Şeker Hastalığı ve Egzersiz
Şeker Hastalığı (Diyabet) Nedir?
Vücudun kendisi için gerekli olan insülini yeteri kadar üretememesi ve/veya var olan insülini gerektiği gibi kullanamaması sonucu ortaya çıkan ilerleyici bir metabolizma hastalığıdır. Bu hastalıkta, kandaki şeker miktarı normalden oldukça fazladır.
İnsülin, pankreas tarafından salgılanan bir hormondur. Yiyeceklerle vücudumuza karbonhidrat alırız. Karbonhidratlar barsaklarda sindirilerek glukoza (şeker) dönüştürülür. Glukoz daha sonra kan yolu ile vücuttaki bütün hücrelere taşınır. Glukozun kandan hücrelere taşınarak enerjiye dönüşümünü insülin gerçekleştirir.
Yemeklerden sonra kandaki glukoz miktarı artar. Sağlıklı kişilerde artan glukoz çok hızlı bir şekilde normal seviyelerine iner. Şeker hastalarında ise, insülin yokluğu veya azlığı nedeni ile bu işlev gerçekleşemez. Glukoz hücre içine taşınamaz ve şeker kanda birikmeye başlar.
Dört tip şeker hastalığı vardır.
• Tip I şeker hastalığı
• Tip II şeker hastalığı
• Gebelik dönemi şeker hastalığı
• Diğer
Tip I şeker hastalığı:(insüline bağımlı şeker hastalığı). Hastalığın bu tipinde hastaların pankreasları doğuştan insülin üretemediğinden insülinin enjeksiyon (iğne) yolu ile dışarıdan alınması gerekir. Şeker hastalığı olan kişilerin %10’u bu gruptadır. 30 yaşından önce başlar.
Tip II şeker hastalığı: İnsülin hormonu yeterli miktarda salınamaz veya gereken şekilde kullanılamaz. Şeker hastalarının %90’nı bu gruptadır. Bu hastalar genellikle şişmandırlar ve aktivite seviyeleri çok düşüktür. Ailede şeker hastalığı varsa bu durumun görülme sıklığı artar. İnsülin kullanmadan diyet yapılarak veya ağızdan alınan ilaçlar ile tedavi edilebilir. Çok ilerlemiş durumlarda insülin iğneleri kullanılabilir. Gebelik dönemi şeker hastalığı:
Gebelerin %2–5 ‘inde görülür, gebelik bitince düzelir.
ŞEKER HASTALIĞI VE EGZERSİZ
Diğer: Özel genetik hastalıklar, ilaçlar, enfeksiyonlar ve bazı hastalıklar şeker hastalığı gelişimine sebep olabilir.
Şeker Hastalığının Bulguları
• Ani kilo kayıpları
• Duyu kayıpları ve bacaklarda karıncalanma
• İyileşmeyen yaralar
• Erkeklerde iktidarsızlık
• Cinsel problemler
• Aşırı acıkma, susama ve aşırı idrara çıkma.
Şeker Hastalığının Kontrolü
• Takip: Kan şekeri her gün düzenli olarak takip edilmelidir.
• İlaç kullanımı: İlaçlar düzenli olarak alınmalıdır.
• Diyet: Diyetisyenlerden yardım alınmalıdır.
• Egzersiz: Fizyoterapistlerden yardım alınmalıdır.
• Stresle başa çıkma: Aşırı stres kan şekerinin artmasına sebep olur.
Stresle başa çıkabilmek için gevşeme egzersizleri yapılabilir. Kişi yeni uğraşlar edinebilir veya sevdiği uğraşılarla (resim yapmak, müzik dinlemek, kitap okumak vs.) rahatlayabilir.
Egzersiz ve Şeker Hastalığı
Düzenli Egzersizin Yararları Nelerdir?
Egzersizin şeker hastalığı üzerine çok olumlu etkileri vardır. Egzersiz, psikolojik durumu, kalp dolaşım sistemi veya metabolizmayı etkileyebilir.
Düzenli egzersiz kan şekerini düşürür ve bu da şeker hastalığının kontrolünde çok önemlidir.
Egzersizin başlıca yararları;
1. İnsülin hassasiyetini artırır: Egzersiz daha fazla insülin üretimini sağlamaz fakat insülinin hassasiyetini artırır. Bu etki birkaç saat sürer. Bazı hastalarda 24 saat bile etkisi olabilir. Böylece, insüline bağımlı olmayan hastalarda ağızdan alınan ilaç miktarı azaltılabilir.
2. Kan şekerinin kontrolü daha kolay sağlanır: Kişi egzersiz yapmaya başladığında kan şekerini ve diyetini daha düzenli ve dikkatli takip eder. Şeker hastalığını kontrol etmenin temel anahtarı hastalığın yan etkilerini azaltmaktır.
3. Kalp damar hastalıkları riskini azaltır: Egzersiz kan basıncını ve kalp damar tıkanıklığına yol açan kolesterolu düşürür.
4. Egzersizin diğer yararları:
• Vücuttaki fazla yağları yakar; kilo vererek ideal vücut ağırlığına kavuşmanızı sağlar.
• Kaslarınızın kuvvetlenmesini sağlar.
• Kan akışını artırır.
• Enerjinizin artmasını sağlar.
• İş yapma kapasitenizi artırır.
• Dolaşımı artırır.
• Oksijen tüketiminizi artırır.
• Tekrarlı iş yapabilme becerinizi artırır.
• Kemik yoğunluğunuzu ve kuvvetinizi artırır.
• Stresinizi azaltır ve gevşemenizi sağlar.
• Endişe ve depresyonu azaltır.
• Kendinize güvenizi artırır ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar.
Egzersiz Tip1 (insüline bağımlı) ve Tip 2 (insüline bağımlı olmayan) şeker hastalıklarında diyet ve ilaç kullanımı ile birlikte hastalığın kontrolü açısından son derece önemlidir.
Egzersiz Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar
• Şeker hastalığı olan kişilerde egzersiz için bazı potansiyel riskler vardır. Kullanılan ilaçların aşırı etkisi, hastalarda hipoglisemiye (kan şekerinin aşırı düşmesi) sebep olabilir.
• Şeker hastalığı olan kişilerde bu hastalığın yanı sıra kalp hastalığı da varsa egzersiz yapmadan önce ritm bozuklukları ve kalp krizi gibi problemlerin oluşmaması için doktorunuza ve fizyoterapistinize danışın.
• Yaşlı olan hastalarda ağırlık kaldırma egzersizleri eklemlerde veya yumuşak dokularda hasara yol açabilir. Dikkatli olunmalıdır.
• Gözleri etkilenen hastalarda, aşırı zorlayıcı egzersizlerden kaçınılmalıdır.
• Egzersiz sırasında ayaklara özel ilgi gösterilmelidir. Yumuşak ve uygun spor ayakkabıları giyilmelidir. Ayakkabılar ayakları sıkmamalıdır. Nemi emen özel çoraplar giyilmelidir. Bunlar ayakları darbelerden ve su toplamalarından korur. Egzersizden önce ve sonra ayaklar kontrol edilmelidir.
• Susuz kalmamak için egzersizden önce, egzersiz sırasında ve sonrasında yeteri kadar su içilmelidir.
• Tip II şeker hastalarında nöropati denilen sinir hastalığı görülebilir. Bu hastalarda sıcak veya soğuğa dayanıklılığın azalması ve pozisyona bağlı ani tansiyon düşmeleri görülebilir. Çok sıcak veya çok soğuk ortamlarda egzersiz yapılmamalıdır.
• Özellikle Tip I şeker hastalarında nefes tutularak yapılan, ağırlık kaldırma aktiviteleri kalp ve göz üzerinde olumsuz etkiler yapar. Ağırlık eğitimi düşük ağırlıkla çok tekrarlı olarak yapılmalıdır. Egzersiz sırasında nefes tutulmamalıdır.
• Diyet: Egzersizden önce, egzersiz sırasında ve sonrasında uygun beslenilmeli ve yeterli miktarda su alınmalıdır. Hasta egzersiz sırasında küçük şekerler alabilir ve su içebilir.
• İnsülin veya ilaçlar: İlaçlar düzenli kullanılmalıdır.
• Kan şekeri: Hastanın kan şekeri seviyesi 100 mg/ dL‘den az ise egzersize başlamadan önce küçük şekerler yenebilir.
• Egzersize başlamadan önceki ideal kan şekeri 120–180 mg/dL arasında olmalıdır. Egzersizden sonra da düzenli olarak kontrol edilmelidir.
• Egzersizden önce kan şekeri 180 mg/dL üzerinde ise hiç şeker alınmaz, kan şekeri 250 mg/dL’nin üzerinde ise, egzersiz kan şekeri kontrol altına alınana kadar ertelenebilir.
• Yatmadan hemen önce egzersiz yapılmamalıdır.
Nasıl Ve Hangi Tip Egzersiz Yapmalıyım?
• Aerobik egzersizler (yürüme, bisiklete binme, koşma, merdiven çıkma, yüzme gibi) egzersizler tercih edilmekle birlikte, uygun olan hastalarda uygun ağırlıklarla yapılan egzersizlerle de kan şekeri kontrol edilebilir.
• Egzersiz uygun ısınma ve soğuma sürelerini içermelidir. Isınmak için 5–10 dk süre ile daha düşük şiddetli egzersizler yapılmalıdır.
• Isınmadan sonra, asıl egzersiz dönemine geçilmelidir. Uygun egzersiz şiddeti 15–20 dk sürmelidir.
• Egzersizden sonra daha aktif bir aktiviteyi içeren soğuma dönemine geçilmelidir ve 5–10 dk. sürdürülmelidir.
• Egzersizler haftada 3–5 kez düzenli yapılmalıdır.
Egzersiz Sırasında Hastada Kan Şekeri Aşırı Düşerse Ne Yapılmalıdır?
Egzersiz sırasında kan şekeri düşerse şu belirtiler ortaya çıkar:
• Terleme ve titreme
• Kalp çarpıntısı
• Aşırı açlık
• Solgunluk
• Göz bebeklerinin aşırı büyümesi
• Bilinç bulanıklığı
• Koordinasyon bozukluğu
• Konuşma zorluğu
• Yargı yeteneğinde kayıp
• Beklenmedik davranışlar
Bu problemler görülürse,
• Egzersiz hemen bırakılır.
• Hızlı emilen şekerli besinler alınır: içine 3- 5 şeker atılmış elma veya portakal suyu içilir.
• Şekerin emilmesi için 15 dk. dinlenilir.
• Hasta kendini iyi hissediyorsa ve kan şekeri 100 mg/dL’ den fazla ise egzersize devam edebilir.
• Eğer hasta toparlanmadı ise hemen hastaneye gidilmelidir.
KAYNAKLAR
1. Kanj H, Schhineider SH, Ruderman NB. 1998. Exercise and Diabetes Mellitus in ‘’Exercise and Sport Sciences Reviews’’ Volume16, eds. Pandolf, Kent. Macmilan Publishing Co. New York.
2. Devlin JT, Horton E.S, Vranic M. 1992. Diabetes Mellitus and Exersise. eds. Smith Gordon Publishers. London.
3. Zinker BA, Nutrition and exercise in individuals with diabetes. Clinical Sports Medicine.1999: 18(3):585–606.
4. Glasgow RE, Fisher L, Skaff M, Mullan J, Toobert DJ. Problem solving and diabetes self-management: investigation in a large, multiracial sample. Diabetes Care. 2007 Jan;30(1):33–7.
5. Praet SF, Manders RJ, Lieverse AG. Influence of acute exercise on hyperglycemia in insulin-treated type 2 diabetes. Med Sci Sports Exerc. 2006 Dec;38(12):2037–44
Sağlık Bakanlığı Yayın No: 730
ISBN : 978-975-590-246-3
Hazırlayanlar
Uzm. Fzt. Meral Boşnak-Güçlü
Uzm. Fzt. Melda Sağlam
Doç. Dr. Deniz İnal İnce
Prof. Dr. Sema Savcı
Prof. Dr. Hülya Arıkan
Hacettepe Üniversitesi-Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü
http://ailehekimligi.gov.tr/images/stories/Kitaplar/eker%20hastal%20ve%20egzersiz.pdf
Sağlık Haberleri
-
Uyku apnesi nedir?
-
Narkolepsi Nedir?
-
Çiçek Aşısının Keşfi: Tarihte Bir Dönüm Noktası ve Küresel Sağlık Başarısı
-
Çocukluk Döneminin Meydana Getirdiği Sık Görülen Hastalıklar ve Önleyici Sağlık Tedbirleri
-
Salgınların İzinde: Tarihin Dönüm Noktaları ve İnsanlığın Mücadelesi
-
"Kızamık Aşısının Keşfi: Hastalığın Kontrolünde Bir Dönüm Noktası"
-
Siyah Ve Yeşil Çay İçmenin Sağlığımıza Faydaları
-
Beyin ölümü ne anlama geliyor? Bilim, yaşamın sonunu nasıl tanımlıyor?
-
Virüsler hücreler arası iletişimi bozarak bağışıklık sistemini atlatıyor
-
Bağırsak bakterilerinin kilo almayla ilişkisi var mı?
-
Maymun çiçeği virüsü
-
Akciğer Kanseri
-
Kleefstra sendromu del(9q34)
-
Subtelomerik mikrodelesyon sendromları
-
Langer-Giedion Sendromu - Trikorinofalangeal sendrom