TOHUM ve MEYVE OLUŞUMU
Tohum oluşumu
Bitkilerde tohum ve meyvenin oluşabilmesi için tozlaşma ve döllenme olaylarının gerçekleşmesi gerekir.
Tohum taslağında bulunan embriyo kesesi döllenmeden sonra tohum haline dönüşür.
Dişi organın yumurtalığında bulunan, embriyo, çenek (besin deposu=endosperm) ve koruyucu kabuktan oluşan ve çimlenerek yeni bir bitkiyi meydana getiren yapıya tohum denir.
Tohum oluşumu
Tozlaşma ve döllenme olayları sonucunda dişi organın yumurtalığındaki tohum taslağında zigot oluşur.
Oluşan zigot sürekli bölünerek gelişir ve embriyo denilen bitki taslağını oluşturur.
Embriyo oluştuktan sonra etrafında koruyucu kabuk oluşur ve kabuğun içinde besin depo edilir.
Bitkilerde oluşan tohumların sayısı, şekli ve büyüklüğü farklı olabilir.
Bunun nedeni; bitkilerin bulundukları ortama, çevre şartlarına uyum sağlama şanslarını arttırmak ve nesillerinin devam etmesini sağlamaktır.
Tohumun Kısımları
Tohumun Özellikleri:
Canlıdır.
Az miktarda su bulundurur.
Uygun şartlarda çimlenebilir.
Çimleninceye kadar besin üretemez yani fotosentez yapamaz.
Çimleninceye kadar çeneklerdeki besinlerle beslenir.
Bir tohumda içten dışa doğru embriyo, besi dokusu ve kabuk olmak üzere üç kısım bulunur.
Embriyo
Zigotun geçirdiği çok sayıdaki mitoz bölünmeler sonucu oluşan bir yapıdır.
Ovumun, spermle döllenmesiyle oluşan zigottan meydana gelir.
Bitkinin kök, gövde, yaprak gibi kısımlarının oluşmasını sağlayan bitki taslağıdır.
Embriyonik kök ve gövde taşır.
(2n) kromozomlu hücrelerden oluşur.
Embriyo üç kısımdan oluşur.
1.Çenek(Kotiledon)
2.Embriyonik kök(Kökçük)
3.Embriyonik gövde(Gövdecik)
Çenek(Kotiledonlar)
Embriyodaki ilk yaprakçıklara kotiledon yani çenek denir. Açık tohumlu bitkilerin embriyosunda ikiden fazla çenek bulunur. Bunlara polikotiledonlu bitkiler denir.
Kapalı tohumlu bitkiler ise, tek çenekli yani monokotiledon ve çift çenekli yani dikotiledon olarak ikiye ayrılırlar.
Çenekler,embriyoya bağlı olarak gelişir.
Endospermden besin alarak bitki çimleninceye kadar onu besler.
Çimlenmeden sonra bir süre fotosentezde yapar.(Dikotillerde)
Soğan, zambak vb.de tek çenek, sebzeler,çalılar,ağaçlar vb. de iki çenek, çamgillerde çok çenek bulunur.
Embriyonik Kök: Embriyonik kök bölgesine Radikula denir. Çimlenme sırasında kök meristeminin mitoz bölünmesiyle genç bitkinin ilk köklerini oluşturur.
Embriyonik Gövde: Embriyonik gövde bölgesine Plumula denir. Çimlenme sırasında mitoz bölünmeler geçirerek genç bitkinin gövde ve dallarını oluşturur.
Endosperm (Besi dokusu)
Açık tohumlularda sadece polar çekirdeklerden döllenmeden gelişir ve (n) kromozomlu hücrelerden oluşur.
Kapalı tohumlularda polar nucleusların döllenmesi ile oluşan triploid (3n) kromozomlu hücrelerden oluşur.
Bitki türüne göre farklı yoğunluklarda olmak üzere karbonhidrat, yağ ve protein depolar.
Çimleninceye kadar hetotrof olan bitki embriyosunun madde ihtiyacını karşılar.
Çimlenince endospermin görevini yapraklar üstlenir.
Kabuk(Testa)
Tohumu örter.
Kabuğu oluşturan hücrelerin çeperleri mantarlaşmış yada odunlaşmıştır.
Tohum kabuğu yapısında süberin, lignin, kütin gibi maddeler bulundurur. Bu maddeler sayesinde sert bir hal almıştır.
Su ve gazlara karşı geçirgenliği azdır. Böylece çimlenme oluncaya kadar aşırı su kaybına, mekanik etkilere, kimyasal ve biyolojik etkilere karşı korunma sağlanmış olur.
Kabuk sayesinde embriyo çimlenme yeteneğini kaybetmeden uzun zaman kalabilir.
Kalınlığı, şekli ve yapısal özellikleri türe göre değişir.
Kabuğu oluşturan hücreler (2n) kromozomlu olup,ana bitkinin genetik özelliklerine sahiptir.
Tohumda uyku hali
Tohumun olgunlaşmasından çimlenmesine kadar geçen süredeki durumuna uyku hali (dormansi) denir.
Tohumların uyku halinde metabolizma hızı minimumdur.(Bazal metabolizma)
Süre tohum kabuğuna ve besin miktarına bağlıdır.
Kuru ve soğuk koşullarda uyku halinde kalarak canlılığı korumakta ve neslin devamını garanti altına almaktadır.
Tohumlarda uyku halinin devamını sağlayan hormon absisik asittir.
Tohumlarda canlı ve çimlenme yetenekli kalma süresi türe göre değişir.
Tohumlar bitkilerin nesillerini sürdürmelerini sağlar. Bazı meyveler tek tohumluyken, bazıları çok sayıda tohuma sahiptir. Tohumların farklı büyüklük, şekil ve sayıda olmaları farklı çevre şartlarına uyma yeteneklerini artırır ve nesillerinin devamını sağlar.
Akçaağaç tohumları helikopter pervanesi gibi dönerek düşer. At kestanesi ağacının yeşil renkli dikenli meyveleri içinde gelişen tohumlar, meyve olgunlaşınca yere düşer. Karahindiba bitkisinin tohumları rüzgârla çevreye dağılır. Böğürtlen, kuşlar tarafından yenilir ve tohumları kuşların dışkısıyla toprağa karışır. Tohumlar rüzgârla, suyla, hayvanlara yapışarak ya da hayvanlar tarafından yenilerek yayılır.
MEYVE OLUŞUMU
• Bazı bitkilerde tohumun dış kısmında etli sulu bir bölüm gelişir. Bu bölüme meyve denir.
• Gerçek Meyve:
• Sadece yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelere gerçek meyve denir. Örn:Erik, kiraz
• Yalancı Meyve:
• Çiçek tablasıyla birlikte yumurtalığın gelişmesinden oluşan meyvelere yalancı meyve denir. Örn:Elma, armut
• Oluş şekillerine göre basit ve bileşik meyve olmak üzere iki çeşittir.
• Basit meyve sadece bir tane dişi organdan taşıyan ve bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelerdir. Örneğin:Erik
• Bileşik meyveler birden fazla dişi organ taşıyan ve birden fazla yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvelerdir. Örneğin:Dut, çilek, böğürtlen
MEYVELERİN YAYILMA YOLLARI
1- Çengelli meyveler hayvanların tüylerine takılarak yayılır.
2- Kuru, tüylü, kanatlı meyveler rüzgarla uzak mesafelere taşınır.
3- Etli ve sulu meyveler hayvanlar tarafından besin olarak kullanılır.Ancak tohum kabuğu sindirim kanalında parçalanmaz ve dışkıyla dışarı atılır.Böylece tohumlar hayvanlar sayesinde uzun mesafelere taşınmış olur.
4-Bazı hayvanlar tohumları sonra yemek üzere saklarlar, bu tohumlar uygun ortam bulunca çimlenirler.
Botanik
-
Bitkisel Hormonlar Nelerdir?
-
Bitkisel Hormonları Nelerdir? Auxinler - Oksin Bitki Büyüme Hormonlarının Görevleri Nelerdir?
-
Pinus cembra - İsviçre Fıstık Çamı
-
Pinus banksiana - Banks çamı
-
Pinus aristata (Higori çamı)
-
Palinoloji – Polen Bilimi Hakkında Bilgi
-
Kaktüsgiller - Cactaceae Hakkında Bilgi
-
Papatyagiller - Asteraceae Hakkında Bilgi
-
Karanfilgiller - Caryophyllaceae Hakkında Bilgi
-
Periyant Nedir ? Periant (Çiçek Örtü Yaprakları)
-
Bitki Yaprak Tipleri Ve Görevleri - Yaprak Çeşitleri
-
Bitkilerde Gövde Çeşitleri ve Gövdenin Görevleri Nelerdir ?
-
Opuntia ficusindica - "Dikenli İncir"
-
Bitkilerde Bulunan Doğal Renk Maddeleri
-
Bitki Stresi: Abiyotik ve Biyotik Faktörler