Kist Hidatik Hastalığı ( Ekinokkoz ) ve Echinococcus granulosus
Tanım:Kist hidatik , Echinococcus granulosus (E. granulosus) ve aynı gruptan diğer parazitlerin sebep olduğu, sıklıkla karaciğer ve akciğere yerleşmekle beraber bir çok dokuda kist oluşturabilen ve hayvanlardan insanlara geçen bir hastalıktır. Hayvancılığın yaygın olduğu bölgelerde sık görülür. Ülkemizde de önemli bir sağlık sorunudur.
Etken:Ekinokoklar sestod grubu parazitlerdir. Vücutları baş, boyun ve halkalardan oluşur. Ekinokoklar, yaşamlarını devam ettirebilmek için köpek, tilki, kurt, çakal gibi kesin konaklara, sığır ve koyun gibi ara konaklara ihtiyaç duyarlar.
Ülkemizde E. granulosus ile oluşan ve tek kistle seyreden şekil, daha sık görülmektedir. İç Anadolu'da ve Doğu Anadolu'da hayvancılıkla ilişkili olarak daha fazladır.
Hastalık avcı, çiftçi, çoban gibi hayvan teması olanlar, köpek sahibi olanlar, mezbaha çalışanları ve veteriner hekimlerde sık görülür. İnfekte çiğ sebze ve meyve yenilmesiyle bulaşma olabilir. Etken parazit genelde çocukluk çağında ağızdan alınır.
Kaynak hayvanın dışkısıyla dış ortama atılan parazit yumurtaları, kuruluğa ve ısıya duyarlı, kimyasal maddelere ve soğuğa dirençlidir. Bu yumurtalar su ve besin maddelerini kontamine ederek ağızdan alınabilirler. Ara konaklar bu yumurtaları alarak infekte olurken, bu hayvanların sakatatlarını köpek, kurt, çakal gibi hayvanların yemesiyle hastalık yeniden esas kaynaklara bulaşır. Bu durum parazitin yaşamını sürdürmesine neden olur. Ağız yolu ile alınan yumurtalar insanlarda barsaklardan vücuda girer ve karaciğere geçerek veya damarlar yoluyla diğer organlara yayılarak kistler oluşturur. Kistler yılda yaklaşık 1 cm büyüyerek yıllar içinde çevresine baskı yapacak duruma geldiğinde belirti vermeye başlar. İlk kistin duvarında yırtılma olursa ikincil kistler oluşabilir.
Kist hidatik % 50 -70 karaciğere, % 10-30 akciğere yerleşmekle beraber diğer organları da tutabilir. Tutulan organa göre belirti veren kist hidatik hastalığı göz ve beyinde yerleşirse çabuk, karaciğerde yerleşirse yıllar sonra bulgu verebilir.
Karaciğer tutulumunda karnın sağ üst bölgesinde ağrı, bulantı, kusma ve sarılık olabilir. Karaciğerde büyüme tespit edilebilir. Kist parçalanırsa allerjik reaksiyonlar gelişebilir.
Diğer organ tutulmalarında yerleşim yerine ve kist büyüklüğüne göre klinik bulgular değişir.
Tanı:Tanı için laboratuvar incelemeleri yapılır. Balgam, idrar incelenebilir. Kandan serolojik tetkikler yapılarak teşhis konabilir.
Korunma:Köpekler enfeksiyon açısından kontrol altına alınmalıdır. Evcil hayvanlara antiparaziter tedavi yapılmalı, hayvan teması olanlara eğitim verilmelidir. Çiğ sebze ve meyveler iyi yıkanmalı, mezbahalık hayvan atıkları özel fırınlarda yakılmalı veya köpeklerin ulaşıp yiyemeyeceği şekilde derin çukurlara gömülmelidir.
Veteriner hekimlikte, pet klinisyenliğinde en çok karşı karşıya kaldığımız soru insana bulaşması nedeniyle tenyalar içinde ekinokok kistleridir. Ekinokok kistleri insanlar için çok tehlikelidir. Bu parazit özellikle kurban bayramlarında sıhhi olmayan koşullarda yapılan kesimler ve bu kesimler sonrası kistli organların imha edilmeyip zemine yakın şekilde gömülmesi, sokak köpekleri veya tasmasız ve kontrolsüzce gezdirilen sahipli köpeklerce kistli organların yenilmesi, insanlardaki kist hidatid hastalığının Türkiye 'de tükenmesini engellemektedir.
Hastalığın köpeklerin tüylerinden geçtiği kanısında olan halkımızın bu konuda bilinçlendirilmesi gereklidir. Kistli organları yiyen köpekler (kistler ekinokok parazitinin larva dönemidir.) yaklaşık 2 ay sonra bu parazitlerin erişkinlerini ve yumurtalarını dışkılarıyla dökmektedirler. Eğer bir parazit tedavisi olamazsa da parazitlerin erişkinleri 2 yıl kadar köpeklerin bağırsaklarında yaşamlarını sürdürmektedirler.
Parazitin yumurtaları köpek tarafından atıldıktan sonra ne olur?
Köpeklerin tüylerine bulaşan parazit yumurtaları, insanlarına köpekleri sevmeleri esnasında geçebilir. Yerde yetişen bitkilerin üzerine gelen parazit yumurtaları, iyi yıkanmadan tüketildikleri taktirde, sindirim sistemi yoluyla insanlara buluşabilir. Kum havuzlarında bulunan köpek dışkıları oyun oynamakta olan çocuklara da geçebilmektedir. Kuruyan dışkılar tozla karışıp solunum yoluyla da insana geçebilir. Bunlardan anlaşılacağı gibi bu hastalığın insana geçmesi için o insanın köpek besliyor yada seviyor olması gerekmez hiç köpek sevmeyen ve hiç temasta bulunmayan kişilerde bu hastalığa yakalanabilirler.
Kist Hidatid'ten nasıl korunulur?
* Halkın konu ile ilgili eğitim düzeyi artırılır. Kurban bayramlarında kesim, sıhhi koşullarda gerçekleştirilir. Kesim sonrasında oluşan mezbaha artıkları imha edilir.
*Köpeklerimize Kurban Bayramı sonrasında daha özenli olmak. Her zaman kontrolsüz (tasmasız) gezmelerini engellemek. Bu sayede herhangi yabancı bir maddeyi de yemesini engellemiş oluruz.
*Özellikle yerde yetişen gıdaları iyi yıkamadan yememeliyiz. Güvenmediğimiz lokantalarda bu tür gıdaları sipariş ederken dikkatli davranmalıyız
*Parazitin yaşam çemberinin 2 ay olduğunu ve günümüzde kullanılan parazit tedavi ilaçlarının depo etkisinin olmadığı göz önünde bulundurmalıyız. Bu nedenle, evimizde beslediğimiz köpeklerimizi, 2 ayda bir kez olmak üzere parazit tedavisine veteriner hekimimize götürmeliyiz.
Unutmayın yapılan parazit tedavileri sadece size geçen kist için değil aynı zamanda sevimli yaşam arkadaşınızın diğer iç parazitleri içinde tedavi niteliği taşır. Bu parazitlerin yaşam çemberleri, ekinokok'tan daha kısa olanları da vardır.
Önemlidir:Bu yazıdan da anlaşılacağı gibi ekinokok kisti, kontrollü parazit tedavileri düzenli yapılan köpeklerden kesinlikle insana bulaşmaz. Diğer bulaşma yolları kesinlikle daha fazla risklidir.
Parazitoloji
-
Parazitizm tipleri nelerdir ?
-
Parazitlerin vücuda giriş yolları nelerdir?
-
Parazitlerin bulaşma yolları nelerdir ?
-
Parazitliğin (parasitismus’un) çeşitleri
-
TATARCIK MÜCADELESİ
-
Tatarcıkların Biyoekolojisi Üzerine Bilgiler
-
Tatarcıkların Genel Entomolojik Özellikleri
-
Türkiye'de Bulunan Tatarcık Türleri
-
Leishmania ve sağlık açısında önemi
-
TATARCIKLAR ÜZERİNE GENEL BİLGİLER
-
Parazit Vektör Ekolojisi ve İlişkili Faktörler
-
Türkiye'de sıtmanın durumu
-
Avrupa'da sıtmanın durumu
-
Sıtmanın biyolojisi ve epidemiyolojisi
-
Sivrisineklerin Sağlık Açısından Önemi