ERGASTİK MADDELER VE TANINMASI
Ergastik maddeler, hücrenin fizyolojik faaliyetler sonucu meydana gelen ve protoplazma yapısında olmayan yedek ya da artık metabolizma ürünleridir. Bunlara genellikle vakuolleri dolduran hücre özsuyunda, çözelti halinde veya hücrenin herhangi bir yerinde rastlanabilir. En iyi bilinen ergastik maddeler: karbonhidratlar, proteinler, yağlar ve kristal şeklinde olan minerallerdir. Bunlardan başka tanen, reçine, müsilaj, zamk, kauçuk, alkaloidler ve boyalı maddeler de bu gruba girerler. Bu maddeler hücrelerin vakuollerinde, sitoplazmasında ya da çeperlerinde bulunur.
A- KARBONHİDRATLAR
Karbonhidratlar (CH2O)n bitkilerde erimiş veya katı halde bulunan karbon, hidrojen ve oksijen içren organik moleküllerdir. Hücre özsuyunda erimiş halde bulunan karbonhidratların en önemlileri monosakkaritlerden glikoz, fruktoz, disakkaritlerden sakkaroz ve maltoz’dur. Katı halde bulunan karbonhidratlardan nişasta ve selüloz yapı taşı glikoz olan polisakkaritlerdir. Bunların yanı sıra musilaj ve zamklar da bitki yapısında yer alan önemli polisakkarit yapısındaki karbonhidratlardır.
A. POLİSAKKARİTLER
1. Nişasta
Bitkilerde nişasta, plastitler içerisinde, çok sayıda glikoz moleküllerinin polimerizasyonu sonucu oluşan katı halde bulunan polisakkaritlerdendir (C6H10O5)n. Bitkinin enerji kaynağını oluşturan nişasta, kloroplastlarda fotosentez sonucu meydana gelir ve “assimleme nişastası” adını alır. Ayrıca levkoplastlar içerisinde de erimiş halde bulunan glikoz polimerizasyona uğratılarak, nişastaya çevrilir, bu şekilde meydana gelen nişastaya da “yedek nişasta” veya “depo nişasta” denir.
Bir plastitde ya bir ya da birkaç nişasta tanesi gelişebilir. Yani oluşan nişastanın bir ya da daha çok merkezi bulunur. Nişastanın ilk meydana geldiği bu merkezlere “hilum” adı verilir. Meydana gelen nişasta taneleri ya ayrı ayrı bulunurlar ve “basit nişasta taneleri” oluştururlar ya da hepsi bir arada büyüyerek “bileşik nişasta taneleri” meydana getirirler.
Nişasta oluşumu plastitde tam ortada başlayacak olursa,”konsentrik” nişasta meydana gelir. Bazılarında da nişastanın gelişim merkezi kenara yakın olur, bu durumda “eksentrik” nişasta taneleri meydana, gelir.
· Basit Nişasta: Plastit içinde bir tane hilum oluşursa meydana gelen nişasta tanesine “basit nişasta tanesi” denir.Hilum merkezde ise “basit sentrik” (örnek: Phaseolus vulgaris- fasulye) merkez dışında ise “basit eksentrik” (örnek: Solanum tuberosum- patates) nişasta tanesi adını alır.
· 2. Bileşik Nişasta: Plastit içerisinde çok fazla hilum teşekkülü ile çok sayıda nişasta tanelerinin birleşmesi ile meydana gelir. Örnek: Oryza sativa- pirinç
Şekil Basit, bileşik nişasta
PROTEİNLER
Proteinler, karbon, hidrojen, oksijen, azot ve buna ilave olarak kükürt ve fosfor içeren bileşiklerdir. Bütün enzimler, bazı hormonlar ve hücrenin birçok yapısal bileşeni proteinlerdir. Protein molekülleri yapı taşı olan pek çok aminoasitin bir araya gelmesinden oluşur.
Vakuoller içinde bulunan önemli besin maddelerinden biri de erimiş haldeki proteinlerdir. Bazı durumlarda vakuol suyunu kaybedecek olursa buradaki protein katılaşarak tane haline gelir. Bu yapılara “alevron tanesi” adı verilir. Alevron tanelerine özellikle kuru tohumlarda rastlanır. Katı protein, alevron tanelerinde olduğu gibi “amorf” ya da “kristal” haldedir. Protein kristallerine şişme özelliklerinden dolayı “kristalloid” demek daha doğru olur. Alevron taneleri diğer besin maddeleriyle besi dokusu içinde bir arada bulunabileceği gibi, bazen de besi dokusunun en dış tabakası alevron, içteki hücreler ise nişasta bulundurur.
Şekil . Aminoasit formülü
YAĞLAR:
Genellikle yedek besin depo eden tohum, meyve, kök ve gövde gibi organların besi dokularında az da olsa bulunur. Buna karşılık bazı tohumlarda kuru ağırlıklarının %70'ini teşkil edecek kadar yağ bulunabilmektedir. Keten yağı, zeytinyağı ve hintyağı sıvı, kakao yağı ise katı halde bulunur. Yağlar sitoplazmada küçük damlacıklar halinde emilsüyon teşkil ederler. Yağda eriyen kırmızı renkli sudan III boyasıyla yağlar kırmızıya boyanırlar.
Hemen hemen bütün kokulu bitkilerde bulunan eterik yağlar, çoğunlukla güzel kokulu ve uçucu maddelerdendir. Çiçek, meyve, tohum, yaprak, kök, gövde gibi değişik organların değişik dokularında bulunabilirler. Bunlar da sudan III ile reaksiyon verirler.
Genel Biyoloji
-
Protista Alemi ve Genel Özellikleri
-
Hücrelerdeki farklı ve benzer yapılar
-
Ses Nedir ? Ses Nasıl Oluşur?
-
Kültürü Yapılan Fitoplankton Türleri Nelerdir?
-
Apoptoz: Programlı Hücre Ölümü Nedir?
-
Ribozom ve Protein Sentezi
-
Mikrotübüller ve İplikçikler
-
Hücre Zarları
-
Lipid Çift-Katmanın Keşfi
-
Biyoreaktör
-
Telomerler ve İnsan Telomerinin Kristalik Yapısı
-
Hücre Biyolojisinin Tarihsel Gelişimi
-
Hücre biyolojisi nedir ?
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir ?
-
Sinir Sistemi Yapısında Bulunan Hücre Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?