Gürgen Ağacı ( Carpinus)
Âlem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
Sınıf: Magnoliopsida(İki çenekliler)
Takım: Fagales
Familya: Betulaceae(Huşgiller)
Cins: Carpinus
Adi gürgen (Carpinus betulus)
Amerika gürgeni (Carpinus caroliniana)
Carpinus chuniana
Sawa gürgeni (Carpinus cordata)
Kore gürgeni (Carpinus coreana)
Carpinus dayongina
Carpinus faginea
Farges gürgeni (Carpinus fargesii)
Carpinus firmifolia
Carpinus hebestroma
Carpinus henryana
Carpinus hupeana
Japon gürgeni (Carpinus japonica)
Carpinus kawakamii
Carpinus kweichowensis
Aka-shide gürgeni (Carpinus laxiflora)
Carpinus londoniana
Carpinus microphylla
Carpinus minutiserrata
Carpinus mollicoma
Carpinus monbeigiana
Carpinus oblongifolia
Carpinus omeiensis
Doğu gürgeni (Carpinus orientalis)
Carpinus polyneura
Carpinus pubescens
Carpinus purpurinervis
Carpinus putoensis
Carpinus rankanensis
Carpinus rupestris
Carpinus shensiensis
Carpinus stipulata
Carpinus sungpanensis
Carpinus tientaiensis
Carpinus tsaiana
Chonowski gürgeni (Carpinus tschonoskii)
Carpinus tsunyihensis
Turkzaninov gürgeni (Carpinus turczaninowii)
Carpinus viminea
Gürgen (Carpinus), Betulaceae (huşgiller) familyasından Carpinus cinsini oluşturan girintili grimsi kabuklu gövdelere sahip ağaç ya da ağaçcıklara verilen ad.
Yumurta biçimindeki yapraklarının kenarları dişlidir. Yaklaşık 1 cm uzunluğunda, sivri uçlu ve sert kabuklu meyveleri, yaprağı andıran üç toplu bir meyve örtüsüyle kaplıdır.
Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur.
Türkiye'de adi gürgen ve doğu gürgeni olmak üzere 2 tür bulunur.
Huşgillerden kış aylarında yapraklarını döken bir orman ağacıdır. Bilimsel ismi Carpinustur. Genellikle sürgünle üretilebilen gürgen her mevsimde budanmaya ve işlenmeye elverişli bir ağaçtır.
Gürgen ağacının odunu oldukça sert ve beyazdır. Gövdesi genellikle derinlemesine oluklu, girintili, grimsi ve kabukludur. Gürgen ağacı oluklu ve girintili bir gövdeye sahip olduğu için dört köşe yontmaya elverişli bir ağaç değildir. Bu ağaç dört köşe yontulacak olursa yontma esnasında büyük bir kısmı fire verilir. Yumurta biçimindeki yapraklarının kenarları girintili çıkıntılı yani dişlidir. 1 santimetre uzunluğunda sert kabuklu ve sivri uçlu meyveleri vardır.
Gürgen ağacının kerestesinden kaldıraç, dişli çark maden direği gemi omurgası gibi basınca dayanıklı parçalar üretilir. Gürgen ağacı; Avrupa Gürgeni, Doğu Gürgeni, Amerikan Gürgeni olmak üzere üç türe sahiptir.
Avrupa Gürgeni: Bu gürgen türüne Carpinus betulusda denilebilmektedir. Boyu çok ender olarak 20 metreyi bulur. 850 metreden daha yükseklerde ve kuzeyde 57 derece enleminin dışında yetişmez.
Doğu Gürgeni: Doğu gürgenine Carpinus orientalis denilir. Bu gürgen ağacının boyu ise 5 ya da 6 metre kadar uzar.
Amerikan Gürgeni: Bu gürgen ağacına Carpinus Americana denilmektedir. Amerikan gürgeni, Avrupa gürgeninden hem daha büyük hem de daha güzeldir. Bu gürgen ağacı tohumla ya da Avrupa gürgen ağacından aşılanarak üretilmektedir. Amerikan gürgeni’nin odunu oldukça kullanışlıdır. Kuzey Amerikada yetişen bu gürgen ağacı, Kanadada altın ağaç diye isimlendirilmektedir.
Türkiye’de gürgen ağacı iki türe ayrılır:
Adi Gürgen: Bu gürgen ağacının boyu yaklaşık 20 metre civarına kadar uzayabilmektedir.
Doğu Gürgeni: Doğu gürgeni ancak 5-6 metre uzunluğa erişebilmektedir. Türkiyede Doğu gürgeni ve bilhassa Avrupa gürgeni; Karadenizin kıyı ormanlarında, meşe, kestane ve diğer düz yapraklı olan ağaçlarla beraber yetiştirilmektedir.
Çoruh vadisinde, Bolu ve Kastamonu ormanlarında, Amanos Dağlarında küçük küçük topluluklar halinde yetiştirilebilmektedir.
Türkiyede Gürgen ağacının yetiştirilmesi Trakya Bölgesi, Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yayılış gösterir.
Gürgen ağacının kerestesi çok sağlam olduğu için mobilya üretimine oldukca uygundur ve Türkiyede genelde mobilya üretiminde kullanılmaktadır.
Kaynakça:
Büyük Ansiklopedi
Yazar: Derya Talas
www.bilgiustam.com
Botanik
-
Bitkisel Hormonlar Nelerdir?
-
Bitkisel Hormonları Nelerdir? Auxinler - Oksin Bitki Büyüme Hormonlarının Görevleri Nelerdir?
-
Pinus cembra - İsviçre Fıstık Çamı
-
Pinus banksiana - Banks çamı
-
Pinus aristata (Higori çamı)
-
Palinoloji – Polen Bilimi Hakkında Bilgi
-
Kaktüsgiller - Cactaceae Hakkında Bilgi
-
Papatyagiller - Asteraceae Hakkında Bilgi
-
Karanfilgiller - Caryophyllaceae Hakkında Bilgi
-
Periyant Nedir ? Periant (Çiçek Örtü Yaprakları)
-
Bitki Yaprak Tipleri Ve Görevleri - Yaprak Çeşitleri
-
Bitkilerde Gövde Çeşitleri ve Gövdenin Görevleri Nelerdir ?
-
Opuntia ficusindica - "Dikenli İncir"
-
Bitkilerde Bulunan Doğal Renk Maddeleri
-
Bitki Stresi: Abiyotik ve Biyotik Faktörler