ARGULUS SP
Argulus spp. Diğer adıyla balık biti, tatlı su ve deniz balıklarının ektoparazitlerinden olup, tüm dünyada yaygındır. Konağın kanını ve diğer doku sıvılarını emerek beslendiklerinden ve sekonder enfeksiyon etkenlerine taşıyıcılık da yaptıklarından konakları için tehlike oluşturmaktadırlar. Kan emdikten sonra konağı terk ettiklerinden fakültetif parazittirler. Argulus, konağın derisini deldikten sonra salgıladığı maddeyi yara içine akıtmakta, deldikleri kan damarından kan emmektedirler. Argulus’lar erişkin forma ulaşıncaya kadar balığın deri, yüzgeç ve solungaçlarına tutunarak ve kan emerek yaşamaktadırlar.
ETİYOLOJİ:
Pylum: Artropoda
Subpylum: Crustacea (Brünnich,1772)
Clasis: Maxillipoda (Dahl,1956)
Subclasis: Branchiura (Thorell,1864)
Ordo: Arguloida (Wilson,1932)
Familya: Argulidae (Rafinesque,1815)
Genus: Argulus (Müler,1785)
Argulus’lar en büyük parazitlerdendir ve çıplak gözle görülebilirler. 5mm ile 10 mm arasında değişen uzunlukları vardır. Balıklar üzerinde küçük koyu renkte noktalar gibi görülürler ve hareket edene kadar onların Argulus olduğu anlaşılamayabilir.
Vücudun yassı ve kalkana benzer kısmı karapastır ve kafayla kaynaşmış, ayrıca göğüsün de bir kısmını kaplamıştır. Baş kısmında iki tane bileşik göz lekesi bulunmaktadır. Argulus’un karnı, arkada uzamış kuyruk gibi gözükmektedir. Dört çift yüzücü ayakları vardır.
EPİZOOTİYOLOJİ:
Argulus (Crustacea:Branchiura) cinsi dünya çapında oldukça fazla yayılım göstermektedir ve Afrika, Avrupa, Asya, Avustralya, Kuzey, Orta ve Güney Amerika kıtalarından bilinmektedir. (Ringuelet, 1943; Fryer, 1968; Yamaguti, 1963; Hewitt ve Hine, 1972; Byrnes, 1985; Heegaard, 1962) Amerika’daki deniz ve göllerde 23 türün olduğu Cressey tarafından saptanmıştır.(1972)
Argulus japonicus ve Argulus foliaceus’un İngiltere’deki birçok göl balığı türlerinde görüldüğü kaydedilmiştir. Avrupa’da Argulus’un bulunan üç göl türünün (A.foliaceus, A.coregoni, A,japonicus) yazın sonlarında ve sonbaharın başlarındaki dönemlerde maksimum bollukta bulundukları kaydedilmiştir.(Lester&Roubal, 1995) Bütün türlerin sert kışlarda yaşamlarını sürdürebilecek yumurtlama evreleri vardır.(Shimura,1983; Mikheev 2001) Ayrıca A.foliaceus erginlik evrelerinde de kış koşullarında yaşayabilirler.(Kimura, 1970) Hatta Bowershore (1940),kışın ılımlı olduğu koşullarda A.foliaceus’un yıl içerisinde yumurtlayabileceğini de savunmuştur.
Argulus sp. Şu anda bilinen 150 türüyle neredeyse tüm dünyada bulunmaktadır. Avrupa’da kaydedilen üç tür Argulus foliaceus, Argulus japonicus ve Argulus coregoni’dir. Ayrıca Argulus foliaceus kahverengi alabalık,tatlı su levreği,sazan,turna ve çipurada da görülmektedir. Genellikle yüzgeçlerin arkasında veya kafa çevresinde yerleşmiş olarak bulunurlar. Saydam yüzgeçlerde daha iyi görülebildikleri için en iyi görüldüğü yerler yüzgeçlerdir.
Tablo 1. Üç Argulus türü arasındaki farklılıklar
Türler Vücut uzunluğu(mm) Cephalothoracic karapasın arka lopları Karın Karnın arka kenarının tırtıklaşması(Posterior emargination of abdomen)
A.foliaceus 6-7 Başlangıcın ötesine uzamamış Yuvarlak loplar Ortaya ulaşmamış
A.japonicus 4-8 Karnın orta seviyelerine kadar uzamış Yuvarlak loplar (A.foliaceus’tan daha fazla noktalı) Ortaya ulaşmış
A.coregoni 12 Karnın başlangıcına kadar uzamamış Sivri loplar Ortanın ötesine ulaşmış
Güney Amerika’da bulunan göze çarpan türler Argulus multicolor’dur. Argulus japonicus bütün dünyada yayılım göstermektedir ve bunun asıl nedeni de altın balık (Carassius auratus) ve aynalı sazan (Cyprinus carpio)’da oldukça fazla görülmesidir.
Argulus coregoni İskoçya’da Clyde nehrindeki kahverengi alabalık (Salmo turta) üzerinde bulunmuştur. (Campbell, 1971) Argulus foliaceus da kahverengi alabalıkta görülmekle beraber buna ek olarak dikenli balıkta (Gasterosteus aculeatus), kızılkanatta (Rutilus rutilus), tatlı su levreğinde (Perca fluviatilis), aynalı sazanda (Cyprinus carpio), kadife balığında (Tinca tinca) ve turnada (Esox lucius) görülür.
Argulus foliaceus’un görünüşü
KLİNİK BULGULAR VE PATOJENİTE:
Argulus kendini konakçı balığa, emme organelleriyle, ikinci maxillae, diken veya kancalarıyla bağlar; preoral dikenli iğnesini veya hortumunu deriye batırarak toksik salgıyı iletir.(Sindirim enzimleri ve salgı maddesi-anticoagulant madde-) ve konakçının vücudu üstünden kanı emer.
Derinin delinmesi konakçı balığın şiddetli kaşınmasına ve vücudun zarar görerek iltihaplanmasına neden olur. Yaralar kanlı nekroza neden olur ve ikincil olarak da Aeronomas, Pseudomonas gibi bakteriler ve Saprolegnia gibi mantarların bulaşmasına neden olur ve bunun sonucu da derin ülserleşme ve ölümdür. Eritrosit ve lökosit sayısında düşüş, hemoglobin yoğunlaşması, kandaki hematokrit değerindeki toplam protein, toplam kolesterol ve kalsiyum konsantrasyonları gibi hematolojik değişimler görülür. Buna ek olarak, solungaçlar ciddi bir şekilde zarar görerek kanda oksijen azlığına neden olarak ölüme sebebiyet verirler.
OTOPSİ BULGULARI:
Argulozis hastalığı balıklarda en sık rastlanan hastalıklardan biridir. Parazitler balıkların üzerinde kolayca görülürler. Bu parazitler yarı saydam olduğu, larva ve gençlik dönemlerinde küçük olduğu için,ilk bakışta fark edilemezler. Ancak bu durumlarda balık hastalık belirtisi gösterir.
Bu parazitin konakçı balık üzerindeki etkisi enfestasyon şiddetine (Balık üzerindeki parazit sayısı) ve konakçı balığın büyüklüğüne bağlıdır. (Roberts, 1978) Yoğun istilaya uğrayan balık uyuşukluk gösterir, yemekten kesilir, renkte açılma ve yüzgeç düşmesi gibi durumlar gözlenir.(Lester&Roubal, 1995)
Argulus sp. Tarafından enfeksiyona uğrayan balıklarda çoğunlukla küçük hemorojik bölgeler görülür. Mikroskobik incelemeler bu bölgelerin, hyperplazi yüzünden yaranın kenarındaki epidermal dokuda oluşturulan kraterler olduğunu gösterir. Bütün balıklarda, mukus ve club hücreleri kraterdeki epidermal dokuda bulunmaz, fakat mukus hücreleri yara kenarı çevresindeki dokuda bolca bulunurlar.
TEŞHİS:
Argulus bulaşmış balıklar uyuşuklaşırlar, düzensiz hareket ederler ve sık sık kuyruklarını suya çarparlar. Aynı zamanda güçsüzleşirler ve su yüzeyinde yüzerek bazen stres belirtileri gösterirler. Derileri donuk hale gelir ve üzerinde siyah noktalar oluşur. Yüzgeçleri saçaklanır ve gözleri çekilir. Balıklar beslenmeyi bırakırlar.
KORUMA:
Balık yetiştiriciliğinde hijyen kurallarına uyulması,stok yoğunluğunun iyi belirlenmesi,hastalık belirtisi gösteren balıkların karantinaya alınması önemlidir. Fakat büyük ölçekli balık üretimi için (örneğin alabalık çiftliği) uygun değildir.
TEDAVİ:
Larvalar için genellikle haftada 2-3 doz (daha düşük sıcaklıklarda daha uzun) Trichlorfon gerekir. Tavsiye edilen Trichlorfon oranları;
27 C sıcaklığın altına litre başına 0,25 mg Trichlorfon,
27 C sıcaklığın üstünde litre başına 0,50 mg Trichlorfon
Organophoshate masoten: (Peter Waddington)
13 C sıcaklığın üsütnde 0,7 mg/litre (UK)
13 C sıcaklığın altında 0,4 mg/litre (UK)
Olgunlaşmış parazitler elle uzaklaştırılabilirler, ayrıca;
Lufenuron 15 mg/litre, Sodyum klorid 3 mg/litre ile tankta 3 hafta süreyle tedavi edilebilirler.
Olgunlaşmamış bir Argulus 2 günlük tedavi sonunda deri parçaları üzerinde bulunur. Tedavinin başlamasından 28 gün sonra deri parçaları üzerinde parazite rastlanmaz. Tedavinin sağlığa zararlı bir etkisi yoktur.
KAYNAKÇA:
www.science.siu.edu/zoology/grad ... gulus.html
ryoko.biosci.ohio-state.edu/~par ... gulus.html
www.fishdoc.co.uk/disease/argulus.htm
www.isrvma.org/article/57_3_6.htm
www.drpez.com/pz18b.htm
www.aquabase.org/crustacea/view.php3?id=25
www.maine.gov/ifw/fishing/fishlab/vol2issue5.htm
Parazitoloji
-
Parazitizm tipleri nelerdir ?
-
Parazitlerin vücuda giriş yolları nelerdir?
-
Parazitlerin bulaşma yolları nelerdir ?
-
Parazitliğin (parasitismus’un) çeşitleri
-
TATARCIK MÜCADELESİ
-
Tatarcıkların Biyoekolojisi Üzerine Bilgiler
-
Tatarcıkların Genel Entomolojik Özellikleri
-
Türkiye'de Bulunan Tatarcık Türleri
-
Leishmania ve sağlık açısında önemi
-
TATARCIKLAR ÜZERİNE GENEL BİLGİLER
-
Parazit Vektör Ekolojisi ve İlişkili Faktörler
-
Türkiye'de sıtmanın durumu
-
Avrupa'da sıtmanın durumu
-
Sıtmanın biyolojisi ve epidemiyolojisi
-
Sivrisineklerin Sağlık Açısından Önemi