Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

LİKENLERİN BESİN OLARAK KULLANIMI

---

Özellikle de kıtlık zamanlarında boreal ve subarktik bölgelerdeki insanlar tarafından likenlerin yerel olarak kullanıldıklarına dair birçok kayıt vardır. Likenler un ile karıştırılabilir veya jelatinlerini çıkartmak için kaynatılabilir. Batı Kanada ve ABD’de bazı kabilelerin bol bir konifer likeni olan Bryoria fremontii’yi ( fruticos bir liken ) ektikleri bilinmektedir. Liken; acı maddelerin süzülmesi için önce suya bırakılır, bekletilir, buharlı kayalarda pişirilir, kurutulur ve daha sonra küçük parçalara kesilir, ihtiyaç duyulduğunda ise parçalar suya bırakılır ve yenilirdi. Bu gibi belirgin türlerin % 24.8 karbohidrat ve % 5.5 protein içeriği vardır.

Bugün Japonya’da kaya fungusu olarak bilinen Umbilicaria gibi bazı yapraksı türler dağlık alanlardan toplanır ve salatalarla yenilir veya yağda kızartılarak yenilir, bunların lezzetli olduğu söylenir. İzciler için boreal ve sıcak alanlarda bulunan kaya likenleri acil durumlarda yemek için iyi bir kaynaktır. Toprakta büyüyen Cladonia, Cetraria islandica ve diğer likenler özellikle protosetrarik asit gibi acı ve tadı çok kötü olan asitler içerebilir. Bu gibi asitler zehirli değildir fakat soda içinde kaynatılarak uzaklaştırılmalıdır. Tabi ki likenler hiçbir zaman insanlar tarafından büyük ölçüde besin kaynağı olmayacaktır. Besinsel değeri diğerleri ile karşılaştırıldığında avantajlı olsa bile bunların çok yavaş büyümesi insanların bunları kültüre alması için bir dezavantajdır

Likenler tundra ve subarktik bölgelerde yaşayan rengeyikleri için önemli bir besin kaynağıdırlar. Bulunan ürüne bağlı olarak bu hayvanların toplam kış besinin % 30-60’ını teşkil edebilirler. En yaygın otlatılan likenler Cladonia ve Cetraria cinsleridir. Bunlara halk dilinde ren geyiği likenleri denir. Themnolia vermicularis ve Peltigera cinsine ait likenlerde geyikler tarafından önemli ölçüde tüketilirler. Eğer kar örtüsü kalın ise rengeyiği Bryoria, Usnea gibi epifitik likenleri de yiyecektir. Kuzey ABD’de rengeyikleri kar kaplaması otlara ulaşmayı engellediği zamanlarda bu likenlerden şiddetli bir şekilde yararlanır. Kanada’da bazı hayvan yemi olan likenler rengeyiğinin tahmin edilen besin gereksinimlerine nazaran protein, kalsiyum ve fosfor açısından fakirdir ama yinede bunlar için önemli bir besin kaynağıdır.

Muhtemelen likenlerin en yaygın biçimde hayvan yemi olarak kullanılması Laponyalılar tarafından gerçekleştirilir. Bunlar bu likenleri ekerler ve biçtikten sonra depo ederler. Günümüzde çok fazla otlatmanın Laponya’daki liken ürünü miktarını ciddi şekilde azalttığı belirlenmiştir. Normal olarak otlanan bir alanın rejenere olması için yaklaşık 15 yıl gerekir ama burada kontrollerin yetersiz olmasından dolayı bu alanların kendini yenilemesi için çok az zaman verilmektedir ve bu yüzden likenlerde önemli azalmalara yol açmaktadır.

Libya çöllerinde otlayan koyunlar yoğun biçimde Aspicilia esculenta üzerinden beslenmektedir. Bu liken toprak ve kayalara ince ve yumuşak bir biçimde bağlanır ve koyun tarafından kolayca yenir, ama dişlerinin aşınmasından dolayı koyun henüz olgunlaşmamış dişlerini kaybeder. Aspicilia esculenta’nın aynı zamanda eski İsraillilerin masallarına konu olan kudret helvası olduğundan şüphe edilmektedir 

---