Yerin hareketli yapısı
Günümüzden yaklaşık 200 milyon yıl önce, bugünkü kıtaların birleşik halde bulundukları ve dünya karasının tek ve büyük bir kıtadan ibaret olduğu; arada geçen zaman sonunda kıtaların bugünkü görünümlerini aldıkları düşünülmektedir.
Örneğin Güney Amerikanın doğu kıyıları ile Afrikanın batı kıyıları arasındaki uyum, bu iki kıtanın eskiden bitişik olduğunu düşündürmüş, her iki kıtanın karşılıklı kıyılarında bulunan fosillerin benzerliği de bu düşünceyi desteklemektedir.
Alfred Wegener (1880-1930) tarafından savunulmuş olan “kıtaların kayma teorisi"ni anlamak için, yukarıda anlatılan yerin yapısı ile ilgili bilgilerden yararlanmak gerekmektedir. Bilgimize göre, astenosfer mantonun katı yapısı ile litosfer arasında yarı sıvı (yumuşak) bir tabakadır. Buna karşın, litosfer sert, gevrek ve kırılgandır. Bu durumda, katı halde bulunan litosfer, yumuşak olan astenosfer üzerinde kayma ve kırılma eğilimindedir.
Bugün, yer üzerinde kırılmalarla meydana geldiği ileri sürülen 13 tektonik plaka bulunmaktadır (Şekil 18). Plakalar, astenosferin alt ve üst yüzeyleri arasındaki sıcaklık farkına bağlı olarak meydana geldiği düşünülen konveksiyon akımlarının etkisiyle astenosfer üzerinde hareket halindedirler. Konveksiyon akımları, aynı zamanda okyanus tabanında plakalar arasındaki yarıklardan erimiş haldeki mağmayı iterek yüzeye çıkarır ve plakaları biribirinden ayırır. Yarıklarda meydana gelen itme kuvvetine bağlı olarak okyanus tabanındaki bazalt plakalar (d = 3,2 gr / cm3), üzerlerinde kıtaları taşıyan granit yapısındaki plakaları iter. Bu etkileşim sonunda, yoğunluğu daha büyük olan bazalt plakalar granit plakaların altına kayarak astenosfere girerken; granit plakalar da yükselerek dağları meydana getirirler. Bir bazalt plakanın granit plaka ile karşılaştıktan sonra onun altına kayarak astenosfere karışması dalma-batma; bu olayın meydana geldiği kuşaklar dalma-batma kuşağı olarak adlandırılırlar (Şekil 18). Bilinen depremlerin ve volkanların bu kuşaklar üzerinde yer alması, astenosfer içindeki konveksiyon akımlarının yönüne bağlı olarak meydana gelen plaka hareketlerine bağlanmaktadır.
Bu konuyla ilgili olarak, son yıllarda büyük depremlerin sayısında görülen artışa; Antarktika üzerindeki buzun büyük bir bölümünün küresel ısınmaya bağlı olarak erimesi nedeniyle bu kıtanın ağırlık kaybederek, astenosfer üzerindeki konumunun değişmesi ve bunun sonucunda astenosferde konveksiyon akımlarında meydana gelen değişimin neden olduğu düşünülebilir. Bu kurama göre, yer yüzünde büyük depremlerin sayısal artışının nedeni küresel ısınmadır.
Evrim
-
Evrim nedir? Evrim süreci nasıl işler?
-
Atların Evriminde Parmaklar ve Toynak...
-
Mikro evrim nedir
-
Yumuşakçaların evrimi
-
Bitki Evrimi 5/5: Çayır İmparatorluğu
-
Bitki Evrimi 4/5: Çiçeklerin ve Tohumların Öyküsü
-
Evrim düşüncesinin tarihi
-
Bitki Evrimi 3/5: Kömür Çağı
-
Bitki Evrimi 2/5: Ormanların Doğuşu
-
Bitki Evrimi 1/5: Karaya İlk Çıkanlar
-
Mutasyon, Evrimsel Sürecin Hammaddesidir!
-
Evogram Nedir ?
-
Yeni Genetik Kombinasyonların Oluşumu ve Evrimin Türleri Değiştirme Mekanizması
-
Evrim'i Tetikleyen Mekanizmalar Nelerdir?
-
Darwin ve Doğal Seleksiyon