Lepus europaeus (yaban tavşanı) hakkında bilgiye ihtiyacım var
Türkiye Yaban Tavşanının Bugünkü Durumu
Türkiye zoocoğrafik konumundan dolayı palearktik bölgenin biyoçeşitlilik açısından en zengin ülkelerinden biridir. Türkiye’de böcekçiller (Insectivora), yarasalar (Chiroptera), tavşanlar (Lagomorpha), kemiriciler (Rodentia), deniz memelileri (Cetacea), yırtıcılar (Carnivora), tek toynaklılar (Perissodactyla) ve çift toynaklılar (Artiodactyla) takımına mensup 161 memeli türünün yaşadığı kaydedilmiştir [3,8]. Lagomorpha (Tavşanlar) takımı mensupları bugün dünyada Ochotonidae (Pikalar) ve Leporidae (Ada tavşanları ve yaban tavşanları) familyalarına ait 12 cins ve 91 tür ile
temsil edilmektedir [4].
Dünya'daki 91 tavşan türünden 32’si yaban tavşanlarına aittir [4]. "Yaban tavşanı" terimi precocial (doğuştan tamamen kürklü, gözleri açık ve kendi başına hareket edebilen) yavrulara sahip tavşan türleri için kullanılır.
Ülkemizde yaban tavşanları tek bir tür, Lepus europaeus(Avrupa kahverengi yaban tavşanı) ile temsil edilmektedir [5].
Yüksek uyum kabiliyeti ve bazı fizyolojik özellikleri nedeniyle yaban tavşanı karasal ekosistemlerde başarı ile yaşayabilmektedir [6,7]
Vücut büyüklüğü ve birey sayısı bolluğu yaban tavşanını predatörlerin temel avı haline getirmiştir. Yaban hayatı elemanlarından sansar, gelincik, çakal, samur, kedigiller, tilki ve bazı yırtıcı kuş türleri yaban tavşanı ile beslenir [4]. Yaban tavşanı zookori yoluyla bitki yayılışında önemli rol oynar. Bu sayede Kenya’da 17 bitki türünün yayılış imkânı bulduğu kaydedilmiştir [1]. Yaban tavşanı en önemli av hayvanlarından biridir. Polonya'da her yıl 3.2 milyon olarak tahmin edilen populasyondan yaklaşık 700 bininin avlandığı kaydedilmiştir. Ayrıca yaban tavşanlarının bazen ekinlere, meyve bahçelerine ve genç orman ağaçlarına zarar verdiği kaydedilmektedir [10].
Avrupa’da Lepus europaeus populasyonlarının zayıfladığı ve populasyon yoğunluğunun çeşitli ekosistemlerde 0.1/ha’dan 3.4/ha’a kadar değiştiği belirtilmiştir [6]. Bu tür Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) kırmızı listesinde asgari endişe (LC) tür kategorisinde yer alan yaygın bir tür
olmasına karşın son zamanlarda Avrupa’da populasyonların giderek azalması yaban tavşanının Bern Sözleşmesi (Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi)’nde Ek Liste III (Korunan Fauna Türleri )’e alınmasını gerektirmiştir. Yaban tavşanı, Lepus europaeus
Norveç, Almanya, Avusturya ve İsviçre'nin Kırmızı Listelerinde tehlike altında veya tehlikeye yakın tür statüsünde yer almaktadır [11].
Bu türü tehdit eden faktörler arasında tarımsal alanların genişletilmesiyle meydana gelen habitat kayıpları, çeşitli salgın hastalıklar ve aşırı avlanma başta gelmektedir [2,13].
Türkiye’de populayonları giderek azalan yaban tavşanı için koruma ve yönetim planını ortaya koymak üzere bazı ekolojik özelliklerinin belirlenmesi bu araştırmanın esas amacını oluşturmaktadır.
MATERYAL VE YÖNTEM
Bu araştırma, Türkiye’nin çeşitli lokalitelerinde 2006 2011 yılları arasında yaban tavşanı ile ilgili yapılan gözlemlere ve bazı ekolojik kayıtlara dayanmaktadır. Arazide yaban tavşanı varlığını belirlemek için projeksiyon sayım metodundan yararlanılmıştır [9]. Bu metot gece araçtan
projektör ile aydınlatılan alanda tavşanların çıplak gözle sayılması esasına dayanmaktadır. Sayımlar yaklaşık 50 ha'lık çalışma alanlarında gerçekleştirilmiştir. Arazide dışkı, yuva, ayak izi ile avcıların verdikleri bilgiler doğrultusunda tavşan varlığı tespit edilmiştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Türkiye’de 2006-2011 yılları arasında gerçekleştirilen arazi çalışmaları ile elde edilen ekolojik veriler değerlendirilmiştir. Gece sayımlarında Düzce, Hendek (Sakarya), Mengen (Bolu), Trabzon, Giresun, Ordu, Bandırma (Balıkesir), Eşme (Kütahya), Akseki (Antalya), İmamoğlu (Adana), Kırıkhan ve Reyhanlı (Hatay)’da bir gecede en fazla bir yaban tavşanı görülebilmiştir. Ayrıca bu bölgelerde yaban
tavşanı ile ilgili dışkı, yuva ve ayak izine nadiren rastlanmıştır
(Şekil 2).
Karadeniz'in bazı bölgelerinde (Akçakoca, Mengen, Korgan, Trabzon, Giresun) tarım arazilerinde kullanılan çeşitli kimyasallardan dolayı tavşan populasyonlarının önemli ölçüde zayıfladığı ve son yıllarda tavşana az rastlandığı tespit edilmiştir. Bu yüzden Doğu Karadeniz Bölgesinde Trabzon ve
Artvin’in Şavşat ilçesinde yaban tavşanı avı tamamen yasaklanmıştır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Türkiye'de yaban tavşanının yok olma nedenleri bilinçsiz avcılık ve habitat daralmasıdır. Yüksek üreme potansiyelleri olsa da yaban tavşanları artık nadir olarak görülmektedir.
Avcılara göre Türkiye’de son 10-15 yıl içerisinde yaban tavşanı sayısında belirgin bir azalma olmuştur. Tarım ürünleri için kullanılan katı gübre, pestisit ve herbisit ile tarım zararlısı
olarak bakılan yaban domuzu ve porsuk gibi hayvanlarla mücadelede kullanılan kimyasalların (temik ve enderin gibi zehirler) yaban tavşanı populasyonlarının azalmasında doğrudan veya dolaylı olarak etkili olduğu düşünülmektedir.
Özellikle yaban tavşanının çok nadir görüldüğü Akseki, Akçakoca ve Mengen'de ot ve böcek ilaçları ile zehirlerin aşırı şekilde kullanıldığı belirlenmiştir. Tarım alanlarını genişletme
çalışmalarıyla meydana gelen habitat kayıpları da yaban tavşanı populasyonlarını olumsuz şekilde etkilemektedir.
Biyolojik çeşitlilik açısından Türkiye’deki yaban tavşanının ve diğer yaban hayatı elemanlarının korunması için bazı önlemlerin alınması gerekmektedir. Bunun için türün habitatıyla birlikte korunması ekosistem bütünlüğü bakımından önemlidir. Türkiye’de av yasağına rağmen kaçak
avlanmanın önüne geçilememiştir. Bununla ilgili denetimin daha etkili olarak yapılması gerekmektedir. Herbisit ve pestisitlerin yeterli dozlarda kullanılması ve gereksiz kimyasalların kullanımına izin verilmemesi çevre kirliliği açısından önemlidir. Türkiye’de yaban hayatı için son derece önemli olan ve Avrupa ile Afrika’da tavşan ölümlerine neden olan Tularemi’nin Türkiye’deki durumu öncelikli araştırma konularından biri olmalıdır. Tavşan populasyonlarının hangi olumsuz etkilerden hangi oranlarda nasıl etkilendiğinin bilimsel olarak tespit edilmesinden sonra daha sağlıklı bir
koruma ve yönetim planının hazırlanması mümkün olacaktır.İnsan aktivitesi nedeni ile hızla azalan ve önemli gen kaynaklarımızdan biri olan yaban tavşanında genotiplendirme çalışmalarına başlanmıştır. Bu çalışmalar Türkiye yaban tavşanının filogenisi ve populasyon genetiği hakkındaki bilgi
noksanını gidereceği gibi türün taksonomik durumuna açıklık getirmeye de imkân verecektir.
KAYNAKLAR
[1] Agnew ADQ, Flux C. 1970. Plant Dispersal by Hares (Lepus capensis L.) in Kenya. Ecology. 51 (4): 735-737.
[2] Alves PC, Ferrand N, Hackländer K. 2008. Lagomorpha Biology. Springer-Verlag Berlin Heidelberg,
Hollanda.
[3] Bora MM. 2005. Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı 1. Cilt. Eğitim Yayınları. Ankara.
[4] Chapman JA, Flux JEC. 2008 Lagomorpha Biology: Evolution, Ecology, and Conservation. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
[5] Demirbaş Y, Aşan N, Albayrak İ. 2010. Cytogenetic study on the European brown hare (Lepus europaeus Pallas, 1778) (Mammalia: Lagomorpha) in Turkey.Turk. J. Biol. 34: 247-252.
[6] Flux JEC, Angermann R. 1990. The hares and jackrabbits. 61-94, in: Rabbits, Hares and Pikas. Status Survey and Conservation Action Plan, IUCN/SSC Lagomorph Specialist Group (Ed: by Chapman JA. Flux JEC). Gland, Switzerland, 1-168.
[7] Hirakawa H. 2001. Coprophagy in leporids and other mammalian herbivores. Mammal Rev. 31 (1): 61–80.
[8] Kiziroğlu İ, Turan L, Adızel Ö, Sertoğlu M, Erdoğan A, Sert H. 2010. Ekolojik Avcılık (Fotosafari) Eğitimi. Gökçe Matbaacılık. Ankara.
[9] Klansek E, Vavra I. 1993. Besatzermittlung und Bejagungsplan beim Feldhasen. ÖsterreichsWeidwerk. 93: 48-49.
[10] Nowak R. 1999. Walker's Mammals of the World. Sixth Edition. The Johns Hopkins University Press, Baltimore and London.
[11] Reichlin T, Klansek E, Hackländer K. 2006. Diet selection by hares (Lepus europaeus) in arable land and itsimplications for habitat management. Eur. J. Wild Res. 52: 109-118.
[12] Sert H, Suchentrunk F, Erdoğan A. 2005. Genetic diversity within Anatolian brown hares (Lepus europaeusPallas, 1778) and differentiation among Anatolian and European populations. Mammalian Biology. 70 (3): 171-186.
[13] Smith RK, Jennings NV, Harris SA. 2005. Quantitative analysis of the abundance and demography of
European hares (Lepus europaeus) in relation to habitat type, intensity of agriculture and climate. Mammal Review. 35 (1): 1-24.
[14] www.iucnredlist.org/apps/redlist (2010).
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Lagomorpha(Tavşanımsılar)
Familya: Leporidae(Tavşangiller)
Cins: Lepus
Tür: L. europaeus
Bayağı tavşan (Lepus europaeus), tavşangiller (Leporidae) familyasından boyu 70 cm'ye varabilen ve kısa mesafede çok hızlı koşabilen bir tavşan türü.
Ağırlığı 2-7 kg. arasında değişir. 10 cm. kadar bir kuyruğu olur. Türkiye’deki bayağı tavşanlar, Avrupa’dakilerden biraz daha küçüktür. Kulakları çoğu kez arka ayakları kadar, bazen daha uzundur. Kulaklarını etrafa çevirebilirler. Yılda iki kez kıl değiştirirler. Yazın kahverengi ya da kahverengimsi gri, kışın daha açık ya da beyaz olurlar. Ortalama ömürleri 10-12 yıl kadardır.
Otluk, ormanlık ve açık arazilik yerlerde, bataklık çevrelerinde ve 1500 m.’ye kadar dağlarda yaşarlar. Küçük toprak oyukları ve çalıların altına yerleşirler.
Orta ve (İber Yarımadası hariç) Güney Avrupa’dan, Çin’e kadar görülebilen bayağı tavşan, Türkiye’nin her bölgesinde boldur.
Ancak kısa aralıklarla (ve gözleri açık olarak) uyurlar. Genelde yalnız yaşamakla birlikte hem cinslerine karşı hoşgörülü davranırlar. Sürekli kullandıkları patikaları yanak ve anal bölgelerindeki salgı bezlerini kullanarak işaretlerler.
Yazın yeşil bitkiler, mantarlar, meyveler, kışın ağaç kabukları ve kuru bitkileri yerler.Genellikle bitki kökleri ve bitki yumruları ile beslenirler.Ayrıca karpuz kavun gibi meyveleri ve köklerini çok severler.Ve de taze ot ve bitkilerle beslenirler.
Hamilelik süreleri 40 gündür. Yılda en az 2-3 en fazla 5-6 defa dogururlar. İlk dogruşların da 1 ayda doğranlarda vardır. Yavru dogduktan sonra ilk 1 hafta insan eliyle ellenirse annesi kıskanır ve öldürür 1 haftayı tamamlayan yavrular ele alına bilir. Tavşanlar genellikle ot yer ama agaç yaprakları agaç kabuğuda yerler. Ayrıca yerlerinin sıcak olması, temiz olması, yaşadıkları alanın büyük olması, yiyeceğin bol olması gibi etmenler sağlıklarında ve doğurğanlıklarında etkili olur. Yavru sayıları doğum yıllarına paralel artış gösterir. Yavrular gözleri kapalı ve tüysüz doğarlar. 4.günde tüylenmeye başlarlar. 1.haftası doldurduğunda gözleri açılmaya başlar ve gözlerinin tamanen açılması 12.gününü bulur. Yuvadan dışarıya çıkmaya 3.haftadan sonra başlarlar. Anne yavrularını göz önünde emzirmemeye dikkat eder. Doğumdan önce birkez daha çiftleşen dişilerde, üst üste gebelik görülür. Erkekler, dişiler için kavga ederler.
Yaban tavşanı evcillere göre çok daha saglıklı ve dayanıklıdır, evciller hazır beslenip bütün gün kafeste dururken, yaban tavşanı tam bir atlet ve bir maraton koşucusu gibidir, çünkü doğa ona bu kabiliyeti (koşuculuğu) vermiş
Tavşan yumuşak postunun altında kaslarla örgülüdür Yetişkin tavşanın uzunluğu 70-75 cm, ağırlığı da 6 kg kadar ulaşırBu hayvanın en belirgin uzvu kulaklarıdır 10-14 cm kadar ulaşırlar ve gayet haraketlidirler
Kulaklar dıştan ince bir tüy, içten ise daha ince bir tüy örtüsü ile kaplıdır, taa ki sade deri kalana kadar Kulak rengi tavşanın rengiyle aynidir, kış günleri biraz daha gri olur
Kafatası biraz uzun ve yanlardan hafif dar, gözler biraz büyük , biraz çıkık, kadın blüzunun düğmeleri gibi, ve biraz yanda bulunurlarGöz rengi kahvarengi sarı, turuncumsu Bazı araştırmacılara göre tavşanın gözleri, yan tarafını çok iyi görebilir, hareketli nesneleri de iyi görebilir, hatta hava kararırken de iyi görür ama tam direkt, önünü pek iyi göremez
İşitme duyusu mükemmeldir Tavşanda, sanki bunun bilincinde, sık, sık, durur ve seslenirBöyle zamanlarda kafasını kaldırır, kulakları diker ve donup kalır
Çok endişeliyse arka ayak üzerine kalkar ve yüksekten dinler, kafasını çevirerek
Tavşanın mükemmel kulakları sadece ses algılamak için değil, ayni zamanda Afrika filinin kulaklarının görevini de yaparlarKulaklar kılcal damarlarla donatılmıştır ve çok şıcak havalarda onları hafif dik tutarBöylelikle kulaklar, araba radyatörünün gördüğü görevi görürlerÇok hızlı koşarken de kulaklar ayni görevi görürler, tavşanı, hararet yapmaktan korurlarÖn ayakalrı arkalara göre, kısa ve patilerinde 5 (parmak) vardır, arka ayaklarında ise 4 (parmak) vardır, ön ayak izleri arkalardan 3-4 kat daha küçüktür
Koşma esnasında tavşanın güçlü arka ayakları ön ayakların önüne geçip büyük bir güçle onun ileri zıplatabiliyorTavşan mükemel bir hızla koşabilir, bu hız saatte 60-70 km kadar çıkabilir
Genelde sırt rengi grı ve ya kahverengi sarıdır Tüy altta gridir ve ucuna dogru sararır gibiEn alttaki tüy gridirKarın altı beyaz ve ya kirşi beyazdır
Yaz günlerinde rengi daha çok kurumuş otlara benzeyip daha sarıya bakar, kış günlerinde ise daha gridirTavşanlar senede iki kez tüy değiştirir, ilkbaharda ve sonbaharda Kuyruğu çok kısadır -10cm altında, puftur, üstten siyah, alttan beyazdır
Yaban tavşanı poligamdır Çiftleşme zamanında büyük gruplarda toplanırlar ve erkekler, aralarında acımasız savaşlar verirler dişiler için Arka ayak üzerine kalkıp biri birine patilerinle ve tırnaklarıyla vurarlar, bu çekişmelerde ağır yaralı ve ya ölü olmaz
Tavşanlar , çftleşmeden, 45-48 gün sonra doğururlar , yavrular doğar doğmaz, koşabilir, işitirler, buna karşın, evcil tavşanlar doğar doğmaz duymaz görmez, koşamaz
Yaban tavşanı senede dört kereye kadar yavrulayabilir, bir seferde 2-3 ve ya 3-5 bazen daha da fazla yavrularlarYumuşak kış aylarında, çiftleşme maratonu ocak ortasında dahi başlayabilir
Yavrular çok dikatlidirlerGün boyu, içgüdüsel olarak yatarlar ve kıpırdamazlar, böylelikle yırtıcı hayvanlar onları daha zor bulabilirlerÇabuk büyürler ve 6- aydan sonra çiftleşmeye hazırdırlar Böylelikle bu hayvan hayatta kalabiliyor, çok düşmanı olmasına rağmen
Yaban tavşanı bu gün bütün Avrupa kıtasında bulunur, kuzeyde taa kutuplara kadar bulunur Güneyde, Kuzey Afrikaya kadar bulunurlarAsya Kıtasında Kazakistana kadar bulunurlar
Tavşan akşamları aktiftir,sabaha karşı yatar ve bütün gün dinlenirBu gizlenmeler tavşanlar için olağandır ve onların yaşama şansını büyük ölçüde artırırYatağı birkaç santimetre derin olmasına rağmen, tavşan orada çok iyi gizlenirKedi gibi kendini bu çukura bırakır, bu (akıllının) kulakları sırtına dogru yaslıdır ve sadece tehlike anında onları dikerBu pozisyonda ayakları altına topludur ve onu bu şekildeyken, kopoy bile kokusunu zor alır
Sırtı gri sarı ve yapraklarla güzel birleştiği için, yırtıcı kuşlardan da korunabiliyorlar
Tavşan yalnız yaşar ve bölgeyi çok iyi tanır,bu bölgede birkaç tane yatak yapar ve tehlike anında ondan, onda değişir.
Yağmurlu havalarda tavşanlar ormana ve ya çalılıklar arasına saklanırlar, orada kuruluğa yatarlar ve yağmurun dinmesini beklerler, ondan sonra eski yerlerine dönerler
Yaban tavşanı vejetaryandır Onun yiyecek mönüsünde otlar, yonca ve yeni bitmiş buğday vardırYulafa , yere düşmüş meyvelere baylırlarAkşamları tavşan yemek bulmak için, belirlenmiş patikaları kullanır , sabah geri dönüşte ayni yolu kullanır ama yatmadan önce birkaç var gel yapar ki, onu izleyenler olursa onu bulamasın
Yeterince taze ot bulamazsa tavşan yaprak, taze filiz ve çalılıklardan da otlayabilirKış aylarında ağaç kabuklarını da kemirirler, hayatta kalabilmek için
Tavşanın her yerde bulunduğu için onun yatacağı yeri kestirmek zor, yine de tarlada yatacağı yerler, otlu, rüzgar almayan, küçük çalılıklar, ekili bağ araları, gibi yerlerde onu bulabiliriz
Yaban tavşanı yaban besin tablosunda neyazık ki en altta yer alıyorHavadan onun düşmanları baykuşlar, atmacalar, doğanlar ve şahinlerKaradan ,kurtlar genelde kış aylarında karın çok olduğunda onları rahatlıkla yakalayabilirler, tilkiler, çakallar, yaban kedileri ve porsuklar
Bir yaban tavşan yavrusu eğer sağ kalır ve onu bir yırtıcı hayvan parçalamaz, bir avcı vurmaz,bir biçerdöver onu yutmaz ise bu tavşan 10 yaşına kadar yaşayabilir ama bu olasılık binde birdir
BİYOLOJİ ÖDEV YARDIM
-
Mercanlar ve Mercan resifleri hakkında bilgi
-
Kulak Nedir? Kulağın Yapısı ve Görevleri Nelerdir?
-
Göz nedir ? Gözün görevleri nelerdir ? Canlılarda göz ve görme organı
-
Boğaz nedir ? Boğazın kısımları nelerdir ?
-
Omurga, columna vertebralis nedir ? Görevleri nelerdir ?
-
Doğal gübreler nelerdir
-
Kimyasal (yapay) gübreler nelerdir
-
Kortizol Nedir
-
Semantik Nedir ?
-
Karasal Ve Sucul Biyomların Özellikleri Nelerdir ?
-
Kaç çeşit biyom vardır
-
Bitki Ve Hayvanların Yeryüzündeki Dağılımını Etkileyen Faktörler Nelerdir?
-
Bitkisel dokular hakkında bilgi
-
Ekosistemde besin zinciri ve besin ağının önemi nedir ?
-
Genetik Algoritmalar