Mitoz Bölünme
Hücreler belli bir büyüklüge ulastiktan sonra; hücre yüzeyi, hücrenin besin alinimi, artik maddelerin atimi ve gaz alis verisi gibi ihtiyaçlarini karsilayamaz duruma gelir.Çünkü hücre bir küre olarak düsünülürse; hacim yariçapin küpüyle, yüzey ise karesiyle dogru orantili olarak büyür.
Ayrica hücre büyüdükçe sitoplazma / çekirdek orani büyüyeceginden, çekirdegin etki alani küçülecektir.Bu durum hücre için tehlikelidir.Bu nedenlerden dolayi hücre, yüzeyini artirmak ve sitoplazma / çekirdek oranini küçültmek için bölünmeye baslar.Hücrenin hücresel, materyalini esit olarak yavru hücrelere aktardigi bölünme tipine “mitoz Bölünme” denir.
Mitoz bölünme; bir hücreli canlilarda üremeyi saglarken, çok hücrelilerde zigottan itibaren büyümeyi ve gelismeyi saglar.Mitoz bölünme farkli hücrelerde farkli siklikta meydana gelmekle birlikte kas ve sinir hücrelerinde görülmez.
Bir hücrenin hayati interfaz evresi ve bölünme evresi olarak 2’ye ayrilir ve buna “Hücre Siklusu” (Hücre döngüsü) adi verilir.Interfaz evresinde hücre; DNA Replikasyonu için hazirlik yapar(G1 fazi), DNA’sini repike eder(S fazi) ve bölünme sirasinda metabolizma durdugu için ATP depolayarak bölünmeye hazirlik yapar.(G2 fazi)
Bu bölümde mitoz bölünmeyi safha safha degilde bir hikaye gibi kesintisiz anlatmaya çalisacagiz;
Hücre hazirlik evresi olan interfazdan çikip, mitoz bölünmeye basladiginda isigi kirma gücü artar ve akiskanligini büyük ölçüde kaybeder.Sitoplazma jellesir.Çekirdek içinde kromozomal proteinlerle birlesmis olan DNA, kromatin ipligi seklinde görülmeye baslar.Buna “Kromonema” denir.Bölünme ilerledikçe kromatin iplikleri kendi üzerine kivrilarak kisalip kalinlasmaya devam eder.Ince uzun yapili iken nukleus içine gelisi güzel dagilan kromozomal iplikler, kisalip kalinlastikça nukleusun çevresine dogru çekilirler ve nukleus zari parçalanir.Bu evrede kromozomlarin( kisalip kalinlasan kromonema’ya artik kromozom diyebiliriz) birbirine esit iki kromatidten olustugunu ve bir sentromerle bir arada tutuldugunu görmek mümkündür.(Bu kromatidler, DNA’nin replikasyonundan sonra olusmuslardir.) Nukleus zarinin parçalanmasiyla hücrenin merkezi daha akiskan bir hâl alir ve kromozomlar merkeze dogru hareket ederek merkezde bir dizi olustururlar.Ekvatoral tablada dizilen kromozomlar sentromerlerinde ki kinetokorlari ile ig ipliklerine baglanirlar.Daha sonra bütün kromozomlarin kardes kromatidleri ayni anda birbirlerinden ayrilarak karsi kutuplara çekilmeye baslarlar.Bu devreye kadar kisalip kalinlasmaya devam eden kromozomlar; sentromerleri önde, kollari arkada olacak sekilde kutuplara çekilirler.Kutuplara erisen kromozomlar spirallerini(katlanmalarini) çözerek kromonema iplikleri haline gelirler.Daha sonra bunlarin etrafinda nukleus zari sekillenmeye baslar.Bu arada sitoplazma da 2’ye bölünmeye baslamistir.Sitoplazmanin da bölünmesinin tamamlanmasiyla yavru hücreler olusur.Bu yavru hücreler birbirinin ve kendisini olusturan anaç hücrelerin birer kopyasidir.Yeni olusan bu hücreler artik birer yeni anaç hücrelerdir ve bölünme gerçeklestirebilmek için interfaz evresindedirler.
Bölünme olayini bir hikaye gibi ögrenmenin ardindan simdi ise bölünme safhalarinin hangi olayla baslayip hangi olayla bittigine deginelim;
Profaz: Kromonemanin görülmesi ile baslar.Kromozomlarin nukleus çevresine çekilip, nukleus zarinin kaybolmasi ile sona erer.
Metafaz: Nukleus zarinin kaybolmasi ile baslar.Kromozomlarin ekvatoral tablada dizilip, kardes kromatidlerin sentromerlerinden ayrilmasi ile sona erer.
Anafaz: Kardes kromatidlerin birbirinden ayrilmasi ile baslar.Kromozomlarin kutuplarda kümelesmesi ile sona erer.
Telofaz: Kromozomlarin kutuplara erismesi ile baslar.Kromozom kümelerinin etrafinda nukleus zarinin olusmasiyla sona erer.
Sitokinez: Telofazda nukleus zarinin olusmaya baslamasi ile birlikte baslar.Yavru hücrelerin olusumuyla sona erer.
Mehmet Oflaz
Kalitim ve Evrim
Prof.Dr.Ali Demirsoy
Sitoloji
Prof.Dr.Neriman Ozban
Genel Biyoloji
-
Protista Alemi ve Genel Özellikleri
-
Hücrelerdeki farklı ve benzer yapılar
-
Ses Nedir ? Ses Nasıl Oluşur?
-
Kültürü Yapılan Fitoplankton Türleri Nelerdir?
-
Apoptoz: Programlı Hücre Ölümü Nedir?
-
Ribozom ve Protein Sentezi
-
Mikrotübüller ve İplikçikler
-
Hücre Zarları
-
Lipid Çift-Katmanın Keşfi
-
Biyoreaktör
-
Telomerler ve İnsan Telomerinin Kristalik Yapısı
-
Hücre Biyolojisinin Tarihsel Gelişimi
-
Hücre biyolojisi nedir ?
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir ?
-
Sinir Sistemi Yapısında Bulunan Hücre Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?