LABORATUVAR KULLANMA TALİMATI VE ÖĞRENCİLERİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KURALLAR
Laboratuarlarda yapacağınız çalışmalarda kendinizin ve arkadaşlarınızı tehlikelerden korumak için aşağıdaki prensiplere uygun olarak hareket ediniz.
1. Daima öğretmen tarafından verilen ve laboratuar kitabında yazılı olan direktiflere göre çalış, katiyen verilmemiş deneyleri sınıfın emniyeti açısından yapmaya kalkışma.
2. Eğer bütün sınıfın faydalanabileceği bir çözeltiyi kullanıyorsan senin için gerekli olan miktarı aldıktan sonra gerisini arkadaşlarının da kullanabilecekleri uygun bir yere bırak. Herkesin sınıf içinde koşuşup aramak suretiyle karışıklık çıkarmasına meydan verme.
3. Şişe veya kavanozdan madde alırken etiketi daima iki kere oku. Emniyet ve deneyin hatasız yapılabilmesi için bu önemli hususu aklından çıkarma.
4. Kimyasal maddeleri çok temiz olmalarına dikkat et. Kullanmak için aldığın çözeltiyi kullanımdan sonra fazla olarak kalırsa kesinlikle şişeyi boşaltma öğretmeninin vereceği direktife göre hareket et.
5. Kimyasal maddelerin katiyen eline alma, metal maşa, spatül, cam veya plastik kaşık kullan.
6. Çözeltiyi aldığın şişenin kapağını derhal üzerine yerleştir. Aynı şekilde diğer kimyasal maddelerinde kapaklarının açık kalmamasına dikkat et.
7. Hiçbir zaman dereceli ölçü silindiri ve diğer ölçü kaplarını ısıtma.
8. Kolayca yanabilen maddelerle çalışırken açık aleve yakın tutma. Çünkü bu gibi yanıcı maddelerin görünmeyen buharları çalışma masasının ötesindeki ocaklara kadar ulaşıp yangına sebep olabilir.
9. Kibrit çöpü, pamuk, süzgeç kağıdı vb. katı maddeleri kesinlikle lavabolara atma
10. Kullanılmış kapları temizle her ne suretle olursa olsun onları kirli bırakma. Ve içindeki maddelerin kuruyup yapışmasına imkan verme. Eğer temizlenecek madde renkli ise veya temizlenmesi zor ise bunu çözebilecek bir çözücü maddeyi öğretmenine sorarak al ve vereceği talimata göre kullan. Temizleme işlemi bittikten sonra kapları yerine yerleştir, deney masasını temizle diğer malzemeleri usulüne uygun olarak yerleştir.
11. Tehlikeli deneyler için koruyucu gözlük ya da maske kullanmayı ihmal etme. Bu tür koruyucu maddelerin hangi deneylerde kullanılacağı öğretmeniniz tarafında size belirtilecektir.
12. Değişik asitlerle çalışırken son derece dikkati daima asidi su üzerine boşaltarak seyreltme işlemini yap, asitleri lavaboya boşaltırken eğer değişik iki asit ise iyice seyrelttikten sonra boşalt ayrıca boşalttığın kabı ve lavaboyu bol su ile yıkamayı ihmal etme.
13. Çalışma masasına kitap ve defter bırakma ancak müsvette kağıt ile bir kalem bulundur.
14. Laboratuar çalışmasından önce yapacağın deneyi iyice oku, ilgili kısımları not tut, eğer deney esnasında bir zorlukla karşılaşırsan mutlaka öğretmenine sor.
15. Güç kaynağı, voltmetre, Ampermetre, termometre ve kronometre gibi araçların kullanımdan önce ne şekilde kullanılacağı hususunda öğretmeninin yapacağı açıklamalarını dinle.
16. Temiz olduğuna kanaat getirirseniz bile laboratuarda bulunan beherglas, erlenmayer, balon gibi kaplarla kesinlikle su içme.
17. Laboratuarlarda her ne suretle olursa olsun hiçbir maddenin tadına bakmayın.
18. Beklenmedik durumların ortaya çıkması halinde veya bir değişikliğin gözlenmesi durumunda öğretmenize mutlaka haber veriniz.
19. Kendi başınıza dolaplardan malzemeyi almayınız. Öğretmenin müsaadesi dışında kullanmayınız.
20. İşin bittikten sonra muslukları, elektrik düğmelerini ve tüpgaz musluklarını mutlaka kapatınız.
21. Laboratuarlarda ciddi olarak çalışmak mecburiyetindesiniz. Bu nedenle arkadaşlarınızla kesinlikle el hareketleri ve benzeri şakalarda bulunmayınız.
22. Sıvıların pipetle emilmesi doğru değildir. Ağıza kimyasal çözeltilerin kaçması tehlikeli olduğundan bu duruma meydan vermeyiniz.
23. Piset, hortum vb. araçlarla arkadaşlarınızla su veya herhangi bir madde sıçratmayınız.
24. Gerektiği kadar malzeme kullanınız. Fakat asla lüzumundan fazla malzemeyi kullanmayınız.
25. Bilhassa köpüklenip taşabilme durumlarına karşı dikkatli olunuz. Öğretmenlerinizin tavsiyelerine uyunuz.
26. Balon, erlenmayer, beher ve şişelerin basınca karşı dayanma direnci az olduğundan sıcakken kapak veya mantar ile kapatmayınız. Böyle durumlarda kabın bütün kaidesi soğutma esnasında çatlayıp kırılabilir.
27. Su üzerinde gaz toplama ile sonuçlanan bir çok denemelerde geri emmeler alabileceğinden dikkatli ol ve içinde gaz çıkışı ile reaksiyonunun devam ettiği cam balonun çıkış borusundan ayrılmadıkça ısıtma işlemine son verme.
28. Elinizde cam boruların kırılması bükülmesi gibi medenemelere kesinlikle girişmeyiniz.
29. Maddelerin üzerinde yazılı olan etiketleri kesinlikle koparmayınız. Kopma ihtimali olan varsa öğretmeninize mutlaka haber veriniz.
30. Metalik yapılı olan ders araçlarını nemli bırakmayınız. Bu durum onların paslanıp çürümelerine neden olabilir.
31. Ders bitiminden hemen sonra laboratuarın genel temizliğini yapınız.
32. Temizlik işleminden sonra gerekli havalandırma işlemini gerçekleştirerek kapı ve camları usulüne uygun olarak kapatınız.
Laboratuvarda Çalışma Prensipleri
01. İdari bölüm, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyoloji analiz laboratuvar bölümleri ayrı birimler halinde planlanmalıdır.
Laboratuvarlar yapılan analizin özelliğine uygun bir şekilde planlanmalı ve çalışmalıdır.
03. Personel için yeteri kadar soyunma dolabı bulundurulmalı, kadın ve erkek personel için soyunma odaları ve sosyal alan düşünülmelidir. Laboratuvara çanta, palto, hırka, mont ve gereksiz malzeme getirilmemelidir.
04. Laboratuvarlar özel çevre koşulları gerektiren analizlerde bu koşulları kontrol etmeye yarayan alet ekipmanlarla donatılmış olarak ayrı bölümler halinde planlanmalıdır.
05. Laboratuvarlar toz, nem, buhar, titreşim, elektromanyetik etkenler ve zararlı canlılar gibi olumsuz etmenlerden korunmalıdır. Çalışma alanları 20ºC sıcaklıkta sabit tutulmalıdır.
06. Analiz yapılan bölümler, çalışan personelin rahatça hareket etmesine olanak sağlayacak genişlikte planlanmalıdır.
07. Boru sistemleri, radyatörler, aydınlatma sistem ve bağlantıları ile diğer servis noktaları kolay temizlenecek biçimde tasarlanmalı, duvarlar, taban ve tavanlarkolay temizlenir ve gerektiğinde dezenfekte edilir özellikte olmalıdır.
08. Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılacak analizleri doğrudan veya dolaylı olarak etkilemeyecek nitelikte olmalıdır.
09. Laboratuvarda ilk yardım için gerekli ilaç ve malzeme bulunan bir dolap ve ilk yardım talimatı bulunmalıdır.
10. Laboratuvarda yangına karşı gerekli önlemler alınmalı, bu konuda mutlaka itfaiyeden uygunluk belgesi alınmalıdır.
11. Laboratuvar binasının çevresinde kirliliğe yol açacak çöp, atık yığınları, su birikintisi ve zararlı canlıların yerleşmesine uygun ortamlar bulunmamalıdır.
12. Personelin iş güvenliği için uygun giysi ve donanım kullanması sağlanmalıdır. Laboratuvarda mutlaka laboratuvar önlüğü ile çalışılmalıdır. Laboratuvar önlüğü tercihan yanmayan kumaştan, normal uzunlukta ve uygun bedende olmalıdır.
13.Uzun saçlar toplanmalı, ya topuz yapılmalı veya yanmaz bone içine alınmalıdır. Ayakkabılar laboratuvarda çalışmaya uygun olmalı, burnu açık ayakkabı giyilmemelidir.
Tuvaletler laboratuvar bölümlerine açılmamalıdır.
14. Laboratuvarda herhangi birşey yenilip içilmemeli (özellikle sigara), çalışırken eller yüze sürülmemeli, ağıza herhangi birşey alınmamalıdır.
15. Laboratuvarın her bölümünde temizlik, sanitasyon dezenfeksiyon işlemleri yazılı talimatlara göre periyodik olarak yapılmalı, kayıtları tutulmalıdır.
16. Çalışan personelin periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı, bulaşıcı bir hastalığı olan veya taşıyıcı olduğu belirlenen personel çalıştırılmamalıdır.
17. Kullanıldıktan sonra her bir eşya, alet veya cihaz belli ve yöntemine uygun biçimde temizlenerek yerlerine kaldırılmalıdır.
18. Laboratuvarların giriş çıkışı denetlenmeli ve analiz yapılan bölümlere çalışanlar dışında kişilerin girmeleri engellenmelidir.
19. Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar doğrudan alıcı ortama verilmemeli, tekniğine ve mevzuata uygun bir biçimde etkisiz hale getirilmelidir.
20. Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır. İşi bitmiş, içinde sıvı bulunan beher, erlenmayer, tüp gibi temizlenecek cam kaplar da lavaboya konulmalı, masa üzerinde bırakılmamalıdır.
21. Su, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri, çalışılmadığı hallerde kapatılmalıdır.
Malzemeler kendi malınızmış gibi kullanılmalıdır.
22. Çalışmalarda dikkat ve itina ön planda tutulmalıdır.
23. Laboratuvarda başkalarının da çalıştığı düşünülerek gürültü yapılmamalıdır. Asla şaka yapılmamalıdır.
24. Laboratuvarda meydana gelen her türlü olay, laboratuvarı yönetenlere anında haber verilmelidir.
25. Laboratuvarı yönetenlerin izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.
26. Katı haldeki maddeler şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı kaşık temizlenmeden başka bir madde içine sokulmamalıdır. Şişe kapakları hiçbir zaman alt tarafları ile masa üzerine konulmamalıdır. Aksi taktirde, kapak yabancı maddelerle kirleneceği için tekrar şişeye yerleştirilince bu yabancı maddeler şişe içindeki saf madde veya çözelti ile temas edip, onu bozabilir.
27. Cam kapaklı şişeler açılmazlarsa, böyle hallerde şişe kapağına bir tahta parçası ile hafifçe vurularak gevşetilir. Bu fayda etmediği taktirde camın genişlemesi için küçük bir alevle şişe döndürülerek boğazı dikkatlice ısıtılır veya şişe bir müddet su içinde batırılmış vaziyette bırakılır. Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki madde kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateşe dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma yapılmamalıdır.
28. Şişelerden sıvı akıtılırken etiket tarafı yukarı gelecek şekilde tutulmalıdır. Aksi halde şişenin ağzından akan damlalar etiketi ve üzerindeki yazıyı bozar. Şişenin ağzında kalan son damlaların da şişenin kendi kapağı ile silinmesi en uygun şekildir.
29. Kimyasal maddeler gelişigüzel birbirine karıştırılmamalıdır, çok büyük tehlike yaratabilir.
30. Bazı kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek yangına veya şiddetli patlamalara yol açarlar ya da toksik ürünler oluştururlar. Böyle maddelere geçimsiz kimyasal maddeler denir. Bunlar her zaman ayrı ayrı yerlerde muhafaza edilmelidir. Bu maddeler aşağıda verilmiştir:
31. Çözelti konulan şişelerin etiketlenmesi gerek görünüş ve gerekse yanlışlıklara meydan verilmemesi için gereklidir. Kağıt etiket kullanılıyorsa yazıların ıslanınca akmaması için çini mürekkep kullanılması iyi sonuç verir. Etiketlerin arkası nemlendirilirken ağıza ve dile sürülmemelidir.
32. Kimyasal maddeler risk gruplarına ve saklama koşullarına göre, havalandırma sistemli ayrı oda, dolap veya depolarda bulundurulmalıdır. Kimyasal maddelerin bulunduğu yer kilitli olmalı, anahtarı depo sorumlusu ve sorumlusunda olmalıdır.
33. Laboratuvarda zaman çok önemlidir. Yapılacak işler başlangıçta planlanırsa zamandan tasarruf edilebilir. Örneğin, suyu uçurma gibi bazı işler pek az dikkat ister ve bu zaman süresince başka bir analiz de yapılabilir.
34. Organik çözücüler lavaboya dökülmemelidir.
Tartım veya titrasyon sonuçları küçük kağıtlara yazılmamalıdır. Bu kağıtlar kaybolabilir ve analizin tekrarlanması zorunluluğu ortaya çıkabilir.
35. Laboratuvarda çalışmalar için özel bir defter tutulmalıdır. Yapılan çalışma ve gözlemler mutlaka kaydedilmelidir.
36. Ecza dolabında neler bulunduğu, yangın söndürme cihazının nasıl çalıştığı bilinmelidir. Bu konuda eğitim yapılmalıdır.
37. Uçucu sıvılar lavaboya dökülmemelidir.
38. Şişelerin kapak veya tıpaları değiştirilmemelidir. Çözelti şişelere doldurulurken dörtte bir kadar kısım genişleme payı olarak bırakılır.
39. Etiketsiz bir şişeye veya kaba, kimyasal madde konulmaz. Ayrıca boş kaba kimyasal bir madde koyunca hemen etiketi yapıştırılmalıdır, bütün şişeler etiketli olmalıdır. Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki kimyasal maddeler, deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır.
40. Cam kesme ve mantara geçirme durumlarında ellerin kesilmemesi için özel eldiven veya bez kullanılmalıdır. Ucu sivri, kırık cam tüplerine, borulara lastik tıpa geçirilmemelidir. Böyle uçlar; havagazı ocağı, zımpara veya eğe ile düzgün hale getirilmelidir.
41. Lastik tıpalara geçirilecek cam boruların uçları su ile ıslatılmalı veya gliserin, vazelin ile yağlanmalıdır. Cam borular lastik tıpaya direkt bastırılarak değil de döndürülerek sokulmalıdır.
42. Tüp içinde bulunan bir sıvı ısıtılacağı zaman tüp, üst kısımdan aşağıya doğru yavaş yavaş ısıtılmalı ve tüp çok hafif şekilde devamlı sallanmalıdır. Tüpün ağzı kendinize veya yanınızda çalışan kişiye doğru tutulmamalı ve asla üzerine eğilip yukarıdan aşağıya doğru bakılmamalıdır. Yüze sıçrayabilir.
43. Zehirli ve yakıcı çözeltiler, pipetten ağız yolu ile çekilmemelidir. Bu işlem için vakum ya da puar kullanılmalıdır.
44. Genel olarak toksik olmadığı bilinen kimyasal maddeler bile, ağıza alınıp tadına bakılmamalıdır.
45. Benzin, eter ve karbonsülfür gibi çok uçucu maddeler ne kadar uzakta olursa olsun açık alev bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Eter buharları 5 metre ve hatta daha uzaktaki alevden yanabilir ve o yanan buharlar ateşi taşıyabilir.
46. Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür, klorür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çeker ocakta çalışılmalıdır.
47. Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli, asla tersi yapılmamalıdır.
48. Civa herhangi bir şekilde dökülürse vakum kaynağı ya da köpük tipi sentetik süngerlerle toplanmalıdır. Eğer toplanmayacak kadar eser miktarda ise üzerine toz kükürt serpilmeli ve bu yolla sülfür haline getirilerek zararsız hale sokulmalıdır.
49. Termometre kırıklarının civalı kısımları yada civa artıkları asla çöpe yada lavaboya atılmamalı, toprağa gömülmelidir.
50. Elektrikle uğraşırken eller ve basılan yer kuru olmalı, metal olmamalı, elektrik fişleri kordondan çekilerek çıkarılmamalıdır. Gerektiğinde bazı işlemleri hemen yapabilmek için gerektiği kadar elektrik bilgisi edinilmeli, büyük onarımlar mutlaka ehliyetli teknisyenlere yaptırılmalıdır.
51. Laboratuvarda, özellikle kilitlenmiş bir yerde yalnız çalışılmamalıdır. Her türlü olasılıklara karşı, tek başına çalışan kişi yapacağı işleri bir başkasına önceden anlatmalı ve sürekli haber vermelidir.
52. Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı, bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile şişenin altından kavranmalıdır. Desikatör taşınırken mutlaka kapak ve ana kısım birlikte tutulmalıdır. Desikatör kapakları arasıra vazelin ile yağlanmalıdır.
53. Laboratuvar terkedilirken bulaşıklar yıkanmalı, tüm kimyasallar güvenlik altına alınmalı, gaz muslukları ana musluktan kapatılmalıdır.
54. Gözler, hassas terazide tartma gibi işlemler dışında daima korunmalıdır. Emniyet gözlükleri takmak yararlıdır. Gazlardan dolayı gözlerin herhangi bir tahrişinde buna engel olmak için sık sık gözleri soğuk su ile yıkamak veya bol su akıtmak gereklidir.
55. Asit, baz gibi aşındırıcı yakıcı maddeler deriye damladığı veya sıçradığı hallerde derhal bol miktarda su ile yıkanmalıdır.
56. İçinde kültür bulunan tüp, petri kutusu gibi malzeme açık olarak masa üzerine bırakılmamalı, tüpler önlük cebinde taşınmamalı, masa üzerine gelişigüzel konulmamalıdır. Tüpler tüplükte tutulmalıdır.
57. Çalışırken laboratuvar kapı ve pencereleri kapalı tutulmalı, mikroorganizma veya sporlarını etrafa yayacak gereksiz ve ani hareketlerden sakınılmalıdır.
58. Kültürlerin yere veya masaya dökülmesi veya kültür kaplarının kırılması halinde durum hemen laboratuvar yöneticisine bildirilmeli ve dökülen kültürün üzeri anında uygun bir dezenfektan çözeltisi ile kaplanarak (örneğin %10'luk hipoklorit çözeltisi) 15 30 dakika bekletilmeli ve daha sonra temizlenmelidir.
59. Öze uçları her kullanımdan önce ve sonra Bunzen beki alevinde usulüne uygun şekilde yakılarak sterilize edilmelidir.
60. Mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılacak pipetler, önce ağız kısımlarına pamuk yerleştirilerek sterilize edilmeli ve bu şekilde kullanılmalıdır.
61. Kültürün yutulmaması için tüm önlemler alınmalı kültür yutulursa, anında laboratuvar yöneticisine haber verilmelidir.
61. Mikrobiyolojik çalışmalarda steril olduğundan kuşku duyulan malzeme kullanılmamalıdır.
62. Pipetleme yapılırken kesinlikle üflenmemelidir.
63. Etil alkol gibi yanıcı, tutuşucu maddeler Bunzen beki alevi çevresinden uzak tutulmalıdır.
64. Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların üzeri ancak su geçirmez bir bantla kapatıldıktan sonra çalışılmalı, aksi takdirde çalışılmamalı ve son durum sorumluya iletilmelidir.
65. Mikroskobun objektif ve oküler kısmı her kullanımdan önce ve sonra ince mercek kağıdı ile veya bir tülbent yardımıyla dikkatlice merceğe zarar vermeden temizlenmelidir.
66. Çalışma bittikten sonra kirli malzemeler kendilerine ait kaplara konulmalıdır. Örneğin; kullanılmış pipetler, lam ve lamel hemen, içinde dezenfektan çözeltisi bulunan özel kaplara aktarılmalıdır.
67. Laboratuvardan çıkmadan önce mikroskop lambaları kapatılmalıdır. Gereksiz ışıklar söndürülmelidir.
68. Laboratuvar terkedilirken bulaşıklar yıkanmalı, tüm kimyasallar güvenlik altına alınmalı, gaz muslukları ana musluktan kapatılmalıdır.
69. Çalışma bittikten sonra eller sabunlu su ve gerektiğinde antiseptik bir sıvı ile yıkanmalıdır.
70. Kültür ve benzeri materyal laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır.
71. Tüm deney sonuçları için gizlilik esasına uyulmalıdır.
72. En yakın sağlık kuruluşunun ve cankurtaran telefonları görülen yere asılmalıdır.
73. Laboratuvarda tek başına çalışılmamalıdır.
Genel Biyoloji Laboratuvarı
-
Elmanın Karaması (OKSİTLENMESİ)
-
Menisküs
-
Mutfak ve Bahçenizdeki İndikatörler
-
Beyin Yapısının İncelenmesi
-
Böbreğin Yapısının İncelenmesi
-
Kanın Yapısının İncelenmesi
-
Koyun Kalbinin İncelenmesi
-
Çiçekli ve Çiçeksiz Bitki Örneklerinin Karşılaştırılması
-
Bitki Tohumlarının Gelişim Evreleri Deneyi
-
Bitkinin Çiçeğinde Bulunan Erkek ve Dişi Üreme Organlarının İncelenmesi
-
Bitki Yaprağının Enine Kesitinin İncelenmesi
-
Bitki Yaprağının Alt ve Üst Yüzeyinin İncekenmesi
-
Bitki Bölümlerinin İncelenmesi
-
Farklı Doku Hücrelerinin Mikroskopta İncelenmesi
-
Hayvansal Hücrenin Mikroskopta İncelenmesi