Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Antibiyotik Kıyameti Ve Bilinmesi Gerekenler

---

Antibiyotiklerin direnci bizler antibiyotikleri sıklık ve hevesle kullanmadan çok önce başlamıştır. Modern bakterilerin antibiyotiklere karşı kendilerini korumak için kullandıkları genler, 30.000 yıldan uzun bir süredir Arctic permafrost'ta donmuş antik bakterilerde bulunmuştur. (Credit: Alamy)

Bu genler, o zamanlar bir tehditle karşılaşmadıkları için üst seviye antibiyotiklerimize direnç konusunda çok fazla avantaj sağlamadı. Ancak, gerçek ya da hayal edilen her patojenik tehditte antibiyotik kullanmaya başladığımızdan beri antibiyotiklere direnç genlerine mükemmel şartlar yarattık. 

Penisilinin kaşifi Sir Alexander Fleming, 1946'da direncin yayılma riski konusunda uyarıda bulunarak; bakterilerin daha iyi savunma geliştireceğini bunun da uyuşturucunun aşırı kullanımı ile aynı anlama geldiğini söylemişti. New York Times da bir yazısında, “penisilin tedavisi ile oyun oynayan düşüncesiz kişi, sonunda penisilin dirençli organizma ile enfeksiyona yenik düşen insanların ölümünden sorumludur" demiştir. 

GERÇEKTEN NE KADAR KÖTÜ 

Tüberkülozla örnekleme yaparsak, İzoniazid ve rifampisin antibiyotikleri sayesinde, Mycobacterium tuberculosis varlıklı batı toplumundan büyük oranda uzaklaştırıldı (ancak dünyanın geri kalanından asla uzaklaşmadı). Ama şimdi geri döndü ve her zamankinden daha kötü! Hem izoniazide hem de rifampisine dirençli tüberküloz vakalarında endişe verici bir artış görüyoruz, Papua Yeni Gine, Hindistan, Çin ve Rusya gibi dünyanın çeşitli yerlerinde ortaya çıkıyor. Öyleki çok ilaca dirençli tüberküloz 'kanatlı Ebola' olarak ünlendi bile. Öksürük veya hapşırık yoluyla kolaylıkla bulaşabiliyor ve hayatta kalma şansınız en iyi tıbbi bakımla bile % 50 civarındadır. 

Ancak bu antibiyotik direnci sorununun tabiki tamamını karşılamamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl en az iki milyon kişi antibiyotiklere dirençli bakteri enfeksiyonu geçirmekte ve 20.000'den fazlası bu enfeksiyonlardan ölmektedir. Hastanelerde, bağırsak enfeksiyonuna neden olan Escherichia coli ve sepsise neden olan Pseudomonas aeruginosa’ya sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu bakteriler son antibiyotik savunma hatlarımızdan biri olan Karbapenemlere dirençli olan ölümcül bakterilerdir.

Penisilin bakteri hücre duvarının sentezini inhibe eder. Solda hücrelerdeki basınç arttıkça penisilinin hücreyi patlattığı. Sağda penisilin yokluğunda ve ya penisilin direnci sağlandığında büyüyen sağlıklı bakteriler ( Credit: ncl.ac.uk/cbcb/ )

YENİ ANTİBİYOTİKLER ÜRETEMEZ MİYİZ? 

 Bu sorunun cevabı o kadar kolay gibi görünmüyor. İlaç endüstrisi, kanser ve kalp rahatsızlığı gibi daha hızlı, daha kolay ve daha kazançlı pazarlara baktığından, yeni antibiyotiklerin edinim yolları kapanmış durumda. Yeni antibiyotikler en fazla 1000$'a kadar fiyatlandırılabilirken kanser ilaçları onbinlerce dolara alıcı bulmakta ve ya sürümden kazandıran kolesterol ilaçlarının üretimi daha cazip hale gelmektedir. 

ÇÖZÜM NEDİR? 

En önemlisi, önemli uygulamalar haricinde tüm antibiyotikleri kullanmayı bırakmaktır. Uzun zamandır devam eden düşünce ve uygulamalara yeniden sert bir gözle bakmak gerekiyor. Örneğin, kulak enfeksiyonları ve üriner sistem enfeksiyonları gibi birçok durumda antibiyotik tedavisi gerekmeyebilir (tabi ki öncelikle doktorunuzla konuşun).  

Uygulamalarını değiştirmesi gerekenler sadece doktorlar değildir. Hastaların öksürük ve hapşırık için antibiyotiklerin etkisiz olduğunu anlaması gerekiyor. Sorun şu ki; üst solunum yolu enfeksiyonlarının çoğunda, soğuk algınlığı ve grip gibi hastalıklara virüsler neden olur, antibiyotikler sadece bakterileri öldürebilir. 

Ayrıca, tarımda antibiyotik kullanımının sona erdirilmesi veya en azından büyük ölçüde azaltılması için çağrıda bulunulmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, tarım sektörünü aşılama gibi alternatifler kullanmaya ve hayvanlarda enfeksiyon riskini azaltmak için hijyen ve biyogüvenliğin iyileştirilmesine önem vermeye çağırmıştır. İnsanlarda olduğu gibi, çiftçilerinde bulaşıcı hastalık riski olan hayvanlara antibiyotik vermekten kaçınmaları gerekmektedir.

Credit: : who.int

DAHA RADİKAL ÇÖZÜMLERDE VARMI? 

Hasta olduğumuz zaman antibiyotikle idare etmek o kadar da çekici bir durum değildir. Bilim insanları bu araftan çıkmanın yolunu bulmaya çalışmaktadır. Ama neden tekerleği yeniden icat etmeye çalışıyoruz ki; zaten etrafta bakteriler için mükemmel bir silah dolaşmakta. Bakteriyofajlar bakterileri öldüren virüslerdir. Kelime literatürde tam olarak "bakteri yiyici" anlamına gelmektedir. Bakteri yiyici tanımı yanıltıcı olabilir; onlar aslınca bakteriyi yemezler, kendilerini çoğaltabileceği  ve diğer bakterilere yayabileceği bir konak olarak kullanırlar.

Credit: Science Photo Library 

Bakteriyofajlar 1915'te keşfedildi, ve İkinci Dünya Savaşı sırasında kangreni tedavi etmek için kullanılmıştı. Şu anda dünyanın dört bir yanındaki araştırma ekipleri bu mikroskobik katilleri antibiyotik krizine olası bir çözüm olarak yeniden inceleniyorlar.  

Pek tabi yeni antibiyotik bulma konusunda vazgeçmedik. Ancak bu yeni antibiyotiklerin üzerinde Damokles'in Kılıcı var olacak. Bakteriler yeni antibiyotiklere de direnç geliştirecek, bu karşılıklı bir silah yarışı ve umuyoruz ki kaybeden biz olmayız. 

Çeviren ve Derleyen: Mustafa Vurkun

Kaynak: http://www.bbc.com/future/story/20161010-all-you-need-to-know-about-the-antibiotic-apocalypse 

 

---