Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Evrimi Yanlış Anlamak

---

Biyolojik evrim kuramı, günümüzde bütünüyle, 1809-1882 arasında yaşamış olan Charles Darwin’e ait bir kuram olarak kabul ediliyor. Ama bunca yıl sonra, bu kurama inandığını beyan edenler bile, evrim üstüne fikir yürütürken, Darwin’in o zamanlar dahi asla kabul etmeyeceği hatalar yapıyorlar. Bunun bir nedeni şu olabilir: Her bilim dalı gibi biyolojide de kuramlar, öğrencilere, tarihsel bir gelişme çizgisi çerçevesinde aktarılıyorlar. Dolayısıyla, her bilimsel konuda olduğu gibi evrim konusunda da, adım adım gerçeğe doğru yol alma sürecinde, saptanmış olan doğrular gibi yapılmış olan yanlışlar ve o yanlışlar çerçevesinde geliştirilmiş olan hatalı varsayımlar da öğrencilere anlatılmış oluyor. Öğrencilik yıllarında edinilen çoğu bilgiyi, beyin kabuğunun derinliklerine gömen zaman, geride yalnızca bir tortu, bilginin bir izini bırakıyor. Ve eğer beyin kabuğu sürekli olarak yeni bilgilerle takviye edilmezse bu iz, doğruyla yanlışın bir arada harmanlandığı bir kanıya, bir dogmaya dönüşüyor. Böylece, evrim kuramının geliştirilmesinde önemli bir payı bulunmakla birlikte, temel varsayımlarından büyük bölümü eksik, hatta yanlış olan Lamarck’ın fikirleri de, Darwin’e malediliveriyor. O yüzdendir ki bilgileri tazelemekte yarar var: Evrim düşüncesi ilk kez 18. yüzyılda ortaya çıkmış. 1774 yılında Charles Darwin’in büyükbabası Erasmus Darwin, Zoonomia adlı uzun bir şiir yazarak, gerek bitkilerin gerekse hayvanların evrimleştiğine dair inancını açıklamış, ama ortaya bir kuram koyamamış. Ama, tam da Charles Darwin’in dünyaya geldiği 1809 yılında, Jean Baptiste Lamarck, Zoological Philosophy adlı bir kitap yayınlamış. Lamarck’ın evrim kuramı iki varsayım üstüne oturuyor. Bunlardan ilki, fazlaca kullanılan beden bölümleri gelişirken kullanılmayanların güdük kaldığı; ikincisi ise, kazanılmış bedensel özelliklerin kalıtım yoluyla döllere aktarıldığı... Yani Lamarck mealen şunu söylüyor: Zürafaların boynu başlangıçta kısaydı. Ama diğer hayvanlarla rekabet edemeyecek kadar donanımsız olan bu hayvanlar, kendilerine besin bulmak amacıyla, diğerlerinin pek ilgilenmediği ulu ağaçların yükseklerdeki yapraklarına ulaşmak çabasıyla gere gere boyunlarını uzattılar. Uzun boyunlu olduktan sonra da bu özelliklerini döllerine geçirdiler. Böylece sonunda bütün zürafalar uzun boyunlu oldular. Halbuki Charles Darwin bambaşka birşey söylüyor ve diyor ki: Evet, zürafalar başlangıçta kısa boyluydular. Evet, zürafaların yaşadığı ortamlarda, beslenmek için onlara, kala kala ulu ağaçların yüksek dallarındaki yapraklar kalıyordu. Bu arada, her türde olduğu gibi zürafaların her döl kuşağında da bir takım değşinik/mutant zürafalar dünyaya geliyordu. Sonuçta, günün birinde, kısa boyunlu bir zürafa, uzun boyunlu, değşinik bir yavru doğurdu. Ve bu uzun boyunlu, değşinik yavru, ortama, kısa boyunlu büyüklerinden daha iyi uyum sağladı. Dolayısıyla onun dölü sürerken, kısa boyunlu zürafalar, her döl kuşağında ortaya çıkan diğer değşiniklerle birlikte doğal ayıklanma sonucu birer birer ortadan kalktılar. Ve zürafalar da böylelikle, upuzun bir sürecin sonunda evrimleşmiş oldular. Darwin’in kuramı altı tane varsayım üstüne oturuyor: 1. Bütün organizmalar geometrik dizi halinde çoğalma eğilimindedirler. 2. Bir türün her döl kuşağındaki birey sayısı hemen hemen hiç değişmez. 3. O halde yaşamak için bir mücadele yapılıyor olmalıdır. 4. Her türün bireyleri arasında, kalıtsal olabilecek ufak tefek farklılıklar vardır. 5. Bu farklılıklar, özel bir çevredeki organizmaların, o çevreye uyum sağlama ve sayıca çoğalma şansını artırabilir. Yaşamayı başaran organizmalar, kalıtsal farklılıklarını döllerine aktarabilirler. 6. Farklılıklar zaman içinde büyür ve eski türlerden yeni türler ortaya çıkar. Bu kuramı geliştirken Darwin, 20 yıla yakın bir süre çalışmış. 1831 yılında, yani 22 yaşındayken Beagle adlı bir gemiyle İngiltere’den ayrılıp doğa bilimcisi olarak Atlas okyanusundaki adalarda ve Güney Amerika’nın bilinmeyen kıyılarında gözlemler yapmış. Ayrıca, kuramını geliştirirken, yakın dostu olan Charles Lyleel’in Jeoloji’nin Prensipleri adlı eserinden, Thomas Malthus’un nüfus artışlarıyla ilgili bir makalesinden, Gregor Mendel’in kalıtımla ilgili buluşlarından, vb. yararlandığını da saklamıyor. Dahası, Alfred Russel Wallace’ın 1858 yılında yazdığı ve doğal ayıklanmadan sözettiği makale de Darwin’in düşünceleriyle büyük benzerlikler taşıyor; öyle ki Darwin, doğal ayıklanma varsayımının Wallace’a maledilmesini istiyor. Ama bilim çevreleri, hem Darwin’in hem Wallace’ın adlarının geçtiği bir makale yayınlayarak bu sorunu çözüyorlar. Ve Darwin, sonunda büyük tartışmalara yolaçan Türlerin Kökeni adlı kitabını yayınlıyor. Bundan 12 yıl sonra da İnsanın Evrimi adlı kitabını... Hem de genetik bilimi, hücre bilimi gibi bilim dalları henüz ortada bile yokken... Ve bugün evrim kuramı denince, entellükteller de dahil olmak üzere birçok insanın aklına yalnızca Charles Darwin geliyor; ama Darwin’i doğru okumak için de kimse zahmete girmiyor. Herhalde bu yüzden olacak ki, sıradan insanlara da, hiç değilse bazı açılardan yetersiz bilgiyle donanmış ya da tembel bir takım zihinlerde, bir taşın birdenbire canlandığı, dinozorların birdenbire kertenkelelere dönüştüğü, bir maymunun birdenbire bir insan haline geldiği tuhaf bir dogmaya dönüşmüş olan bir evrim kuramına inanmak çok zor geliyor. Halbuki evrim bu değil... Bu olasılıklar evreninde, belki milyarda, trilyonda, hatta katrilyonda bir böylesi gariplikler olma olasılığı da olsa bile evrim, bu türden aykırılıkları anında silip süpüren zorlu, ağır bir süreç...

Entropi

Isaac Asimov diyor ki, “Evrendeki bütün değişiklikleri... Enerji meydana getirir. Enerji, bir yerden bir başka yere, bir cisimden bir başka cisme akar ve bunu yaparken de arasıra biçim değiştirir. Öyleyse enerjiyi bu şekilde harekete geçiren şeyin ne olduğunu sormamız gerekiyor. Görünüşe göre bunun nedeni, enerjinin evrende düzgün bir şekilde dağılmamış olmasıdır; bazı yerlerde daha yoğun, bazı yerlerde ise daha az yoğundur... Bir yerden bir başka yere, bir cisimden bir başka cisme, bir türden bir başta türe enerji akışı o şekildedir ki, eğilim, enerji dağılımının, evrenin her yanında aynı olması (eşitlenmesi) yönündedir... Bu akış kendiliğinden meydana gelmektedir. Enerji akışını sağlamak için hiçbir dürtüye gerek yoktur. Bu, kendiliğinden oluşur... Kendilğinden değişim, farklı enerji dağılımından eşit enerji dağılımına doğrudur ve değişimin hızı, farklılığın miktarına bağlıdır. Enerji eşit dağıldığında değişim sona erer... Enerji üstüne yapılan çalışmalar genellikle ısı akışı ve sıcaklık değişimleriyle ilgilidir; çünkü laboratuvarda üstünde en kolay çalışılabilecek olan enerji, ısı enerjisidir... Bu nedenle, enerji değişimi, enerji akışı ve enerjinin işe döndürülmesi konularını ele alan bilim dalına, Yunanca’da ‘ısı hareketi’ anlamına gelen ‘termodinamik’ adı verilmiştir... Termodinamiğin ikinci yasası 1824’de, Fransız fizikçisi Nicolas L.S. Carnot’un buhar makinalarında ısı akışını ayrıntılarıyla incelediği günlerde belirlenmiştir. Bununla birlikte, ancak 1850 yılında, Alman fizikçi Rudolf J.E. Clausius, eşitlenme sürecinin enerjinin bütün biçimlerine ve evrendeki bütün olaylara uygulanabilir olduğunu ileri sürmüştür. Bundan dolayı Clausius, genellikle termodinamiğin ikinci yasasını bulan kişi olarak anılmaktadır. Clausius, herhangi bir cisimde, toplam ısının sıcaklığa oranın, eşitlenme süreci bakımından önemli olduğunu göstermiş ve bu miktara ‘entropi’ adını vermiştir. (Bir ortamda) entropi ne kadar düşükse, enerji dağılımı o kadar farklı olmaktaydı. Entropi arttıkça, enerji dağılımı da eşitleniyordu... Bu durumu şöyle ifade edebiliriz: Termodinamiğin birinci yasası der ki, evrende enerji miktarı sabittir. Termodinamiğin ikinci yasasına göre ise, evrenin entropisi sürekli artmaktadır... Termodinamiğin birinci yasası, evrenin ölümsüz olduğunu ima eder gibi görünüyorsa da, ikinci yasa da, bu ölümsüzlüğün bir bakıma değersiz olduğunu göstermektedir. Enerji her zaman mevcut olacak, ama her zaman değişim oluşturması, harekete yol açması, iş yapması mümkün olmayacaktır. Birgün evrenin entropisi doruk noktasına ulaşacak ve tüm enerji eşit düzeye gelecektir. O zaman... Yaşam ve zeka duracaktır. Evren, donmuş bir heykel halini alacaktır...”

Önce, böylesine korkunç bir tablo çizen Asimov, daha sonra, içinde yaşadığımız ve anlamaya çalıştığımız evrenin bir olasılıklar evreni olduğunu hatırlatarak şunları da söylüyor ve yüreklere su serpiyor: “Bu, basit bir olasılık yasası sorunudur; kör talihin işbaşında olmasının bir sonucudur. Gerçekte entropinin evrende sürekli olarak artmasının nedeni budur. Enerji dağılımının düzgün hale gelmesi olasılığı, enerji dağılımının (giderek) farklılaşması olasılığından daha çok olduğundan, değişim, entropinin artması doğrultusunda olmaktadır ve bu, kör talihten başka bir şey değildir. Bir başka deyişle, termodinamiğin ikinci yasası, neyin olması gerektiğini değil, ama neyin meydana gelme olasılığının ağır bastığını söylemektedir. Bu iki arasında önemli bir fark vardır. Eğer entropinin mutlaka artması gerekiyorsa, o zaman hiçbir zaman azalması sözkonusu olamaz. Ama eğer entropi büyük olasılıkla artma eğilimindeyse, o zaman küçük olasılıkla azalması da sözkonusudur. Ve sonuçta, yeteri kadar beklenirse, düşük olasılıklı durum da gerçekleşebilir. Gerçekte, yeteri kadar beklendiğinde, gerçekleşmek zorundadır da...”

Popüler Bilim Kitaplarından Bazıları

· Kozmos, Prof. Dr. Carl Sagan, Altın Kitaplar.
· İnsanlığın Geleceği, Isaac Asimov, Cep Kitapları.
· Bilinmeyen Tehlike, I. Asimov, İnkilap Kitapevi.
· Zamanın Kısa Tarihi, Stephen W. Hawking, Milliyet Yayınları.
· Kara Delikler ve Bebek Evrenler, S.W. Hawking, Sarmal Yayınevi.
· Gezegenler Kılavuzu, Patrick Moore, Tübitak Yayınları.
· Güneş Diye Bir Yıldız, George Gamow, Yazko Bilim.
· Modern Bilimin Oluşumu, Richard S. Westfall, Tübitak Yayınları.
· Hayatın Kökleri, Mahlon B. Hoagland, Tübitak Yayınları.
· Rastlantı ve Kaos, David Ruelle, Tübitak Yayınları.

Sir Fred Hoyle. Evrende durağan hal kuramının sahibi... Buluşlar aksini kanıtlayıp durduğu halde o, hala herşeyi bu kurama uydurmaya çalışıyor. Mars’tan gelen göktaşları efsanesinin ardında da o var...

Bahar Öcal Düzgören

KAYNAK: www.historicalsense.com

---