Endokrin Bozucu Kimyasallar "EBK'ler" Nelerdir?

Endokrin sistemi, hormonları üreten, depolayan ve salgılayan bezler ve organlardan oluşan bir ağdır. Normal çalıştığında, endokrin sistem, vücudunuzun sağlıklı gelişimini ve yaşam boyunca işlevini düzenlemek için diğer sistemlerle birlikte çalışır.

Endokrin bozucu kimyasallar (EBK'ler), çevredeki (hava, toprak veya su kaynağı), gıda kaynakları, kişisel bakım ürünleri vücudunuzun endokrin sisteminin normal işlevine müdahale edebilen ürünlerdir.

Doğal veya insan yapımı geniş aralıktaki bu bozucu maddeler arasında farmakolojk ilaçlar, dioksin ve dioksin benzeri bileşikleri poliklorine bifeniller, DDT ve diğer pestisidler ve bisfenol A gibi plastisizerler sayılabilir. Endokrin bozucular, plastik siseler, metal gıda kutuları, deterjanlar, alev geciktiriciler, besinler, oyuncaklar, kozmetikler ve böcek öldürücü (pestisidler) gibi günlük kullanılan pek çok üründe sayılabilir. Sağlık çalışmaları endokrin bozuculara maruz kalmanın insan sağlığında azalmış fertilite, artmış endometriosis ve bazı kanser türlerine yol açabildiğini göstermiştir. Yapılan çalışmalar endokrin bozuculara maruziyetin prenatal ve erken post natal gelişme sırasında organ ve nöral sistem oluşurken, en yüksek risk oluşturduklarını göstermiştir.

Endokrin Bozucu Kimyasallar Nelerdir?

EBK'ler, vücudun hormonlarının çalışma biçimine müdahale eden kimyasallar veya kimyasal karışımlardır.

Bazı EBK'ler "hormon taklitçileri" gibi davranır ve vücudumuzu hormon olduklarını düşünmeleri için kandırırken, diğer EBK'ler doğal hormonların işlerini yapmasını engeller. Diğer EBK'ler, vücudumuzda nasıl yapıldığını, parçalandığını veya depolandığını etkileyerek kanımızdaki hormon seviyelerini artırabilir veya azaltabilir. Son olarak, diğer EBK'ler vücudumuzun farklı hormonlara karşı ne kadar hassas olduğunu değiştirebilir.

EBK'ler birçok farklı hormonu bozabilir, bu nedenle sperm kalitesi ve doğurganlığındaki değişiklikler, cinsiyet organlarındaki anormallikler, endometriozis, erken ergenlik, değişmiş sinir sistemi işlevi, bağışıklık işlevi, belirli kanserler, solunum yolu hastalıkları gibi çok sayıda olumsuz insan sağlığı sonucuyla bağlantılıdırlar. Sorunlar, metabolik sorunlar, diyabet, obezite, kardiyovasküler sorunlar, büyüme, nörolojik ve öğrenme güçlükleri ve daha fazlası olabilir.

Hormonlar organların oluşumunu ve olgunlaşmasını düzenlediği dönemler olduğundan, fetal gelişim ve çocukluk döneminde yüksek EBK maruziyetleri uzun süreli sağlık problemlerine sebep olabilir. Erken yaşta maruz kalma, gelişimsel anormalliklerle ilişkilendirilmiştir ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde çeşitli hastalıklara yakalanma riskini artırabilir. Önemli olarak, çeşitli EBK'lerin plasentayı geçtiği ve fetüsün dolaşımında konsantre hale geldiği bulunmuştur. Diğer EBK'ler anne sütü yoluyla anneden bebeğe aktarılabilir.

EBK'ler birçok farklı kaynaktan gelebildiği gibi, soluduğumuz hava, yediğimiz yiyecekler ve içtiğimiz su dahil olmak üzere çeşitli şekillerde insan vücuduna girebilirler. EBK'ler ayrıca vücuda deri yoluyla da girebilir.

Endokrin Bozucu Kimyasal Örnekleri

Dioksinler

Östrojenik ya da anti östrojenik etki taşırlar. Erkekte östrojenik kadında ise anti-östrojenik etkileri vardır.

Bisfenol A (BPA)

Her yerde bulunan bir Ksenöstrojendir. BPA’nın yaygın kullanımı hem büyüyen fetüs üzerine hem de annenin maruz kalmasıyla dolaylı etki, hem de kalaylı besin, bebek maması ve anne sütü ile maruziyet sağlar. BPA sentetik monomerdir ve polikarbonat plastiklerin, epoksi reçinelerin üretiminde çok yaygın olarak kullanılır.

Poliklorinat Bifeniller (PCB)

Yağda çözünen organik bileşiklerdir. İnsan vücudunda yağ depolarında birikir. Östrojenik ve anti-androjenik etkileri vardır.

UV filtreler

UV ışık filtreleri olan güneş gözlükleri östrojenik aktivite içerir. Sıçanlarda UV filtrelere erken dönemde maruz kalmanın prostat kanseri ile ilişkili olabileceği iddia edilmiştir.

Kadmiyum

Östrojen benzeri etki gösterir. Bazı büyük ölçekli çalışmalarda kadmiyum maruziyeti ve prostat kanseri arasında bir ilişki olabileceğini göstermiştir.

Arsenik

Kanser dahil bir dizi hastalık ile ilişkilidir.

Vinklozolin

Ekinlerde kullanılan bir mantar öldürücüdür. Androjen aktivitesiyle etkileşime girdiği gösterilmiştir. Örnekleri

Dioksinler

Östrojenik ya da anti östrojenik etki taşırlar. Erkekte östrojenik kadında ise anti-östrojenik etkileri vardır.

Bisfenol A (BPA)

Bazı Yaygın Endokrin Bozucu Kimyasallar ve Kullanım Alanları:

Ortak EBK 'lar	Kullanılan
DDT, Klorpirifos, Atrazin, 2, 4-D, Glifosat	Tarım ilacı
Kurşun, Ftalatlar, Kadmiyum	Çocuk Ürünleri
Poliklorlu bifeniller (PCB'ler) ve Dioksinler	Endüstriyel Çözücüler veya Yağlayıcılar ve Yan Ürünleri
Bisfenol A (BPA), Ftalatlar, Fenol	Plastik ve Gıda Saklama Malzemeleri
Bromlu Alev Geciktiriciler, PCB'ler	Elektronik ve Yapı Malzemeleri
Ftalatlar, Parabeans, UV Filtreleri	Kişisel Bakım Ürünleri, Medikal Tüpler, Güneş Kremi
triklosan	Anti Bakteriyel Sabunlar, Colgate Total
perflorokimyasallar	Tekstil, Giyim, Yapışmaz Gıda Ambalajları, Mircowave Patlamış Mısır Torbaları, Eski Teflon Tencere

Endokrin Bozucu Kimyasallar Vücudumu Nasıl Etkiler?

Bu konuda çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunmakla birlikte, EBK'lerin şunları etkilediğini biliyoruz:

Psikolojik

Nörolojik ve davranışsal değişiklikler

Stresle başa çıkma yeteneğinin azalması

Metabolizma

Bazı EBK'ler obezite ve tip 2 diyabet ile ilişkilendirilmiştir.

Bazı endüstriyel kimyasallar tiroid fonksiyonlarına müdahale edebilir.

Üreme

Bazı EBK sınıfları (DDT, BPA, ftalatlar, PCB'ler, diğerleri), erkek ve kadın cinsiyet hormonlarının etkilerini taklit ederek veya bloke ederek üreme sağlığını etkileyebilir.

Büyüme ve gelişme

Gebelik sırasında EBK'lere yüksek oranda maruz kalmak düşük doğum riskşne neden olabilir

Gelişim bozukluğu

Bozulmuş cinsel gelişim

Zayıflamış bağışıklık sistemi

EBK'leri taklit eden östrojen veya androjene maruz kalma, meme ve prostat kanseri büyümesini teşvik edebilir ve/veya hormonal kanser tedavisine müdahale edebilir.

Bazı EBK'lere doğum öncesi maruz kalma, meme bezi gelişiminden sonra olabilir ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde meme kanseri riskini artırabilir

Kaynaklar:

https://www.kentsaglikgrubu.com/blog/293/endokrin-bozucu-kimyasallar.html

https://www.hormone.org/your-health-and-hormones/endocrine-disrupting-chemicals-edcs

#endokrin # sistem # kimyasal # bozukluk # hormonlar # hormon