İDRAR SEDİMENTİ ( MİKROSKOP ile İDRAR İNCELEMESİ )
İdrar sedimentinin incelenmesi, ucuz, noninvaziv ve kolaylıkla uygulanabilmesi açısından aile hekimliği pratiğinde sık başvurulan bir tanı yöntemidir. Aile hekimlerinin idrar sedimentini değerlendirme yeteneğine sahip olması bir çok kolaylık sağlar. Bu yöntemle böbrek biyopsisi yapmadan hastalığın nedeni, aktivitesi ve şiddeti hakkında bilgi edinilebilir, birçok hastalık tanınabilir.
İçindeki şekilli elemanların ve hücrelerin iyi görünebilmesi bakımından yüksek osmolariteye ve asit pH’ ya sahip, taze elde edilmiş sabah idrarından yapılması tercih edilmelidir.Bu idrarı 3000 devirli santrifüjde 5 dk çevirmek, tüpün üstündeki idrardan protein bakmak,çökeltiden sediment muayenesi için yararlanmak en pratik yoldur.Santrifüj edilmeden sedimente bakmak sağlıklı bir yöntem değildir. İdrar sedimentinde incelenmesinde aşağıdaki hücre ve oluşumlar dikkatle incelenmelidir.
HEMATÜRİ (ERİTROSİT)
İdrarda eritrosit varlığıdır. Glomerülden ya da diğer üriner sistem mukozasından kaynaklanabilir.
Makroskopik (groos hematüri) ya da mikroskopik olabilir.
Her alanda 20 adet eritosit görülmesi mikroskopik, 20 den fazla eritrosit görülmesine makroskopik hematüri denir.
Eritrositler küçük, yuvarlak, mikroskobun mikrovidası ile oynayınca çift kenarlı ve şeffaf(beyaz, gri,yeşil) görünüşte elemanlardır. Glomerüler hematüride eritrosit şekilleri değişebilir. (dismorfik eritrositler).
Erkekte hiç görülmez, kadında her sahada 5 adet eritrosit normal kabul edilir
Sıklığa göre: Akut üriner enfeksiyon (%25), Taş (%20), Glomerülonefrit (%20), Neoplazma (%15), Prostat hipertrofisi (%10), Diğerleri (%10 Resimde Eritrositler görülmekte)
PİYÜRİ, LÖKOSİTÜRİ
Glomerülden ya da üriner sistem mukozasından (makrofajlar) geçen hücrelerden kaynaklıdır.İnfeksiyonlar ve glomerülonefritte en sık görülür.Üriner enfeksiyonlara bağlı piyüri genellikle bakteriüri ile beraberdir.
Eritrositlerden daha büyük, yuvarlak, içlerinde çekirdeklerin veya granüllerin görülebildiği hücrelerdir. Boyanmamış preparatlarda renksiz görünürler.
Bol lökosit ve eritrosit içeren idrarda albumin (dipsitikle +, ++ proteinüri saptanır) idrar santrifüj edildikten sonra aranmalıdır. Yine pozitif veriyorsa bu böbreğe bağlı albumindir
İdrarda her sahada 5 adet bulunması normal kabul edilir
İdrarda her sahada 10 adet üstünde lökosit geçmesine piüri denir. 5-10 adet lökosit şüphelidir hastanın kliniğine göre değerlendirilir.
EPİTELYAL HÜCRELER
İdrar sedimentinde kaynaklandığı yere göre 3 çeşit epitel bulunabilir.
Renal Tubuler Transisyonel Squamous
Renal Tübüler Epitelyal Hücreler
Böbrek korteks ve medullasındaki tübülleri oluşturan epitelden kaynaklıdır.
Küçük, yuvarlak, çok köşeli (poliglonal) dir. Lökositlerden biraz büyük olup, granüler ve yassı epitel hücresine göre büyük bir çekirdeği bulunur.
Dansitesi düşük bir idrarda lökositlere çok benzer. Nefrotik sendrom ve akut tübüler hasarda idrardaki sayıları artar.
İdrarda normalde bulunmaz. Lökositlerle karışabilir. Ancak Lökositten daha büyüktürler. Aşağıdaki resimde likosit ve tübüler epitel bir arada görülüyor.
Transizyonel Epitelyal Hücreler:
Böbrek pelvisinden üretra çıkışına kadar üriner sistemin büyük çoğunluğunun iç yüzeyini döşeyen epitelden kaynaklanır.
Daha düzenli ve hücre sınırları mevcuttur. Merkezi nükleuslu, füsiform (sferik, poliheral, iğ şeklinde, armudumsu, değişik şekillerde) sitoplazmalı epiteldir. Mesaneden gelenler daha çok köşeli-iri - pul gibidir.
İdrarda her sahada 5 adet bulunması normal kabul edilir. İdrarda her sahada 5 den fazla bulunması na değişici epitel (transisyonel epitelüri) atılımı denir. Üriner sistem inflamatuar hastalıklar ,travmaya bağlı (sistoskopi) ve mesane kanserinde artabilir.
Squamoz epitelyal hücreler:
Üriner yolun son kısmı olan üretra ve kadında vagina kontaminasyonu kaynaklıdır.İdrarda en yaygın bulunan epitel hücreleridir
Çok büyük olup (idrar mikroskopisinde görülen en büyük hücre), küçük (hücreye göre çok küçük) ve tek çekirdekli, iri sitoplazmalı, yassı, düzensiz sınırları bulunan hücrelerdir. Bazılarında çift çekirdek görülebilir
İdrarda her sahada 5 adet bulunması normal kabul edilir
Vaginal kontaminasyon, idrar örneğinin cilt florası ile muhtemel kontaminasyonu, Üretrovaginal/ üretrovezikal fistül, Üretrit gibi durumları düşündürmelidir
SİLENDİRLER
Silendir şeklinde, kenarları paralel, uçları yumuşak, protein yapıda elemanlardır. Genellikle distal tübülüslerde hücre ve proteinlerin presipitasyonu ile oluşur. Distal tübüllerde akımın yavaş, osmolaritenin ve hidrojen iyon konsantrasyonunun yüksek olduğu zamanlarda silendir oluşumu kolaylaşır. Silendir içinde hücre görülmesi intrarenal
Hyalen Silendir
İdrarda en sık bulunan silendirdir. Saydam, renksizdir. Işık kontrast hale getirilince daha kolay görülür
Hyalen silendirlerin klinikte önemleri fazla değildir. Klinik değeri azdır. Her sahada 2 tane bulunması normal kabul edilir.Ancak; genişse böbrek tubulus hastalıklarını gösterir. Ayrıca idrarda devamlı görülmesi organik böbrek has. gösterir.
Akut nefritik sendrom, akut glomerulonefrit ve nefrotik sendromda rastlanabilir. Asit idrarda, konsantre idrarda ve diüretik tedavisinde, dehidratasyonda ve normalde görülebilirler.
Eritrosit Silendir
Hiyalen silendire eritrosit girmesiyle oluşur.
İdrarda normalde bulunmaz.
Eritrosit silendir aşikar bir glomerül lezyonunu ve özellikle aktif bir glomerülonefriti gösterir. Akut nefritik sendrom (akut glomerülonefrit ve diğerleri) için tipiktir.
Lökosit Silendir
Hiyalen silendire lökosit girmesiyle oluşur. Bazen lökositler; parçalar halinde, kümeler şeklinde, deforme şekilde bulunur.
Bol piyüri ile beraber görülürse piyelonefrit veya tübülointerstisyel hastalık için karakteristiktir. Eritrosit silendiri ile beraber görüldüğünde glomerülonefrit düşünülmelidir.
Epitel Silendir
Hiyalen silendire epitel girmesiyle oluşur. Burada ufak bir hatırlatma yapmakta yarar var: silendirler tübülüslerde oluşur, bu yüzden yapısına sadece renal tübüler epitel girebilir, tübülüslerin altında lokalize olan transisyonel epitel ya da yassı epitel asla sediment yapısına giremez
Tubulusları (tubuler epitel hücreleri) etkileyen olaylarda görülür.
Viral enf.
Akut piyelonefrit
ABY-ATN
Amiloidoz
Ağır metal toksikasyonunda görülür.
Yağ Silendir
Anlamlı proteinürili hastalar arasında epitelyal silendir içindeki hücrelerin Dejenerasyonu karakteristik „maltese cross“ görünümüne ve yağ silendirlerine neden olabilir. Bu damlacıklar kolesterol ve kolesterol esterlerinden oluşur .
Nefrotik senromda görülür.
Granüler Silendir
Homojen, granüler, yoğun, düz, silendirik yapıdadır. Şekli ve büyüklüğü hiyalin silendire benzer ama şeffaf- mat değildir, granüllüdür. Görünümüne göre iki tiptir: İnce granüllü silendirler: Granüller küçük ve düzenlidir. Işığı az kırar.Kaba granüllü silendirler: Granüller büyük ve düzensizdir (irregüler). Işığı çok kırar. Hücresel hasarı göstergesidir
Nefrotik, nefritik sendrom ve glomerülonefritlerde görülür. Silendirler daha önce var olan hücre silendirlerinde eritrosit, lökosit veya epitellerin dejenere olup parçalanması sonucunda oluşurlar.
ÜRİK ASİT KRİSTALİ
Sarı- kahverengi renkte veya renksizdir.
Kama, halter, baklava, prizmatik rozetler, kübik, oval, düzensiz- hexagonal tabakalar halinde görülebilir.
Santrifüj sonrası tüpün dibinde pembe bir çökelti oluşturur
İdrarda normalde bulunabilir. Klinikle uyumlu olarak görülmesi patolojik sayılabilir.
Görüldüğü durumlar:
- Taş (Taze idrarda bulunması teşhisi açısından önemli olabilir kümeler halide saptanırsa böbrek- mesanede taş göstergesidir)
- Gut
- Akut ateşli hastalıklar
- Kronik nefritik sendrom
SİSTİN KRİSTALİ
Renksiz - hexagonaldir (6 köşeli). Refraktildir. Taze idrarda biraraya gelme eğilimdedir.
İdrarda normalde bulunabilir.
Klinikle uyumlu görülmesi patolojik sayılabilir. Sistinüri denir.
Görüldüğü Durumlar:
- Konjenital sistinüri (Klinik olarak tek anlamlı kristalüridir)
- Wilson hastalığı
BİLURİBİN KRİSTALİ
Sarı- kırmızı- kahverengi renktedir. Baklava, iğne, granüler şekilinde görünür.
Biluribin yüksekliği olan durumlarda: Obs. Sarılık, karaciğer kanseri, karaciğer sirozu, tifo, kızıl, fosfor zehirlenmesinde görülür.
ÜRAT KRİSTALLERİ
Sarı-pembe- turuncu (tuğla rengi) renktedir.
İdrarda normalde bulunabilir.Yüksek ateş, sıvı kaybında da olabilir.
SODYUM ÜRAT KRİSTALİ
Sarı-kahverenkli renksizdir.Amorf veya kristal şekilde olabilir.Yelpaze, ince uzun prizmalar şeklindedir.
İdrarda normalde bulunabilir.
Ateşli hastalıklar durumlarında da görülebilir.
KOLESTEROL KRİSTALİ
Renksizdir. Bir- birkaç köşesi kesik veya çentikli, geniş, yassı dikdörtgen tabakalar şeklinde görülür.
İdrarda normalde bulunabilir
- Dondurulmuş- beklemiş idrarda.
- Nefrotik sendrom
- Lenfatik obs.
- Lipoid nefroz, membranöz glomerülonefrit
- Sistit, pyelit gibi hastalıklarda görülür.
KALSİYUM SÜLFAT KRİSTALİ
Uzun renksiz iğneler- uzun prizmalar şeklinde görülür.
Klinik önemi yoktur
KALSİYUM OKZALAT KRİSTALİ
En sık görülen kristal oluşumudur. pH=6-7 civarında oluşur.
Renksizdir.
İki şekli bulunur: Dihidrat şekli: Mektup zarfı şeklindedir.Daha sık rastlanır.Monohidrat şekli: Yuvarlak, halter şeklindedir. Daha nadir rastanır. İdrarda normalde bulunabilir.
Klinikle uyumlu görülmesi patolojik sayılabilir. Ispanak- portakal- domates-sarımsak- asparagus- meyan kökü gibi okzalik asit yönünden zengin besinler alındığında görülür. Yüksek doz askorbik asid alımında Taş: Taze idrarda kümeler halinde olup eritrosit ve lökosit ile beraber görülürse önem taşır.DM, karaciğer has, kalp has, akc. has artar
TRİPLE FOSFAT (AMONYUM MAGNESYUM FOSFAT) KRİSTALİ
Sarımtrak- renksizdir. Tabut kapağı şeklindedir. X harfi- tavuk tüyüne benzer şekilde de görülebilir.
Bakteriyel artışla birliktedir. Üriner stazda (Prostat büyümesi) Kronik enf. (kronik sistitde)
AMORF FOSFAT KRİSTALİ
Amorf şekilde görülür. Büyük kümeler haline ince granüller şeklinde görülür.
Santrifüj sonrası tüpün dibinde beyaz bir çökelek oluşur
Görüldüğü durumlar
Yüksek ateş
Sıvı kaybı
KALSİYUM FOSFAT KRİSTALİ
Renksizdir. Geniş- ince- düzensiz- noktalı tabakalar şeklindedir. Geniş plaklar şeklinde de olabilir.
Prizmalar birleşerek rozet veya yıldız şeklinde görülebilir (Yıldızı gibi fosfatlar da denir).
Görüldüğü durumlar
Kronik sistit
Prostat hipertrofisinde
Kaynaklar
1.İliçin G,Ünal S,Biberoğlu K, Akalın S, Süleymanlar G. Temel İç Hastalıkları.Güneş Kitabevi 1999. Ankara
2.İdrar Sedimenti Mikroskopik İnceleme Atlası Altınışık M.
3.İdrar Tahlili ve Periferik Yaymanın Tanıdaki Yeri. Tanoğlu A, Doğru T.
4.ailehekimince.com
Biyokimya
-
Serum Enzimlerini Tayin Yöntemleri
-
Fosfatazlar (Alkali fosfataz= ALP)
-
Transferazlar
-
Transaminazlar
-
Enzimlerin Görev, İşlev ve Özellikleri - Enzimlerin İsimlendirilmesi
-
Kanda Bilirubin
-
Serum Proteinleri
-
Fosfolipidler
-
Trigliseridler
-
Kolesterol Nedir?
-
Kan Lipitleri Nelerdir?
-
Kan Şekeri Nedir?
-
Araşidonik Asit (ARA) Nedir?
-
Lizozim enzimleri
-
Lizozim: İlk Antibiyotik