Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Lichenes, Lichenophyta

---

Likenler (Osmanlıca: şeybiye) ya da likenleşmiş mantarlar (lichenized fungi), mantar (mikobiyont) ve suyosunlarından (fotobiyont) kurulu kararlı ve sürekli ototrofik mutualistik (ya da daha çok kontrollü parazitik) simbiyotik organizma birlikteliği olup görünüşçe nispeten karayosunlarına benzer ve Türk halk dilinde (ve diğer birçok dilin halk ağzında) daha çok yosun adıyla anlırlar. Likenler, teknik olarak taksonomik açıdan «yosun mantarı» olsalar da pratikte görünüm açısından «mantar yosunu» olarak algılanırlar. Mikobiyontların (mycobiont) % 98'ini asklı mantarlar (Ascomycota), % 2'sini de bazitli mantarlar (Basidiomycota) oluşturur. Fotobiyont ya da fikobiyontların (photobiont, phycobiont) % 90'ı bitkiler (dar anlamıyla) içinde değerlendirilen ökaryotik yeşil suyosunlarından (Chlorophyta) oluşurken geriye kalan % 10'u bitkiler dışında tutulan ökaryotik sarı-yeşil suyosunları (Xanthophyta) ile eski adları mavi-yeşil suyosunları olan prokaryotik siyanobakterilerdir (Cyanobacteria). Liken oluşturan yeşil suyosunlarının % 40'ını Trebouxia cinsi oluştururken bunu ikinci sırada Trentepohlia cinsi izler. Siyanobakteriler içinde daha çok Nostoc cinsi liken oluşumuna katılır. Mantarların yaklaşık beşte biri likenleşmiş (lichenized) hâldedir ve karbon kaynağı elde etme bakımından likenleşme (lichenisation) iyi bir beslenme stratejisidir. Liken birlikteliğinde mantarların çıkarı suyosunlarına göre daha fazladır. Likenler oldukça yavaş büyürler (yılda birkaç milimden bir iki santime kadar). Görünümüne göre kabuksu, yapraksı ya da dalsı olabilen likenlerin yaklaşık dörtte üçü kabuksu görünümlü kayacıl likenlerdir. Likenler laboratuvar ortamında bileşen organizmalarına (mantar ve suyosunu) ayrılabilmektedir.

Taksonomik incelemesi ilk olarak İsveçli botanikçi ve «liken biliminin babası» (father of lichenology) Erik Acharius (1757-1819) tarafından yapılan likenleri araştıran bilim dalına liken bilimi ya da likenoloji (lichenology) adı verilir. 1897 yılında yayımlanan kitabında Albert Schneider, zamanına göre likenolojiyi yedi döneme ayırmıştır: (< Schneider 1897)


I. Period: from Theophrastus (371-286 B. C.) to Tournefort (1694)
II. Period: from Tournefort (1694) to Micheli (1729)
III. Period: from Micheli (1729) to Weber (1779)
IV. Period : from Weber (1779) to Wallroth and Meyer (1825)
V. Period: from Wallroth and Meyer (1825) to Schwendener (1868)
VI. Period: from Schwendener (1868) to Reinke (1894)
VII. Period: feginning with Reinke (1894)

Bütün dünyada yaklaşık 25.000 liken türü vardır. Türkiye'den kaydedilen takson sayısı 2.000 (< Çobanoğlu & Sevgi & Tecimen & Yılmaz & Açıkgöz 2011) olmasına rağmen Türkiye Liken Florası henüz yazılmamıştır

---