Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Kan Basıncı Tansiyon

Kalp döngüsü boyunca atardamarlardaki basınç değişkenlik gösterir. Kalp ventrikülleri kasılarak kanı arter sistemine pompalar ve daha sonra gevşeyerek bir sonraki pompalamada gönderecekleri kan ile dolarlar. Arterlere doğru meydana gelen bu kesintili kan akımı, arter sisteminden kılcal damarlara doğru sürekli bir kan akışı ile dengelenir. Kalp kanı atardamarlara pompaladığında, kalbin bir sonraki kasılmasına kadar yavaşça azalan ani bir basınç artışı meydana gelir. Kan basıncı kalp ventrikülleri kasıldıktan sonra en yüksek seviyesindeyken (sistolik basınç), kanı atardamarlara pompalamadan hemen önceki anda ise en düşük seviyededir (diyastolik basınç).

Sistolik ve diyastolik kan basınçlar, atardamar içine, ucunda basınç ölçen bir mekanizma bulunan bir kateter sokularak ölçülebilir. Bu tip doğrudan bir ölçüm oldukça doğru sonuç verse de, girişimseldir, risklidir ve çoğu zaman kolay uygulanabilir değildir. Aslında bu metot 1714 yılında bir atın kan basıncını ölçmek üzere Stephen Hales tarafından kullanılmıştır (Şekil 1). Daha basit kan basıncı hesaplamaları, girişimsel olmayan dolaylı yöntemlerle oldukça gerçeğe yakınb ir doğrulukta elde edilebilmektedir.

Geleneksel olarak, sistemik arter kan kan basıncı bir civa kolonuna veya başka bir tür sfigmomanometreye bağlanmış bir kan basıncı manşonu ve stetoskop kullanılarak ölçülebilir (Şekil 2). Manşon hava ile şişirirlerek, brakial arter yoluyla ön kola kan akışı durdurulacak kadar yüksek bir basınca ulaştırılır. Daha sonra manşon içindeki basınç yavaşça azaltılır. Arterdeki sistolik kan basıncı manşonun sıkıştırma basıncını yendiği zaman, basınçtan dolayı kapanmış olan damar sistolde açılır ve bir miktar kan kapalı damarıın açılmasıyla ileri doğru yavaşça akar. Bu akış kapalı bir damardan ileri doğru gerçekleştiği için kanın akışı laminar değil girdaplıdır (türbülan) ve dolayısıyla oluşturduğu ses stetoskop aracılığıyla duyulabilir. Bu keskin ve vurum şeklindeki sesler "Kortokoff sesleri" olarak bilinir. Kortokoff sesleri ilk duyulduğunda manşon basıncı sistolik basınca yakın bir değerdedir. Manşon basıncı daha fazla düşürüldükçe stetoskopta duyulan seslerin şiddeti artar ve sonra birden boğuklaşmaya başlar. Sesin boğuklaştığı noktadaki manşon basıncı ise diyastolik basınca yakın bir değerdedir. Manşon basıncı daha da azaltıldığında sesler tamamen kaybolur ve arterden normal kan akışı tekrar sağlanır. Genellikle sesi kaybolduğu noktayı tesbit etmek daha kolay olduğundan ve boğuklaşma ile sesin kaybolması arasında bir kaç mmHg bir basınç farkı olduğundan, diyastolik basıncı belirlemek için genellikle sesin kaybolduğu basınç değeri esas alınır.

Bazı sağlıklı insanlarda, manşon basıncı diyastolik basıncın çok altına düştüğünde dahi sesler duyulmaya devam edebilir ve böyle kişilerde diyastolik basıncı bu yöntemle doğru bir şekilde belirleme imkanı yoktur.