Araptavşanı (Allactaga williamsi) hakkında bilgi

Fotoğraf Prof.Dr. Ahmet Karataş

Araptavşanıgiller, (Lat. Dipodidae). Omurgalı hayvanlardan, Kemiriciler takımının, sıçanımsılar bölümünde yer alan memeli bir familya. Sıçrayan sıçanlar da denir. Dünyada Güney Avrupa, Afrika, Asya, Kuzey Amerika bozkırlarındayayılış gösterirler. Kuyrukları gövdelerinden daha uzundur ve ucu püsküllüdür.

Kırtavşanı, adatavşanı, yer köpeği veya daha çok bilinen adıyla araptavşanı (Allactaga williamsi) yudumuz da Orta Anadolu Bölgesi ve Batı Anadolu Bölgesi ovalarıyla Doğu Anadolu'nun yayla ve steplerinde, Karadeniz, Akdeniz ve Ege'nin sahil kesimleri ile Güneydoğu Anadolu'nun büyük bir kısmında ve Marmara dışında kalan tüm iç bölgelerde görülebilir. Türkiye'de yaşayan diğer türlerinden A. elater genellikle Iğdır-Kars dolaylarında, A. euphratica Şanlıurfa civarında yayılım göstermektedir. Çok fazla bilinen ve rastlanılan bir tür değildir.

Bitki örtüsü bozulmamış, seyrek otlu, zemini sert alanlarda, rakımın 350 ila 2 600 metre arasındaki yüksekliklerde ve doğal alanlarda yaşarlar.

Gececi bir kemirgen türüdür. Kanguru gibi zıplayarak yol alırlar ve hareket ederler. Yaşadığı yerlerde kalabalık koloniler kurabilirler. Herhangi bir tehlike ile karşılaştığında hızlı manevralarla yuvasına girip yuva ağzını hemen kapatır. Jerboa olarak da bilinir. Bazı kaynaklarda Arap ülkelerinde özellikle Suriye’de avlanılıp yenildiğinden bahsedilmektedir. Türkiye'de tarım nedeniyle hızla sayıları azalmış, özellikle Fırat arap tavşanının nesli tükenmek üzeredir. A. williamsi ve A. euphratica IUCN tarafından kırmızı listeye alınmıştır.

Tavşan gibi kulakları, kanguru gibi arka ayakları ve fare gibi bir gövdeye sahiptir. Kocaman iri gözlü, kum renginde yumuşacık kürklü ve uzun kuyruklu olan bu hayvanlar büyük olasılıkla çok iyi sıçradıkları için tavşana benzetilmiştir.

Rengi koyu sarı veya sarımsı kahvedir, sırtının ortasında koyu renk geniş bir şerit bulunur. Ayaklarıyla karnı beyaz veya sarımsıdır; kuyruğunun ucunda siyah bir leke ve yelpaze göze çarpar. Kuyruğundaki tüylü kısmın adı bayrakçıktır. Takımı rodentia olmasına rağmen başka rodent türlerinde bu kadar uzun kuyruk görülmez. 7-8 cm lik vücudunun iki misli uzunluktaki kuyruğu, havadayken canlının dengede kalmasını sağlar. Vücut uzunluğu 11 cm, kuyruk uzunluğu 17 cm’ civarındadır.

Araptavşanları toprağın altında yaklaşık 2.5 - 3 m. uzunluğunda oyuklar kazar ve kavurucu gündüz sıcağından korunmak için günün büyük bölümünü yuvasında uyuyarak geçirir. Kışın beslenme sıkıntısı yaşadığından yılın altı ayını derin uykuda geçirirler. ilkbahar güneşi yeryüzünü ısıtıncaya kadar derin uykusundan uyanmazlar.

Araptavşanlarının çiftleşme mevsimi mayıs ayıdır. Genellikle yılda iki kez yavrularlar. Dört, beş civarında bazen de dokuz kadar yavru yapabilirler. Yavru bireyler otuz günün sonunda dünyaya gelirler. Yavrular doğduğunda sadece 1 gram civarında olup, yetişkin bireylere hiç benzemezler. Yavrular doğduklarında tüysüzdür ve bir süre yalnızca ön bacakları üzerinde sürüklenerek hareket edebilirler. Çıplak ve kör olmalarından başka, bıyıkları yoktur, kuyrukları da nispeten erginlere göre daha kısadır. Doğumdan üç hafta sonra yavruların gözleri açılır ve görmeye, kulakları da duymaya başlar, altıncı haftadan sonra ise 30 gramlık yetişkin ağırlıklarına ulaşırlar. Arka bacakları sekiz haftalık olduklarında gelişir.

Yuvasının girişini çoğu zaman toprakla örter, ama tehlike anında kullanmak için ayrı bir çıkış yolu kazdığı da gözlemlenmiştir. Ortalama ömürleri 2 yıldır.
Son günlerde bazı forum sitelerinde satılık ilanları görülmekte olup, en kısa sürede evcil olmayan bu canlının satışının ve yakalanmasının yasaklanması gerektiğini düşünmekteyiz.

Sınıflandırma

Âlem:   Animalia
Şube:   Chordata
Sınıf:      Mammalia
Takım:   Rodentia
Familya: Allactaga

•   Tür Allactaga williamsi
•   Tür Allactaga elater
•   Tür Allactaga euphratica

Kaynaklar:
- Mammals of Turkey and Cyprus; Boris Kryštufek, Vladimír Vohralík, Franc Janžekovič Türkiye'nin Memeli Hayvanları, DHKD İstanbul, Ekim 2000.

- http://journals.tubitak.gov.tr/zoology/issues/zoo-10-34-4/zoo-34-4-11-0906-48.pdf
- https://tr.wikipedia.org

#araptavşanı #(allactaga #williamsi) #hakkında #bilgi