Kemikleşme (Ossificasyon) Nedir ?

Kemik yapımına aynı zaman da kemikleşme adı verilir. Kemikleşme iki yolla gelişir, bunlar intramembranöz ve endokondrial kemikleşmedir. Bu iki yolla da ilk gelişen kemik primer kemik olup zaman içerisinde yerini sekonder kemiğe bırakır. Kemik gelişimi döneminde primer, sekonderkemik ve rezorpsiyon alanları yan yana görülür.

Embriyonel dönemde ve doğum sonrasında bağ doku ve kıkırdak dokunun kemiğe dönüşmesine, kemikleşme (ossificasyon) adı verilir. Kemikleşme intrauterin (anne karnında) hayatın 7.- 12. haftalarda başlar ve 20-25 yaşlarında yavaşlayarak tamamlanır. Yetişkin iskeleti kaynağını, fibröz zarlar ve hyalin kıkırdaktan alır. Kemikleşme iki şekilde olur.

Bağ Dokusu Kaynaklı Kemikleşme: Kemiğin, direkt olarak embriyonel dönem bağ dokusu olan mezenşim dokusu üzerinden oluşmasıdır. Bu kemikleşme şekline, intramembranöz ossificasyon denir. Yassıkemiklerde bu şekilde kemikleşme görülür. Kafa ve yüz kemiklerinin kemikleşmesi bu gruptan olup, Embriyonal hayatta kemikleşme noktaları bu kemiklerde doğrudan doğruya bir bağ doku içinden başlar.

Bu tür kemikleşmede kemikler embriyodaki mezenşimal bağ dokusu yapısından farklılaşarak doğrudan kemik haline dönüşürler. Bazı kafatası ve yüz kemiklerinin gelişimi sırasında veya kemik onarımı sırasında, eğer kemik segmentleri stabilize edilirse, mezenkimal öncü hücreler, intramembranöz kemikleşme adı verilen bir süreçte doğrudan kemik oluşturucu osteoblastlara dönüşürler.Mezenkimal hücreler, osteoblastlara farklılaşır ve kemik matriksi salgılanmaya başlanır. Oluşan primer kemik spikülleri ve trabekülleri anastomozlaşarak ağsı kemik dokuyu oluşturur. Kalsifikasyon sonunda matriks içinde kalan osteoblastlar osteositlere dönüşür. Kalsifiye olmayan iç ve dış kısımlarda mezenşim periosteum ve endosteuma dönüşür. Osteoblastik aktivite ile kollojen ve ara madde evresinde kemiğe lamelsiz kemik yapısı hakim olup primer spongiyöz kemik şekillenir. Ara maddede kalsiyum çökelmemiş olup osteoid doku bulunur. Zaman içerisinde kalsifikasyon şekillenerek osteoblastlar lakun içerisine yerleşir. Birçok ossifikasyon merkezinin birleşmesiyle spongiyöz kemik oluşur. Süngerimsi kemiğin şekilleneceği bölgelerde, trabeküller belli bir alanda sınırlı kalarak mezenşimal bağ doku kırmızı kemik iliği yönünde differensiye olur.Kompakt kemikte ise trabeküllerin üzerinde yeni yapımlar olup kemik kalınlaşır. Damarlar ve onu çevreleyen bağdokusu sıkışır ve havers kanalları şekillenir. Kafatasınınyassı kemikleri, mandibula ve maksillanın bazı bölümleri bu tür kemikleşmeyle meydana gelir. Kafatası yassı kemiklerinde içte ve dışta kompakt kemik, orta kısmın da ise spongiyöz kemik oluşturur.

Kıkırdak Doku Kaynaklı Kemikleşme: Kemiğin, bağ dokudan hyalin kıkırdağa dönüşüp daha sonra oluşmasıdır. Bu kemikleşme şekline,intrakartilaginöz ossificasyon denir. Uzun ve kısa kemiklerde bu şekilde kemikleşme görülür. Vücudun baş ve yüz kemiklerinden gayrısında kemikleşme noktaları bir kıkırdak taslağı üzerinden başlar ve zamanla, bütün kıkırdak kemikleştiği halde yalnız eklem yüzlerini örten ince bir tabaka kıkırdak kemikleşmeden kalır.

Kemikleşmenin başladığı odağa,ossifikasyon merkezi denir. Ossifikasyon merkezi kemik tiplerinde farklılıklar göstermektedir.

Uzun Kemiklerde Kemikleşme: Uzun kemiklerde kemikleşme, anne karnında başlar ve doğumdan sonra devam eder. Bu nedenle iki kemikleşme odağı söz konusudur. Bunlardan, doğumdan önce kemiğin cisminin (diafiz) ortasında beliren ilk odağa, primer kemikleşme merkezi denir.

Doğumdan sonra kemikleşmenin gerçekleştiği epifize yakın (metafizdeki) yerdeki ikinci odağa da sekonder kemikleşme merkezi denir. Burada bulunan hyalin kıkırdak sürekli çoğalarak kemiğin boyuna büyümesini sağlar. Sekonder kemikleşme merkezlerindeki kemikleşmenin sona erme zamanı kemiğe göre farklılık gösterir. Yaş tayininde bu özellikten yararlanılır.
Sekonder kemikleşme merkezinde büyümenin devam ettiği faal kıkırdak bölüme,epifiz kıkırdağı (büyüme çizgisi) denir. Bu kıkırdak 20-25 yaşlarında kemikleşerek epifiz ve diafiz birbirine bağlanır.

Yassı Kemiklerde Kemikleşme: Direkt bağ dokudan kemiğe dönüşür.Kemiklerin orta kısımlarındaki kemikleşme noktalarından başlayarak çevreye doğru kemikleşmeye devam ederler.

Kısa Kemiklerde Kemikleşme: Hyalin kıkırdaktan kemiğe dönüşür. Kemikleşme, kemiğin bir merkezinden başlayarak devam eder.

Kaynak:

- Sağlam M, Özer A, Aştı RN. (2008). Genel Histoloji. 6. Baskı, Yorum Yayınevi, Ankara.

- Erdost H. (2011). Kemik Dokusu. (Alınmıştır) Temel Histoloji. A Özer (editör). Cilt 1. Baskı 2. s. 237-262. Nobel Yayınevi.

- YangYQ, Tan YY2, Wong R, WendenA, ZhangLK, Rabie AB. (2012) The Role of Vascular Endothelial Growth Factor in Ossification. International Journal of Oral Science. 4: 64–6815.

- Kemik Bilimi. Erişim:http://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=740&redirect=1 Erişim tarihi: 20.12.2016

- Kemik Doku Histolojisi.Erişim:https://www.inonu.edu.tr/uploads/iys_dosyalar/616/file/dii_%20doku_biy_kom_%20kemik_doku_sunu.ppt Erişim tarihi: 20. 12. 2016.

- MEB hareket sistemi Ankara 2012

#kemikleşme #(ossificasyon) #nedir