Kromozomlar ve Cinsiyet - Cinsiyet nasıl belirlenir
İnsanlar 46 kromozoma sahiptir: Cinsiyet kromozomları (XY ve XX etiketli) bireyin cinsiyetini belirler. Credit: PASIEKA / SPL / Getty Images
Kromozomlar, uzundur ve genlerin segmentindedir. Kalıtım bilgisi taşırlar. DNA’yı ve proteini oluştururlar ve hücrenin çekirdeğinde yer alırlar. Kromozomlar, göz renginden saç rengine kadar her şeyi belirler. Bireyin erkek ve dişi olması, bazı kromozomların varlığı veya yokluğuna bağlıdır. İnsan hücreleri 23 kromozom çiftine sahiptir. Toplamda 46 kromozomumuz bulunur. Bunların 22 tanesi otozomlardır ve 1 tanesini de cinsiyet kromozomu oluşturur. Cinsiyet kromozomları X ve Y kromozomlarıdır.
CİNSİYET KROMOZOMLARI
İnsan cinsel üremede, bir zigot iki farklı gametten oluşur. Gametler, hücre döngüsünün bir tipi tarafından üretilen üreme hücreleridir. Bu döngüye mayoz denir. Kromozomlar bir set içerir yani haploiddir.
Erkek gametleri, nispeten hareketlidir. Genellikle kamçıya sahiptir. Dişi gametler, hareketsizdir ve erkek gametiyle karşılaştırıldığında daha büyüktür. Haploid erkek ve dişi gametler birleştiğinde döllenme denilen bir süreç başlar. Buna zigot denir. Zigot diploiddir.
CİNSİYET KROMOZOMLARI X-Y
Erkek gametler veya sperm hücreleri , insanda veya diğer memelilerde heterogametiktir. Ve cinsiyet kromozomları iki türden birini içerir. Sperm hücresi, X veya Y kromozomu taşır. Dişi gametler, yalnızca X kromozomu taşır. Dişi gametler, homogametiktir. Sperm hücreleri bir bireyin cinsiyetini belirler. X kromozomu içeren bir sperm hücresi yumurtayı döllerse, sonucu dişidir yani XX.
Eğer sperm hücresi Y kromozomu içeriyorsa , sonucu erkektir yani XY.
Y kromozomu erkek gonadları veya testisleri geliştirmek için gerekli genleri taşır. Genler X kromozomu üzerinde yerleşmiştir. Buna X’ e bağlı genler denir. Ve genler X cinsiyetine bağlı özellikleri belirler. Bu genlerden birinde oluşan bir mutasyon değişmiş bir özelliğin gelişmesine neden olabilir. Erkekler yalnızca bir tane X kromozomuna sahip olması erkeklerde değişmiş özellik olduğunu ifade eder. Dişilerin iki X kromozomuna sahip olması, değişmiş özelliğin gizli kalabildiğini gösterir. Eğer tek bir X kromozomuna sahip olsaydı mutasyon olacaktı. Ancak bu özellik resesiftir.
CİNSİYET KROMOZOMLARI X-O
Çekirgeler, hamam böcekleri ve diğer böcekler cinsiyetti belirlemek için basit bir sisteme sahiptir. Yetişkin erkekler eksik bir Y kromozomuna ve tek bir X kromozomuna sahipler. Sperm hücrelerini üretirler. Bir X kromozomu ve cinsiyet kromozomu olmayan bir kromozom içerir. Bu kromozoma ’O’ denir. Dişiler XX’tir ve yumurta üretir. Eğer bir X sperm hücresi yumurtayla döllenirse, sonucu dişidir. (XX). Eğer bir sperm hücresi cinsiyet hücresi olmayan kromozomuyla döllerse, sonuç erkektir. (XO)
CİNSİYET KROMOZOMLARI Z-W
Kuşlar , kelebekler, kurbağalar, yılanlar ve balıkların bazı türleri cinsiyet belirlemede farklı bir sisteme sahiptir. Dişi gametler bir Z kromozomu veya bir W kromozomu içerir. Erkek gametler yalnızca Z kromozomu içerirler. Dişiler ZW, erkekler ZZ’dir.
PARTENOGENEZ
Döllenme olmayan bir yumurta bir erkeğin içinde gelişebilir. Dişiler diploiddir ve iki set kromozom içerirler. Ancak erkekler haploiddir. Döllenme olmayan yumurtanın erkek içindeki gelişimi ve bir dişideki döllenen yumurta partenogenezin bilinen bir tipidir.
Kaynak: <https://www.thoughtco.com/how-chromosomes-determine-sex-373288>
Çeviren ve Derleyen: Merve Erman
Genetik Haberleri
-
Allopatrik türleşme nedir ? Nasıl Gelişir ?
-
Maryland’teki “Kölelerin” Yaşayan 42.000 Akrabası Bulundu
-
Araştırmacılar kediler, yunuslar, kuşlar ve düzinelerce başka hayvanın genom haritasını çıkarıyor
-
Kolombiya'da nadir görülen bir kuş türünde "gynandromorphy" gözlemlendi
-
Kurumaya dayanıklı bitkiler için genom veritabanı yayınlandı
-
En son DNA barkodlama teknolojisiyle İsrail'in tatlı su balık türleri listesinin yeniden gözden geçirilmesi
-
İnsanların Daha Önce Bilinmeyen Bir Dokunma Duyusu Keşfedildi
-
Bilim İnsanları Tüm İnsan Genomunun Dizilimini Çıkardı. Ancak Henüz Bitmedi
-
İlk Defa Tazmanya Kaplanından RNA Elde Edildi
-
Neandertal DNA’nız, Sizi Acıya Karşı Daha Hassas Yapıyor Olabilir
-
Epigenetik ve Epigenetik Mekanizmalar
-
İlk taslaktan 20 yıl sonra insan Y kromozomu tamamen dizilendi.
-
Kim Bu Kimerizm? Tek Bedende İki Kişi
-
Gen terapi, genetik materyalin yeniden düzenlenmesi
-
mRNA Aşıları: Genetik İnovasyonunun Yeni Yüzü ve Sağlıkta Devrimi