Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Eritrosit uygunluk testleri

---

Her kanın transfüzyondan önce aşağıda belirtilen testlerden geçmesi esastır:
- Transfüze edilecek eritrositlerin hasta (alıcı) plazmasındaki antikorlarla etkileşmediği görülmeli
- Alıcıda yeni antikorların (özellikle anti-RhD ) oluşmasına yol açacak uyarımlardan kaçınılmalı
Transfüzyon öncesi tüm testler hasta ve kan torbası hakkında aşağıdaki bilgileri sağlamalıdır:
- ABO grubu
- RhD tipi
- Alıcıda hemolize yol açabilecek antikorların varlığı

ABO kan grubu antijenleri ve antikorları
Klinik transfüzyon uygulaması sırasında en önemli kan grubu ABO’dur.

Buna göre 4 temel eritrosit tipi vardır: O, A, B, AB.
A, B, ve O grubu olan her sağlıklı kişinin plazmasında sahip olmadığı diğer kan grublarına karşı eritrosit antikorları bulunur:
- A grubu bireylerde B grubuna karşı antikor bulunur.
- B grubu bireylerde A grubuna karşı antikor bulunur.
- O grubu bireylerde hem A hem B grubuna karşı antikor bulunur.
- AB grubu bireylerde ise A ve B grubuna karşı antikor bulunmaz.
Antikorlar genellikle IgG ve IgM sınıfıdır ve transfüze edilen eritrositleri hemolize edebilirler.

ABO uygunsuzluğu : hemolitik reaksiyonlar

Anti-A ve anti-B antikorlar alıcıya uygunsuz bir kan transfüzyonu yapıldığında verilen kan damara girer girmez hemolize (parçalanmaya) yol açacak güçtedir.
Bu nedenle uygunluk testi yapılmamış bir eritrosit transfüzyonu akut hemolitik reaksiyon açısından yüksek risk taşır. Benzer şekilde kan ürünü yanlış hastaya verildiğinde uygun olmayabilir.
Gerçek uygunsuz olma riski ABO gruplarının toplumdaki dağılımı ile ilgilidir. Tipik olarak uygunluk testleri yapılmadan verilmiş transfüzyonların en az üçte biri ABO uygunsuz çıkacaktır ve bunların % 10
kadarı ciddi, ölümcül reaksiyonlarla sonuçlanacaktır.
Bazı özel durumlarda verici antikorlarının da alıcı eritrositleri ile uyumlu olması istenebilir. Ancak bu durumda her zaman aynı ABO grubundan kan vermek gerekmez.


1. Ciddi akut hemolitik transfüzyon reaksiyonları değişmez olarak hastanın ABO grubu ile uygunsuz kan transfüzyonu sonrasında görülür. Bu reaksiyonlar ölümcül olabilir. En çok aşağıda belirtilen nedenler sonucu oluşur:
- Hastadan gelen kan örneği üzerindeki kimlik bilgilerinin yanlış olması
- Kan ürünü toplanırken oluşan hatalar
- Transfüzyon öncesi hasta bilgileri ile kan torbası üzerindeki bilgilerin son bir kez kontrol edilmemesinden kaynaklanan hatalar
2. Bazı hastalıkların varlığında laboratuar testleri anti-A ve anti-B antikorları saptamakta yetersiz kalabilir.
3. Küçük bebeklerde plasenta yoluyla anneden geçen IgG tipi kan grubu antikorları olabilir. Çocuklar ancak doğum sonrası kendi kan gruplarını oluşturmaya başlarlar.
RhD eritrosit antijenleri ve antikorları
Eritrositler üzerinde ABO sistemi dışında birçok antijen tanımlanmış olmasına karşın kişiler bu antijenlerle doğum, geçmiş transfüzyonlar veya gebelik gibi dönemlerde karşılaşmadıkları takdirde bu antijenlere karşı antikor üretmezler.
ABO sistemi dışında en önemli antijen RhD’dir. RhD negatif bir kişiye RhD pozitif tek bir ünite kan transfüzyonu dahi anti RhD antikorunun oluşması için yeterlidir. Bu durum:
- İzleyen gebeliklerde yenidoğanın hemolitik anemisine
- Tekrarlayan RhD pozitif transfüzyonlarda hızlı bir hemolize yol açabilir.

Diğer eritrosit antijen ve antikorları

İnsan eritrositleri üzerinde duyarlı alıcıya transfüze edildiklerinde antikor oluşumuna yol açabilecek bir çok antijen tanımlanmıştır.
Bunlar arasında:
- Rh sistemi: Rh C,c,E,e
- Kidd
- Kell
- Duffy
- Lewis yer alır.
Bu antikorlar varlığında da ciddi hemolitik reaksiyonlar görülebilir.

---