KARİDESLERİN EKONOMİK ÖNEMİ
Tatlısu karidesi genellikle canlı olarak pazarlandığında iyi fiyat getirmektedir. Ancak, dondurulmuş yada buzlanmış olarak da pazarlanabilmektedir. M. rosenbergii ’de et verimi yaklaşık %35 - 45 civarındadır. Uzakdoğu'da genellikle küçük çiftlikler ürünlerini tesislerinin kenarında kurdukları lokantalarda pişirip satarak değerlendirirler. Karidesler çiftlikten uzak
lokantalara da havalandırılan tanklarda canlı olarak gönderilebilmektedir. Karidesler istenirse
bütün halinde veya sadece abdomen olarak, donmuş ya da pişirilmiş olarakda pazarlana bilmektedir. Dondurulmuş bir ürünün 6 ay boyunca tadında bir değişiklik olmadığı bildirilmektedir.
Ülkeden ülkeye büyük değişiklik göstermekle birlikte, 1 kg iri karides (8-12 adet/kg) 8 ABD $, orta boy (12-16 adet/kg) 7$, küçük boy (16-24 adet/kg) karidesler ise 5,5$ civarına pazarlanabilmektedir. Tayland'ta süpermarketler de canlı satıldığında M. rosenbergii'nin 18 $ civarına fiyat bulabilmesi mümkün olmaktadır.
Karidesler pazarlama ağırlığına ulaştıklarında hasat ya sürekli olarak iri karideslerin avlanması
şeklinde ya da tam hasat şeklinde gerçekleştirilmektedir.
M. rosenbergii heterojen büyüme özelliği gösteren bir türdür. Örneğin; 6 aylık bir se mirtme periyodundan sonra ortalama 47,8 g'a ulaşan karideslerde bireysel ağırlık 10 gile 110 g arasında bir varyasyon göstere bilmektedir (Menasveta ve Piyatiratitvokul,1982). Büyümede görülen bu farklılık
M.rosenbergii populasyonu içindeki hiyerarşik etkileşimlerden kaynaklanmaktadır (Lee ve Wickins, 1992). Hızlı büyüyen ilk erkek karidesler büyük kıskaçlar oluşturarak dominant hale geldikten bir süre sonra yavaş bir büyüme dönemine girerler. Bu karideslerin hasat edilmelerinden sonra, daha önce yavaş
büyüyen küçük erkek karidesler, bu kez, daha hızlı büyümeye başlar ve yeni dominant erkekler
haline dönerler. Bu arada, bazı erkek karidesler hiyerarşik yapılanmanın en alt basamağında çok küçük boyutlarda kalırlar. Ancak, bunlar da fırsat bulurlarsa iri bireyler haline geçebilmektedirler.
Bu nedenle, belli periyotlarla yapılan hasat iri karideslerin seçilerek uzaklaştırılmaları neticesin de küçük kalan bireylere daha hızlı bir gelişim fırsatı yaratmış olur.
Tam hasatta; semirtme periyodu sonunda havuzlardaki su tamamen boşaltılarak karideslerin tümü hasat edilir. Bu amaçla, havuzların drene edildikleri su çıkış kapılarına torba veya kafesağlar yerleştirilmektedir. Tayland'ta karidesler semirtme havuzlarına m2’ye 5-10 adet olarak stoklanır ve 8 ay sonra havuzun suyu boşaltılarak karideslerin tümünün hasadı yapılır. Bu ülkede 8 aylık bir semirtme sonunda 70 g pazar boyutunda karides üretmek için m2 ’ye ortalama 5 karides stoklama yapılması önerilirken, yarı tropik ülkelerde 6-7 aylık bir semirtme periyodu sonunda 25 gr ağırlığında bireyler elde etmek içinstoklama oranının m2’ye 4’ten daha az olması gerektiği bildirilmiştir (D'Abramo ve ark.,1989).Genel olarak, tropik ülkelerde önbüyütme aşamasında m2’ye 20-25 karides stoklanmakta ve bu dönem 2,5-3 ay sürdürülmektedir. Büyütmede ise genellikle m2'ye 3-5 adet stoklanan karidesler 3-5 ayda pazar boyuna ulaştırılabilmektedir.
Stoklamadan 5 ay sonra iri bireyler ayda bir veya iki kez ığrıplarla hasat edilir. Havuzlardan 45 g ve
daha iri olanlar alınarak pazarlanırken, küçük karidesler tekrar aynı havuz içine geri salınır. Bu
sistemde stoklamadan itibaren yaklaşık 8 ay sonra tam hasat yapılabilmektedir. Hasat esnasında
karideslerin ezilmemesi ve derhal 0°C’de buzlu su içine alınmaları sağlanır. Canlı satılacak olanların 20-22°C’de taşınarak perakende satış noktalarında veya lokantalarda yine bu su sıcaklığında akvaryum veya tanklarda barındırılmaları önerilmektedir. Karidesler istenirse sadece abdomen olarak (kabuklu veya
kabuksuz) şoklanıp -20°C’de uzun süreler depolanabilmektedir.
Çalı Karidesi
Crangon crangon (L, 1758)
Crangon vulgaris (Fabricus, 1798)
Çalı karidesi Crongonidae familyasından, vücudu sarı-karın bölgresinde hafif yassı, rostrumu kısa ve olukludur. Karapaksi dikdörtgen şeklinde ve ilk dörtte bir kısmında üç diken bulunur. Gözü büyük ve küre şeklindedir. Rengi genel olarak koyu gri bazen açık sarı veya yeşilimsi, koyu kahve noktalıdır. Diğer karideslerden rostrumunun kısalığı ve yürüme ayaklarından ilk çiftinin çok kuvvetli ve yarım kıskaçlı oluşu ile ayrılır. Çalı karidesi Crangonidae familyasının Akdeniz de bulunan türleri içinde tek ekonomik değeri olanıdır. Boyu en fazla 9 cm uzunluğa erişebilir ve genellikle 4 ile 6 cm dir. Akdeniz ve Karadeniz'de bulunur, 50 m. derinliğe kadar kumlu, çamurlu ortamda yaşar, nehir ağızlarına ve dalyanlara girerler.
Deniz kıyısında genellikle dreçler ve dip trolleri ile, dalyanlarda trol ağları ile avlanır ve taze olarak değerlendirilir.
Teke Karidesi
Palaemon serratus (Pennant, 1777)
Leander serratus (Pennant, 1777)
Teke, Palaemonidae familyasındandır. Rostrumu kuvvetli ve karapaksin geri kalan kısmı uzunluğunda olup testere şeklinde dişlidir. Rostrumun üst kenarında 6-9, alt kenarında 4-6 diş bulunur. Birinci ve ikinci çift yürüme bacakları gelişmiş kıskaçlı ve ikinci çift yürüme bacakları birinciden daha kuvvetlidir. Sırtı yeşilimsi pembe renginde ve geçirgendir. Karapaksi üzerinde çizgiler bulunur.
Sularımızdaki bu familyanın diğer türlerinden (7 cm ve daha küçük) büyük oluşuyla kolaylıkla ayrılır. Boyu en fazla 11 cm. uzunluğa erişebilir ve genellikle 8-9 cm. dir. Akdeniz'de yaygın olarak fakat Karadeniz'de nadiren bulunur.
Zostera gibi yosunlarla kaplı, kayalık kıyı bölgelerde 10 m. derinliğe kadar rastlanır.
Dreçler ve dip trolleri ile kıyılarda ve dalyalarda avlanır, taze olarak pazarlanır.
Edtvard Karidesi
Plesionika edwardsi (Brandt, 1851)
Edward karidesi, pandalidae familyasındadır. Rostrumu karapaksın iki katı uzunluğunda olup üst kenarı yaklaşık 33, alt kenarı 50 dişlidir. Vücudu pembe renkte, karnı kırmızı bantlı, yumurtalık ve yumurtaları mavi renkli ve karapaksi düzgündür. Boyu en fazla 12 cm uzunluğa erişebilir ve genellikle 8-10 cm. dir. Akdeniz'de yaygın, Doğu Akdeniz'de nadiren bulunur. Karadeniz'de yoktur. Deniz dibinde ve genellikle 300 ile 500 m derinliklerde yaşar.
Dip trolü" ile avlanır. Taze olarak pazarlanır.
Penaid karidesler
Penaid karidesler, Penaidae familyasından, Akdeniz'de karidesler içinde ticari önemi çok büyük olan, ilk üç yürüme ayağının kıskaçlı oluşu ile diğerlerinden ayrılan karideslerdir.
Kırmızı Karides
Aristeus antennatus (Risso, 1816)
Kırmızı karidesde karapaks düzgün, hepatik dikensiz olup alt kenarında ince bir omurga ve rostrumun karapaksa bağlı kısmında üç adet kuvvetli diş bulunur.
Karının I. ve II. seğmenden kaburgasızdır. III ve IV segmentlerinin sırt bölgesindeki kaburga geriye doğru uzayarak keskin diş oluşturur. Telson ortadan uzunlamasına oyukludur. Antenin üst kamçısı çok kısa ve yassıdır. Rostrumu ergin erkeklerde kısa, dişiler ve genç erkeklerde uzun ve yukarı doğru kıvrıktır. Boyu en fazla 22 cm. uzunluğa erişebilir ve genellikle 15-18 cm. dir.
Akdeniz'in genellikle batısında 200-250 m. derinlikteki çamurlu ortamında yaşar. Nadiren 1500 m. derinliğe kadar bulunabilir. Taze olarak pazarlanır. Dip trolü ile avlanır.
Kırmızı Den Karides
Aristeomorpha foliacea (Risso, 1827)
Kırmızı dev karideste karapaks kısa tüylerle örtülüdür. Karapaksın her iki yanının alt taraflarında uzunlamasına eğri ve uzun birer adet, ayrıca yanlarda küçük kaburgalar (çıkıntılar) bulunur. Kuvvetli bir hepatik dikeni vardır. Karapaksin üst tarafı şarap kırmızı ile çok açık menekşe rengindedir. Rostrumu dişilerde ve genç erkeklerde uzun ve yukarı kıvrık, erkeklerde daha kısa olup üst tarafı 5-6 dişlidir. Karnının I. II segmentleri kaburgasız, diğerlerinde geriye uzanan kısa dişli birer sırt kaburgası bulunur. Telson ortadan uzunlamasına olukludur. Üst antenleri kısa ve yassı kamçılıdır. Boyu en fazla 22 cm. uzunluğa erişebilir ve genellikle 15-18 cm. dir. Karadeniz'de bulunmaz, Akdeniz'in her tarafında, genellikle 250-350 m. derinlikteki çamurlu ortamda yaşar ve 1300 m. derinliğe kadar bulunabilir.Dip trolü ile avlanır ve taze olarak pazarlanır.
Derinsu Pembe Karidesi
Parapenaeus longirontris (Lucas, 1846).
Derin su pembe karidesinde karapaks çok kısa, gözle zor görülen tüylerle kaplıdır ve hepatik dikenlidir. Rostrumu yılankavi eğri, üstü 7-8 dişlidir (Şekil 9). Bir diğer sırt dişi karapaksin ön bölgesine yerleşmiştir. Karnın ilk üç segmenti kaburgasız, son üç segmenti geriye uzanan kısa ve keskin bir sırt kaburgalıdır. Telsonun üst tarafında derin ve uzunlamasına basıktır. Her iki antenin kamçıları uzundur.
Boyu en fazla 12 cm. uzunluğa erişebilir ve genellikle 8-10 cm. dir. Karadeniz'de bulunmaz. Akdeniz, Ege ve Marmara denizlerinde genelikle 100-400 metre derinliğindeki çamurlu ve çamurlu kumlu ortamda yaşar ve 50 - 70 metre derinlikleri arasında bulunabilir.
Kıta sahanlığında sığ ve meyilli bölgelerde dip trolü ile avlanır, taze olarak pazarlanır.
Kuruma Karidesi
Penaeus Japonicus (Batı, 1888)
Kuruma karidesi oluklu karidese benzer. Rostrumun üst kenarında 9-11, alt kenarında ise l diş bulunur. Sefalatoraksi yanlamasına basıktır. Oluklu karidesten sefalatoraksm orta sırt bölgesinde bulunan oluğun geriye ulaşamaması ile ayrılır. Rengi sarımsı olup kahverengi grimsi noktalarla süslüdür.
Boyları ortalama 18-20 cm dir. Erkekleri en fazla 19 cm ye ve dişileri 22,5 cm ye ulaşabilir.
Doğu Akdeniz'de bulunur. Derinliği 0-90 m olan zemini kumlu ve kumlu çamurlu sularda yaşar. Trollerle avlanır. Japonya, Kore, Tayvan ve Fransa gibi ülkelere yetiştiriciliği yapılır. Genellikle taze olarak değerlendirilir.
Yeşil Kaplan Karidesi
Penaeus semisulcatus (De Haan, 1844)
Yeşil kaplan karidesinde sefalatoraks yanlardan şişkince, sırt orta bölgede bir oluk bulunur. Rostrumu uzun olup üst kenarında 7, alt kenarında ise 3 diş vardır. I. antenlerin kaide pulları rostrumun boyunda ve kamçılan eşittir. II. anten kaide pulları rostrumun boyunda toplam uzunluğu vücut uzunluğundan biraz fazladır. Birinci ve üçüncü ayakları zayıf kıskaçlı diğerleri ise sivri tırnaklıdır. Telsonu üropoddan çok kısadır ve üzeri geniş olukludur. Renkleri sarımsıdır.
Boyları ortalama 17 cm kadardır. Erkekleri en fazla 18 cm, dişileri 22.8 cm ye ulaşabilir.
Güney sularımızda bulunur. Derinliği 2 ile 130 m olan zemini çamurlu kumlu sularda yaşar. Trollerle avlanır. Tayvan ve Tayland da yetiştiriciliği yapılır. Genellikle taze olarak değerlendirilir.
Benekli Karides
Metapenaeus monoceros (Fabricus, 1798)
Benekli karidesin vücudu tüberkülümsü görünüşlüdür. Rostrumu düz, üst kenarı 8-9 dişli, alt kenarı dişsizdir. I. antenlerinin kaide parçalan rostrumdan daha uzun, uçları geniş kamçılıdır. II. antenleri vücut boyundan iki misli daha uzundur. Abdomeni yanlamasına basıktır ve ilk segmenti hariç diğerlerinin dorsalinde bir karina vardır. Renkleri protakal sarısı ve mor pembemsi olup daha koyu lekelerle süslüdür.
Boyları ortalama 14-16 cm kadardır. Erkekleri, enfazla 15 cm, dişileri 19.5 cm ye ulaşabilir. Akdeniz'in Güney kıyılarımızda bulunur. Derinliği l ile 60 m ve genellikle 10 ile 30 m olan zemini kumlu, çamurlu, tuzluluğu % 05 ile 35 arasındaki sularda yaşar. Trollerle avlanır ve genellikle taze olarak değerlendirilir.
Şahin Karidesi
Metapenaeus stebbingi (Nobii, 1904)
Şahin karidesi, benekli karidese benzer ve rostrumun yılankavi oluşu ile ayrılır. Rostrumun üst kenarı 8-9 dişli alt kenarı dişsizdir. Rengi açık kül rengindedir.
Boyları ortalama 10-12 cm dir, en fazla 13.9 cm ye ulaşabilirler.
Akdeniz'de de, güney kıyılarımızda, derinliği 90 m ye kadar olan zemini çamurlu veya kumlu çamurlu sularda yaşar. Trollerle avlanır ve genellikle taze olarak değerlendirilir.
Çamur Karidesi
Solenocora membranacea (Risso, 1816)
Çamur karidesi, Solenoceridae familyasından karapaksi kısa tüylü üzeri çok sayıda noktalı, ön kısmı derin ve şeffaf olukludur. Rostrumu kısa ve yedi dişlidir. Göz çukurundan sonra kuvvetli bir diken ile bir hepatik diken bulunur. Antenleri silindir şeklinde ve uzundur. Rengi portakal kırmızısı ve aşağı yukarı şeffaftır. Birinci ve ikinci abdomen segmentleri kaburgasız olup III. den VI. kadar olan segmentlerinde arkası dişli birer sırt kaburgası bulunur.
Boyu en fazla 12 cm. uzunluğa erişebilir ve genellikle 8 ile 10 cm. dir. Akdeniz, Marmara denizlerinde bulunur. 20 ile 700 m. ve genellikle 100-400 m. derinlikteki çamurlu ortamda yaşar.
Kıta sahanlığının sığ ve meyilli yerlerinde dip torlü ile avlanır. Genellikle taze olarak pazarlanır.
BİYOLOJİ ÖDEV YARDIM
-
Mercanlar ve Mercan resifleri hakkında bilgi
-
Kulak Nedir? Kulağın Yapısı ve Görevleri Nelerdir?
-
Göz nedir ? Gözün görevleri nelerdir ? Canlılarda göz ve görme organı
-
Boğaz nedir ? Boğazın kısımları nelerdir ?
-
Omurga, columna vertebralis nedir ? Görevleri nelerdir ?
-
Doğal gübreler nelerdir
-
Kimyasal (yapay) gübreler nelerdir
-
Kortizol Nedir
-
Semantik Nedir ?
-
Karasal Ve Sucul Biyomların Özellikleri Nelerdir ?
-
Kaç çeşit biyom vardır
-
Bitki Ve Hayvanların Yeryüzündeki Dağılımını Etkileyen Faktörler Nelerdir?
-
Bitkisel dokular hakkında bilgi
-
Ekosistemde besin zinciri ve besin ağının önemi nedir ?
-
Genetik Algoritmalar