Renkler Vücudumuzun Biyolojik Saatini Düzenliyor
Evimizin duvarında asılı olan duvar saati veya kolumuzda taşıdığımız kol saati gibi vücudumuz da güneş ışığına bağlı olarak çalışan son derece hassas bir “iç” saate sahiptir.
Bu saat hayatımız için o kadar önemlidir ki tiktakları uyku saatlerimizden beslenme alışkanlıklarımıza kadar neredeyse her metabolik olayda duyulabilir. Vücudun iç saatinin yapısını inceleyen bilim dalı olan kronobiyoloji temel olarak beyin ve diğer organların nasıl bir saat gibi işlev gösterdiğini aydınlatmayı amaçlıyor.
Vücudumuzun iç saatini şekillendiren unsurlar nelerdir? Tabi ki en temelde evrim yatar çünkü milyonlarca yıldır tüm canlıların doğaya uyum göstermesini sağlayan da yine bu süreçtir. Evrimsel süreçte ise güneş ışığı organizmaların uyuyup uyanmasında, yemek bulmasında ve dolayısıyla onların iç saatinin şekillenmesinde çok etkili olmuştur. Hâl böyleyken gün batımındaki güzel renkler de hoş manzaradan daha fazla anlamlı olabiliyor.
İngilitere’de Manchester Üniversitesi’nde sıçanlar üstünde yapılan araştırmalar güneş ışığının içindeki farklı renklerin hayvanlardaki biyolojik saat üzerinde farklı değişikliklere neden olduğunu gösterdi. Çevresel uyumun aydınlatılması açısından çok önemli görülen araştırmanın yürütücüleri insanlarda da benzer etkilerin görülebileceğini düşünüyor.
Vücudun 24 saatlik zamanının düzenlendiği sisteme sirkadyen ritmi denir. Güneş ışığının sirkadyen ritmini suprakiyazmatik çekirdek üzerinden etkilediği uzun zamandır biliniyordu. Ancak şimdiye kadar sadece gelen ışık miktarının canlı metabolizmasını etkilediği düşünülüyordu. Güneş ışığının içinde barındırdığı farklı renk tayflarının da biyolojik saat üstünde etkili olduğu kronobiyoloji sahasında birçok yeni kapı açacaktır.
Araştırma ekibi tüm omurgalılarda biyolojik saatin düzenlenmesinde temel görevleri üstlenen suprakiyazmatik çekirdek (SKÇ) adlı bir beyin bölgesine odaklandılar. Bu alan gün içindeki ışık miktarına göre beyinde elektriksel ve kimyasal ritimlerin 24 saat boyunca dengede tutulmasından sorumludur. Gözden giren ışık miktarının SKÇ’yi etkilediği biliniyor ancak araştırmacılar renklerin de bu bölgenin düzenleyici rolü üzerinde etkisi olup olmadığını merak ettiler.
Bilim insanları hayvanları farklı yoğunlukta ve renkte ışığa maruz bıraktıktan sonra SKÇ’lerindeki nöronların elektriksel faaliyetini ölçtüler. Bu alandaki nöronların en az dörtte biri renklerdeki değişikliklere güçlü yanıtlar verdi. Özellikle şafak söktüğünde ortaya çıkan diğer renklere göre daha kısa bir dalga boyuna sahip olan mavi ışık nöronları diğer renklere göre daha farklı bir şekilde uyarmıştı. Ekip bir sonraki aşamada renk değişikliklerin nasıl bir etkisi olduğunu anlamak amacıyla farelerin kafesleri etrafında LED ışıklarıyla yapay bir gökyüzü oluşturarak gece ve gündüz döngülerini taklit etmeye çalıştılar.
Sıçanların vücut sıcaklığı gece boyunca çok üst seviyelere çıkar. Bilim insanları yapay gökyüzünde renk değişikliği yaptıklarında sıçanların biyolojik saatlerinde de çeşitli bozulmalar meydana geldi ve vücut ısıları doğal halinden 30 dakika önce en yüksek seviyeye ulaştı.
Vücut ısısının düzenlenmesinde yaşanan bu değişimin biyolojik saatten kaynaklandığından emin olmak için araştırmacılar yapay gökyüzü ortamında tutulan sıçanların suprakiyazmatik çekirdek dokusunu incelediler. Bu bölgenin nöronlarının elektriksel faaliyetine bakarak araştırmacılar biyolojik saatin normalden daha hızlı veya yavaş çalıştığını tespit edebiliyorlar. Yapılan incelemeler sonrasında vücut ısısında gerçekleşen zaman kaymasının biyolojik saat kaynaklı olduğu görüldü.
Sıçanlarda yapılan bu deneyler insanlar için de büyük önem taşıyor. Özellikle uçak yolculuğu sonrası yaşanan jet gecikmesi ve mevsimsel depresyon konularında biyolojik saatin daha iyi anlaşılması birçok tedavi yolunun da kapısını aralayacaktır. Örneğin jet gecikmesini tedavi etmenin bir yolu yolcunun parlak ışığa maruz kaldığı ışık kutusudur. Bu ışığın içinde renkler de eklendiğinde tedavi daha iyi sonuçlar verecektir.
Hazırlayan: Ali Çağlayan Taybaş
Kaynaklar http://news.sciencemag.org/biology/2015/04/colors-help-set-body-s-internal-clock
SinirBilim: http://sinirbilim.org/renkler-vucudumuzun-biyolojik-saatini-duzenliyor/
BİYOLOJİ HABERLERİ
-
Amonyum, Dünya’da Yaşamın Ortaya Çıkmasını Sağladı
-
16 Nisan, 'Dünya Biyologlar Günü'
-
Protonların Aşamalı Değişimi, ATP Sentaz Enzimi ve Mitokondriyum
-
Biyoloji Kongre Sponsorluğu
-
Dünya'da Yaşamın Nasıl Başladığının Sırrı...
-
Kazdağları Yaban Mantarları Eğitim Festivali
-
Işığın Değişmesi İle Algler
-
Trikotilomani Nedir
-
Araştırma üniversitelerinin listesi belli oldu. İşte 10 araştırma üniversitesi
-
Bilim İnsanları Tarafından Yapılan Yeni Çalışmada “Hücre İçi Saati” Bulundu
-
UCLA biyologları yaşlanmayı yavaşlatıyor, meyve sineklerinin ömrünü uzatıyor
-
Bilim insanları betalain sentezlemeyi başarmışlar. Betalain üretmenin bize faydaları nelerdir ?
-
Beyin Tanıdık Yüzleri Nasıl Ayırt Ediyor
-
Hakkâri Sat Dağlarında İki Yeni Buzul Gölü Keşfedildi
-
Her Nöron 1000’den Fazla Mutasyon Taşıyor Olabilir