Partenogenez Mekanizmasının Anlaşılması, Böceklerde Nüfus Kontrolü Sağlayabilir
Hayvanlarda partenogenez ile eşeysiz üreme, ilk olarak 1745 yılında Charles Bonnet tarafından keşfedildi. Omurgasızlarda sıklıkla görülen bu üreme çeşitine, omurgalı hayvanlarda da rastlanabiliyor.
Örneğin hindilerin, partenogenez ile üreyebildikleri biliniyor; fakat döllenmemiş yumurtalardan çıkan yavru sadece erkek olabiliyor. 2016 yılında da, eşeysiz olarak üç yavru dünyaya getirdiği saptanan bir köpekbalığı oldukça ilgi görmüştü (Bkz. Zebra Köpek Balığı Yıllar Sonra Erkeksiz Üredi). Partenogenez, bazı hayvan türlerinde hem erkek hem dişi bireylerin dünyaya gelmesinin olağan yolu iken, bazı türlerde ise çeşitli dış koşullara bağlı olarak gerçekleşebilir. Örneğin fiziksel uyarım (sıcaklık ya da pH değişimi, elektriksel şok, morötesi ışınıma maruz kalma vb) veya kimyasal uyarım (ortamdaki kimyasal maddelerin yoğunluğunun değişmesi) nedeniyle olabilir.
Lomonosov Moskova Eyalet Üniversitesi araştırmacılarından Vladimir Gokhman ve Valentina G. Kuznetsova, böceklerin döllenmemiş yumurta hücrelerinden, yani herhangi bir sperm katkısı olmadan gelişmesi olan partenogenez olgusuna neden bu denli sık rastlandığını açıklayan bir çalışma gerçekleştirdi ve elde ettikleri bulguları Zoological Systematics and Evolutionary Research dergisinde yayımladı. Bu konu üzerinde çalışmak, tarıma zarar veren türlerin kontrolü konusunda büyük önem taşıyor.
Holometabola üst-takımında bulunan kanatlı böcekler, dört evreli bir gelişim gösterir: Yumurta, larva, pupa ve erişkin böcek. Bazı Holometabola üyeleri partenogenez geçirir. Gokhman ve ekibi, bu böceklerin çeşitli gruplarında görülen partenogenetik gelişimin modlarını tanımlıyor. Buna göre partenogenez üç modda olabiliyor: Arrhenotoky, thelytoky ve deuterotoky.
1. Arrhenotoky: Döllenmemiş yumurta hücrelerinden sadece erkek bireylerin çıkmasına örneğin arılarda rastlanır. Genellikle böyle türlerin erkekleri, döllenmemiş yumurtadan gelişir ve tek bir kromozom seti (haploid) taşır. Dişiler ise döllenmiş yumurtalardan çıkarlar ve çift kromozom seti (diploid) taşırlar.
2. Thelytoky: Döllenmemiş yumurta hücrelerinden sadece dişi bireyler çıkarken, erkekler yoktur. Bu partenogenez moduna sosyal böceklerde değil de, örneğin bazı güvelerde rastlanır.
3. Deuterotoky: Hem erkek hem de dişi organizmalar döllenmemiş yumurtalardan çıkar. Örneğin Cynipidae ailesinin bazı üyeleri böyledir.
Gokhman, partenogenez yoluyla eşeysiz üremenin genellikle nüfusu az olan böcek topluluklarında görülmekle birlikte, bazen eşeyli üreyen ve sayıları çok artan böcek toplumlarında da partenogenetik soyların türediğini belirtiyor. Partenogenezin temel nedeni belli: Böcekler, nüfus yoğunluğu düşük olduğunda eş bulmakta güçlük çekiyor, ki zorlu yaşam koşullarının olduğu bölgelerdeki durum çoğu zaman böyle.
Arılarda, dişi eşey hücresi yumurta, şayet sperm katkısı olmazsa erkek bireye dönüşür. Dişi eşey hücresi ile erkek eşey hücresinden birer takım kromozom alan hücreler ise dişi birey olarak gelişir.
Araştırmacılar, tarımsal ekinleri korumak için kullanılan böcek ilaçları ile hedef alınan böcek türlerinin çoğunun partenogenez ile ürediğini ifade ediyor. Dolayısıyla konu üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda, canlı böceklerin kimyasallar ile yok edilmesi yerine, çoğalma hızlarının düşürülmesi konusunda bir şeyler yapılabilmesi umuluyor.
Kaynak: Phys.org, “Why insects can develop from unfertilized egg cells“ < https://phys.org/news/2017-10-insects-unfertilized-egg-cells.html>
İlgili Makale: Vladimir E. Gokhman et al, Parthenogenesis in Hexapoda: holometabolous insects, Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research (2017). DOI: 10.1111/jzs.12183
BilimFili.com:"Partenogenez Mekanizmasının Anlaşılması, Böceklerde Nüfus Kontrolü Sağlayabilir"
Bu yazının kaynağı: https://bilimfili.com/partenogenez-mekanizmasinin-anlasilmasi-boceklerde-nufus-kontrolu-saglayabilir/
Genetik Haberleri
-
Bugün 16 Nisan Dünya Biyologlar Günü!
-
Allopatrik türleşme nedir ? Nasıl Gelişir ?
-
Maryland’teki “Kölelerin” Yaşayan 42.000 Akrabası Bulundu
-
Araştırmacılar kediler, yunuslar, kuşlar ve düzinelerce başka hayvanın genom haritasını çıkarıyor
-
Kolombiya'da nadir görülen bir kuş türünde "gynandromorphy" gözlemlendi
-
Kurumaya dayanıklı bitkiler için genom veritabanı yayınlandı
-
En son DNA barkodlama teknolojisiyle İsrail'in tatlı su balık türleri listesinin yeniden gözden geçirilmesi
-
İnsanların Daha Önce Bilinmeyen Bir Dokunma Duyusu Keşfedildi
-
Bilim İnsanları Tüm İnsan Genomunun Dizilimini Çıkardı. Ancak Henüz Bitmedi
-
İlk Defa Tazmanya Kaplanından RNA Elde Edildi
-
Neandertal DNA’nız, Sizi Acıya Karşı Daha Hassas Yapıyor Olabilir
-
Epigenetik ve Epigenetik Mekanizmalar
-
İlk taslaktan 20 yıl sonra insan Y kromozomu tamamen dizilendi.
-
Kim Bu Kimerizm? Tek Bedende İki Kişi
-
Gen terapi, genetik materyalin yeniden düzenlenmesi