Sıtma Mücadele Programlarında Entomoloji
Dünya Sağlık Teşkilâtı (WHO) tarafından, değişik tarihlerde yapılan ve sonuçları raporlar haline getirilen çalışmalar neticesinde; dünya üzerinde, sıtma hastalığından etkilenen ülkelerde yapılan araştırmaların ve uygulanan programların da yardımıyla, sıtma mücadelesinde entomolojik aktivitelerin bileşenleri iki temel çerçeve içinde toplanmıştır:
a. Antivektörel ölçekler ve onların değerlendirilmesi amacıyla planlama,
b. Planlama sonucunda yapılan çalışmaların değerlendirilmesi için aktiviteler.
Planlama aktiviteleri
Planlama aktiviteleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: Operasyon öncesi:
a. Varolan epidemiyolojik bilgilerin ve daha önceki araştırma ve gözlemlerin ortaya konulması ve mücadele yapılacak bölgenin, sivrisinek üreme habitatlarının (larva ve ergin) ayrıntılı haritasının oluşturulması ya da varolan haritaların güncelleştirilmesi.
Haritaların oluşturulabilmesi için, Tüm alanın çalışma başlangıcında gezilmesi, ana ve ara yolların belirlenmesi, yerleşim birimleri içerisinde yer alan sokaklarda dahil olmak üzere bütün giriş çıkışların bilinmesi, hem üreme alanlarının daha detaylı olarak tespitine hem de sağlıklı bir mücadele rotası hazırlanmasına olanak sağlayacaktır. Alanın gezilmesi sırasında mutlaka bölgenin küçük ölçekli (1/1000) bir haritası bulundurulmalı, gerekirse bu harita üzerinde notlar alınmalıdır.
1} Farklı ölçekli haritalarda bölümleme çalışmaları
Mücadele alanını, kareleme sistemini kullanarak alt bölümlere ayırmak, çalışmanın kolaylığı açısından yararlı olur. Bu işlem için eldeki mevcut haritadan yararlanılarak, bölge daha küçük alt bölümlere ayrılır. Gerekirse bu alt bölümler de kendi içlerinde alt bölümlere ayrılabilir.
2) Üreme ve beslenme-dinlenme alanlarının kodlanması
Mücadele yapılan bölgenin tümünde tespit edilen üreme alanları ile beslenme ve dinlenme alanları belirli bir sırayı takip ederek kodlanmalıdır. Örneğin; Belek Köyü'nde bulunan bir kuyuyu BK-j şeklinde kodlayabiliriz. Burada B: Belek Köyü'nü, K1 ise köydeki 1 numaralı kuyu habitatını tanımlamaktadır. Diğerleri de ardışık olarak numaralandırılır. Numaralandırma sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli konu, numaralandırmanın rastgele değil, bir noktadan başlayarak ve bir sırayı takip ederek devam etmesidir. Bunun amacı, ilaçlama sırasında uygulayıcılar bu sırayı takip edeceklerdir. Sıralamanın, ilaçlama elemanlarına kolaylık sağlaması ve zamandan tasarruf edilmesine yardımcı olması gerekir.
3) Haritalama ve güncelleme çalışmaları
Bütün habitatlarda yukarıda anlatılan işlemlerin tamamlanmasından sonra, haritaların işlenmesine geçilebilir. Bu işlem sırasında, önce küçük parçalar (alt bölümler) üzerinde işaretlemeler yapılmalı, daha sonra bu parçalar birleştirilerek haritanın tümü elde edilmelidir. İlaçlama sırasında uygulayıcılara hem bütün alanı içeren harita, hem de alt bölümleri içeren küçük paftalar verilmelidir.
Haritalar işlenirken, değişik habitat tiplerini ve değişik uygulama tiplerini farklı taramalar veya boyamalarla göstermek, haritanın daha rahat okunmasına yardımcı olacaktır.
b. Bunlardan sağlanan epidemiyolojik verilerin sentezi
c. Vektör mücadelesi programının formüle edilmesi
d. Değerlendirme işlemlerinin temeli üzerine personel modelinin oluşturulması
e. Ana operasyon planının oluşturulması
Hazırlık fazı
f. Operasyonu yönetecek ekibin ve arazi ünitesinin kurulması
g . Sıtma yönünden, çalışacak bölgeyi en iyi gösteren, belirleyici (indikatör) köylerin seçimi
Son faz
h. Vektöre saldırı ölçütlerinin entomolojik ve parasitolojik değerlendirmelerinin katılımı
Değerlendirme aktiviteleri Hazırlık fazı
a. Vektöre karşı kullanılmış olan mücadele şekillerinin etkisinin kontrol edilmesi ve yapılacak saldırının
etkisinin değerlendirilmesi için temel verilerin elde edilmesi
Saldırı fazı
b. Vektör mücadele şekillerinin etkililiğinin izlenmesi
c. Mücadele sonuçlarını belirleyici mevkilerin araştırılması
d. Bölgenin özelliklerine göre temel mücadele programlarının uyarlanması
e. İnsektisit uygulamalarının hedef dışı diğer organizmalara karşı etkilerinin ortaya konulması
Birleştirme fazı
f. Kolaylıkla enfekte olabilecek ya da savunulması güç olan alanların etkilenme derecelerinin
izlenmesi
g. Sürekli vektör odaklarının araştırılması
h. Bölgeye adapte edilen vektör kontrol programının sürekli olarak kontrol edilmesi
Bakım (kontrol) fazı
i. Seçilmiş alanlarda, vektör mücadelesi İçin tehlike durumlarının periyodik olarak kontrol edilmesi
Parazitoloji
-
Parazitizm tipleri nelerdir ?
-
Parazitlerin vücuda giriş yolları nelerdir?
-
Parazitlerin bulaşma yolları nelerdir ?
-
Parazitliğin (parasitismus’un) çeşitleri
-
TATARCIK MÜCADELESİ
-
Tatarcıkların Biyoekolojisi Üzerine Bilgiler
-
Tatarcıkların Genel Entomolojik Özellikleri
-
Türkiye'de Bulunan Tatarcık Türleri
-
Leishmania ve sağlık açısında önemi
-
TATARCIKLAR ÜZERİNE GENEL BİLGİLER
-
Parazit Vektör Ekolojisi ve İlişkili Faktörler
-
Türkiye'de sıtmanın durumu
-
Avrupa'da sıtmanın durumu
-
Sıtmanın biyolojisi ve epidemiyolojisi
-
Sivrisineklerin Sağlık Açısından Önemi