Ekolojik Ayak İzi ve Karbon Ayak İzi Nedir?
EKOLOJİK AYAK İZİ NEDİR?
Ekolojik ayak izi, belirli bir nüfusun doğaya yükünü hesaplamak için oluşturulmuş olan bir yöntemdir.
Bir diğer ifade ile Ekolojik Ayak İzi, insanların kullandığı yenilenebilir kaynakları sağlayabilmek için gereken, biyolojik olarak verimli ve suyun bulunduğu alanı hesaplar.
Dünyada üretim yapılabilen alanların, dünyada yaşayan nüfusa oranlandığında bir değer ortaya çıkar. Bu değer bir insanın beslenmesini, barınmasını, ısınmasını sağlayan ve oluşan atıkları etkisiz hale getiren kara ve deniz alanlarıdır. Başka bir ifadeyle bir kişinin ortalama ekolojik ayak izidir.
Bu kavram, ilk kez 90’lı yıllarda Dr. Mathis Wackernagel ve meslektaşı Prof. Dr. William Rees tarafından sürdürülebilirliğin analizi şeklinde bilim dünyasına sunulmuştur.
Kullandığımız ürünler dünyanın farklı yerlerinden geldiğinden, ekolojik ayak izimiz de dünyanın farklı yerlerindeki alanların toplamıdır.
Ekolojik ayak izi bireyler için hesaplanabildiği gibi toplumlar hatta ürünler için bile hesaplanabilir.
Örneğin bir kavanoz vişne reçelini ele alalım. Vişne reçelin yapımında kullanılan vişne ve diğer hammaddelerin üretimi, işlenmesi ve depolanması için üretim yapan şirkete bir alan gereklidir. Ayrıca bu reçellerin satışının yapıldığı marketler de bir yer işgal etmektedir. Ayrıca vişne reçeli üretimi ve dağıtımı sırasında açığa çıkan artık maddelerin ortadan
kaldırılması için de belirli bir alana ihtiyaç vardır. Hesaplamaya dahil olan tüm bu alanların toplamı bir kavanoz reçelin dünya üzerinde bıraktığı ekolojik ayak izidir.
Bir örnek daha verecek olursak;
Günde 1 ekmek (300 gr.) tüketen kişinin, yılda yiyeceği 120 kilo ekmek için ne kadar alana tahıl ekimi yapılmalıdır, giydiği elbiselerindeki pamuk için ne kadar alana pamuk ekilmelidir, içtiği su ne kadar alandan temin edilmektedir, içtiği kahve ve çay için ne kadarlık alan gerekir, yediği patatesler-domatesler için ne kadar yer ayrılmalıdır, ciğerlerine her hava çekişinde aldığı oksijen için ne kadar bitki örtüsü ve orman gereklidir, çöplerinin yok edilmesi için ne kadar bir alan kullanılmaktadır? Kısacası, bütün bu hayatî ihtiyaçların temin edildiği dünyaya bir kişinin ortalama toplam maliyeti ne kadardır? İşte bu sorunun cevabı ekolojik ayak izimizde saklıdır.
Örnek Ekolojik Ayak İzi Bileşenleri
Karbon tutma ayak izi: Okyanuslar tarafından tutulan CO2 emisyonunun yanı sıra, fosil yakıt tüketimi, arazi kullanımı değişiklikleri ve kimyasal süreçlerden kaynaklanan emisyonların tutulması için gereken orman alanı
Otlak ayak izi: Et, süt, deri ve yün ürünleri için hayvancılık yapılan alanın yüzölçümü
Balıkçılık sahası ayak izi: 1.441 farklı deniz türü ve 272’i aşkın tatlı su türünün avlanma verilerine dayanarak, yakalanan balık ve deniz ürünleriyle ortaya çıkan tahmini birincil üretim
Tarım arazisi ayak izi: İnsan tüketimi için gıda ve lif, hayvan yemi, yağ bitkileri ve kauçuk üretimi için kullanılan alanın yüzölçümü
Yapılaşmış alan ayak izi: Ulaşım, konut, endüstriyel yapılar ve hidroelektrik santralleri de dâhil olmak üzere insan altyapısıyla kaplı alanın yüzölçümü
Ekoloji üzerinde araştırma yapan bilim adamlarına göre, doğadaki ihtiyaçlarımız için yeryüzünde yaşayan her bireye ortalama 1,5 hektar civarında alan düşmektedir.
Dünya nüfusunun hızla arttığı göz önüne alındığında bu alanın önümüzdeki yıllarda azalması kaçınılmazdır.
KARBON AYAK İZİ NEDİR?
Yeryüzünde yaşayan her bireyin satın aldığı ürünlerle, ısınmayla, elektrik tüketimiyle ya da ulaşım amacıyla kullandığı araçlarla atmosfere yaydığı karbondioksit miktarını gösteren ölçek karbon ayak izi olarak tanımlanır. Bu ölçek genellikle ton ya da kg olarak ifade edilir ve bir yıllık zaman dilimi için hesaplanır. Ayrıca diğer sera gazları da karbon ayak izinin hesaplanmasında dikkate alınır.
Yaşayan Gezegen Raporu 2010’a göre kişi başına düşen Ekolojik Ayak İzi en yüksek 9 ülke:
Birleşik Arap Emirlikleri
Katar
Danimarka
Belçika
Amerika Birleşik Devletleri
Estonya
Kanada
Kuveyt
İrlanda
Küçük bir hatırlatma yapmak gerekirse yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak karbon salınımını düşürecektir. Bireysel olarak da bazı küçük önlemler alarak karbon ayak izi küçültülebilir. Buna gereksiz ışıkları kapatmakla başlayabilirsiniz.
Kendi Ekolojik Ayak İzinizi merak ediyorsanız WWF-Türkiye tarafından oluşturulmuş olan ekolojikayakizim.org sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Ekoloji
-
Ekosistem hizmetleri
-
Biyoremediasyon Nedir ? Biyoremediasyon Teknikleri Nelerdir ?
-
Enerji Bağımsızlığı Nedir ?
-
İklim Araştırmaları
-
Sera Etkisi - Atmosferdeki karbondioksitin sera gazı etkisindeki yeri nedir?
-
CO2 Salımları
-
İklim Bilimi - İklimi Nasıl Değiştiriyoruz
-
Ağır Metallerin Sağlık Üzerine Etkileri
-
Küresel Isınmanın Sonuçları
-
Asit Yağmurlarının Çevre Üzerine Etkileri
-
Tür Çeşitliliğinin Korunması
-
Biyolojik Mücadele Kavramı
-
Atık Suların Kullanım Alanları
-
Sera gazı ile küresel ısınma arasında nasıl bir ilişki vardır? Kaynak: Sera gazı ile küresel ısınma arasında nasıl bir ilişki vardır?
-
Canlı Türlerinin Yok Olmasının Doğal Dengeye Etkisi