Doğa ve Canlı Hayat İçin Doğa Tarihi Müzelerinin Önemi

Adından da anlaşılacağı gibi ‘doğa’ genel anlamda doğa tarihi müzelerinin temel konusudur. Bu anlamda doğal hayatın korunması ve sürdürülebilirliği noktasında doğa tarihi müzelerine çok iş düşer. Doğal hayatın ve canlılığın korunması ve sürdürülebilirliği ancak bilinçli bir toplum oluşturma ile sağlanabilir ki bilinçli bir toplum oluşturmada müzelerin önemi büyüktür. Zira müzeler bilimsel bilgiler ışığında, insanları bilimin getirebileceği ağır anlam karmaşalarına sokmadan, yalın ve aydınlatıcı bir şekilde sıkmadan bilinçlendirebilen yerlerdir.Doğa tarihi müzeleri toplumun ‘canlı çevreyi’ tanımaları için en uygun ortamlardan birisidir, hatta bazı durumlarda en uygun ortamdır. Hayvanat bahçesi veya botanik parklar gibi yerler de bu amaca hizmet etseler de, doğa tarihi müzelerinin sağlayacağı bir canlılık çeşidini sağlayamazlar. Özellikle nesli tükenmiş canlılar söz konusu olduğunu doğa tarihi müzelerinin rolü çok daha önem kazanır. İçerdiği çeşitlilik ve fiziksel ortamın uygunluğu bakımından
baktığımızda hiçbir kurum veya yapı, canlılık ve doğal hayat konusunda toplumu bilinçlendirmede doğa tarihi müzeleri kadar etkili olamaz. Doğa tarihi müzeleridünyanın geçirdiği jeolojik ve biyolojik değişimleri zaman uyumu içerisinde anlatarak insanlarındoğal hayatın oluşumu anlamasının sağlarlar. Yine aynı şekilde iklimsel değişimler, yer altı ve üstü kaynakları, biyoçeşitlilik ve ekoloji gibi doğal hayatın oluşması ve devamının sağlanmasını belirleyen faktörlerin de toplum tarafından anlaşılması doğa tarihi müzelerine özgü faaliyetlerdendir. Çevreyi bilmeyen bir insanın çevrenin korunması anlamında da fikir sahibi olamayacağını düşündüğümüzde bu müzelerin önemi bir kez daha ortaya çıkar.

Her ne kadar üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, devlet kurumları veya özel yapılanmalar da toplumu bu konularda bilinçlendirmeye çalışsalar da, doğa tarihi müzeleri süreklilik bakımından diğerlerinden öne çıkar. Bu noktada müzeler sadece bir sergi veya bilimsel araştırma merkezi olarak faaliyet göstermekle kalmayıp, toplumu bilinçlendirmedeki önemlerinin de bilinci ile yönetim prensiplerini belirlemelidirler.

Dünyanın önde gelen doğa tarihi müzelerine baktığımızda bilimsel araştırmalarının ve bununla doğru orantılı olarak müzecilik faaliyetlerinin kapsamında biyolojik çeşitliliğin önemli bir yeri olduğunu görüyoruz. Bu çalışmalar bölgesel olduğu gibi genel anlamda da olabilmektedir. Örneğin; Smithsonian Ulusal Doğa Tarihi Müzesi Fransız Guyanası bölgesinde bir koruma programı başlatmış ve bu program çerçevesinde bölgenin biyolojik çeşitliliğinin belirlenmesi, anlaşılması ve korunması hedeflenmiştir. Bu proje bağlamında toplanılan tüm örnekler sınıflandırılmış, tanımlandırılmış ve etiketlendirilmişlerdir. Daha sonra 300 ün üzerinde bilim adamı ile işbirliği yapılarak bu bilimsel süreç pekiştirilmiş ve bilimsel makaleler hazırlanmıştır. Programın ilk ayağı olan bilimsel çalışma kısmı bittikten sonra asıl önemli olan kısım başlamaktadır. Program neticesinde elde edilen bilgiler toplumun anlayacağı düzeyde eğitim materyallerine dönüştürülmüş ve bölgedeki görevlilere ve öğrencilere bu konu ile ilgili eğitimler verilmiştir. Bu ve bunun gibi diğer programlarda, programın bilimsel kısmının önemi yadsınamaz. Ancak elde edilen bilimsel bilgileri uygulamaya dökemediğimiz takdirde bilimin önemi kalmaz. Bu noktada bilgiyi elde etmekten ziyade bilgiyi topluma anlatabilme gücü de ön plana çıkmaktadır. Bu da doğa tarihi müzelerinin önemli görevlerindendir. Amerikan Doğa Tarihi Müzesi bünyesinde bulunan Biyoçeşitlilik ve Koruma Merkezibölgesel değil dünya çapında bir çalışmayı hedef almıştır. Bu noktada amacını; değişik ekosistemlerde bilimsel araştırma yapmak, bilimsel çalışmaların koruma politikasına uygulanabilirliğini güçlendirmek, profesyonel, kurumsal ve toplumsal kapasiteyi arttırmak ve halkın biyolojik çeşitliliği ve onu korumanın önemini anlaması ve bu korumaya yardım etmesi konusunda müzenin çabalarının arttırmak olarak belirlenmiştir.Düzenledikleri çalışma grupları, konferanslar, sempozyumlar, halk programları ve sergiler ile halkı bilinçlendirmektedirler.Buradaki maddelerden de anlaşılacağı üzere Amerikan Doğa Tarihi Müzesi politikalarını halkın bilinçlendirilmesi üzerinde yoğunlaştırmıştır.

Bu örneklerden de anlaşılacağı üzere dünya çapında büyük doğa tarihi müzeleri, doğal hayatın ve canlılığın korunması ve sürdürülebilirliği konusunda halkın bilinçlendirilmesi açısından kendilerine düşen görevi anlamış ve müze politikalarını ve programlarının belirlerken bu esasları da göz önünde bulundurmuşlardır.

Hazırlayan: Ahmet İhsan Aytek

Kaynaklar:

Birkx, J.H. (ed).2006. Encyclopedia of Anthropology. Sage Publications.
Demirsoy, A. 2000. Kalıtım ve Evrim(11.baskı). Meteksan Matbaacılık.
Günergün, F. 2010. Mektebi Tıbbıyei Şahane’nin 1870’li Yılların Başındaki Doğa Tarihi Koleksiyonu.
Çeviri Yazı, Osmanlı Bilimi Araştrmaları338 Xl/ 1-2: 337 -344.
Gürel, A.O. 2001. Doğa Bilimleri Tarihi. İmge Kitabevi.
İslamoğlu, Y. 2012. Kemaliye ‘Prof. Dr. Ali DEMİRSOY Doğa Tarihi Müzesi’. Popüler Bilim. Haziran-Temmuz sayısı, 37-40.
Keleş, V. 2003. Modern Müzecilik ve Türk Müzeciliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 2, Sayı 1-2.
Millar, D., Millar, I, Millar, J. ve Millar, D. 200. The Cambridge Dictionary of Scientists(second edition). Cambridge University Press.
http://www.amnh.org/
http://www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr/
http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/jeolojik/
http://www.britannica.com/
http://www.childrensmuseum.org
http://www.childrensmuseums.org
http://www.hands-on-international.net
http://icom.museum/
http://www.istanbul.edu.tr/eng/jeoloji/muze/M.htm
http://www.jeoloji.itu.edu.tr/Icerik.aspx?sid=8819
http://kemaliyemyo.erzincan.edu.tr/40
http://www.kulturvarliklari.gov.tr
http://www.mnhn.fr/
http://www.mnh.si.edu/
http://www.mta.gov.tr
http://www.naturkundemuseum-berlin.de
http://www.nhm.ac.uk
http://www.nhm-wien.ac.at
http://www.stratigraphy.com
http://www.tabiattarihi.ege.edu.tr
http://www.wikipedia.org/

#doğa #canlı #hayat #için #doğa #tarihi #müzelerinin #önemi