarak ortadan kaldırılabilir. 2000 yılından beri enfeksiyonun yayılmasını durdurmak için 6,7 milyardan fazla tedavi uygulanmıştır.
"Wuchereria bancrofti " nin yaşam döngüsü
Kaynaklar
- - a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u "Lymphatic filariasis Fact sheet N°102". World Health Organization. March 2014. Archived from the original on 25 March 2014. Retrieved 20 March 2014.
- - a b GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators (October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577. PMID 27733282.
- _ a b "Working to overcome the global impact of neglected tropical diseases – Summary" (PDF). Releve Epidemiologique Hebdomadaire. 86 (13): 113–20. March 2011. PMID 21438440. Archived (PDF) from the original on 9 October 2016.
- ^ "CDC - Lymphatic Filariasis". www.cdc.gov. Archived from the original on 11 May 2016. Retrieved 7 May 2016.
- - a b AnaBritannica (1988, 8. cilt, sayfa: 568 fil hastalığı)
- http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/lymphatic-filariasis
- https://www.dictio.id/t/apa-yang-dimaksud-dengan-penyakit-kaki-gajah-filariasis/13485
Biyologlar.com
Mikrobiyoloji, Parazitoloji ve Viroloji
-
Saç Bitleri, Amerika’ya İlk İnsan Göçleriyle Birlikte Yayılmış
-
E. coli'de ısı şoku tepkisinin altında yatan yeni mekanizmanın ortaya çıkarılması
-
Parazitlerle Enfekte Olmuş 200 Milyon Yıllık Dışkı Fosili Bulundu
-
"Virüsler ve Sağlığımız: Viral Hastalıkların Altında Yatan Gerçekler"
-
Sibirya’da Bulunan 46.000 Yıllık Yuvarlak Kurtlar Canlandırıldı
-
Virüsler hücreler arası iletişimi bozarak bağışıklık sistemini atlatıyor
-
Sıcağı seven deniz bakterisi, asbestin zehirleyici etkisini yok edebilir
-
Bağırsak bakterilerinin kilo almayla ilişkisi var mı?
-
Maymun çiçeği virüsü
-
C. elegans solucanlar zehirlenmekten nasıl korunuyor?
-
Yeni organizmanın keşfi, atık su arıtımında ortak sorunu çözebilir.
-
İlk Koronavirüs Salgını 21.000 Yıl Önce Çıkmış
-
20.000 Yıl Önce Bir Koronavirüs Salgını Patlak Vermiş
-
Tüberküloz etmeninin bağışıklığı baskılamak için kullandığı yeni bir yol keşfedildi
-
Bağ dokusu proteini, bakteriyel enfeksiyonlarla mücadelede bağışıklık tepkisini teşvik ediyor