Campylobacter enfeksiyonları
Campylobacter jejuni ve Campylobacter coli akut bakteriyel gastroenteritlerin önde gelen nedenleri arasındadır. Daha az sıklıkla olmakla beraber diğer bazı Campylobacter türleri de akut gastroenteritlere neden olabilmektedir. Klinik bulgular özgül olmadığından tanı yalnızca laboratuvar incelemesiyle konabilir.
Kampilobakteriyoz dünya genelinde yaygın bir zoonozdur. Bugün C. jejuni/coli dünyanın pek çok yerinde Salmonella spp ve Shigella spp kadar sık izole edilen enterik patojenler olarak dikkati çekmektedir. Enfeksiyonun yayılmasından kontamine gıdalar ve su sorumludur. Evcil veya vahşi hayvanlar ve kuşlar doğada sularda bulunan Campylobacter organizmalarının en önemli kaynaklarıdır. Diğer enterik patojenler gibi C. jejuni için de ayrıca fekal-oral yol ve kişiden kişiye bulaş bildirilmiştir (1).
Campylobacter spp gıda (ve bazen su) kaynaklı kitlesel salgınlar yapabildiğinden, halk sağlığı önemine sahip patojenlerdir ve ülkemizde laboratuvardan bildirimi zorunludur (2,3). Ancak ülkemizde klinik laboratuvarların çok azı bu etkenin tanısı ile ilgili inceleme yapabilmektedir. 2012 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından ulusal mikrobiyoloji laboratuvar kapasitesinin mevcut durumunun incelendiği bir çalışmanın sonuçlarına göre klinik mikrobiyoloji laboratuvarlarının (n=530) sadece %3.2‟sinin Campylobacter spp izolasyonu yapabildikleri gözlenmiştir (4).Vakaların önemli bir kısmının hatta salgınlarının bu nedenle tanı alamadığı düşünülürse, uygun bir prosedürün el altında olması tanının yaygınlaşmasını da teşvik edecek bir araç olarak önemli görünmektedir. Nitekim bu UMS belgesinin amacı klinik mikrobiyoloji laboratuvarlarına akut gastroenterit tanısında bakteriyel etkenler tanı paneli içinde Campylobacter türlerinin tanısının da konulabilmesi için geçerli tanı yöntemlerine dair yardımcı bir rehber sunmaktır.
Campylobacter türlerinin neden olduğu akut gastroenteritler dünyanın pek çok bölgesinde Salmonella spp ve Shigella spp ile birlikte ilk üç sırada yer almaktadır. Epidemiyolojik araştırmalar Afrika ve Asya‟da insidansın %19 ila %38 arasında olabildiğini, özellikle çocuklarda asemptomatik taşıyıcılık oranlarının da %9 ila %40 arasında olabildiğini göstermektedir (1,5).
Laboratuvar tanısının yeterince yaygın olmayışı ve bağlı olarak bildirimlerin yetersizliği nedeniyle ülkemizde C. jejuni /coli enfeksiyonlarının yaygınlığına dair bilgilerimiz yapılan genellikle küçük ölçekli araştırmalarda elde edilen bulgularla sınırlıdır. Buna göre görülüş sıklığının %0.63 ila %16.4 arasında değişebildiği ve bazı serilerde Salmonella ve Shigella türlerinden daha sık izole edildiği dikkati çekmektedir (6,7,8,9,10).
C. jejuni /coli gastrointestinal sistemin önemli invaziv patojenleridir. Diğer bir invaziv etken olan Escherichia coli O157:H7 enfeksiyonunda da hemolitik üremik sendroma (HÜS) görülebilmesi nedeniyle, etkenin tanımlanması hem hasta yönetimi hem de enfeksiyonun kaynağına yönelik incelemeler ve kontrol önlemleri açısından önem taşımaktadır (11).
Gastrointestinal sistemden sıklıkla C. jejuni, C. coli, C. lari, C. helveticus ve C. upsaliensis izole edilirken, barsak dışı (yara, abse vb.) enfeksiyonlarda C.fetus subsp. fetus, ve daha az sıklıkla C. jejuni, C. coli, C. upsaliensis, C. sputorum etken olarak saptanabilmektedir. C. curvus, C. rectus ve C. gracilis de periodontal hastalık ile ilişkili bulunmuştur (11,12).
Gastrointestinal sistemin Campylobacter enfeksiyonlarının %90‟ından fazlasında, dışkı kültürlerinde C. jejuni tanımlanır. Ayrıca ishalli olgularda daha az sıklıkla C.coli ve C. fetus subsp. fetus izole de edilir. C. jejuni gastroenteriti kendi kendini sınırlayan bir enfeksiyon olmasına rağmen bazen gençlerde ve immün düşkün hastalarda ciddi seyredebilir. Diğer türler, tanımlanma ve izolasyon zorluğu nedeniyle birçok laboratuvarda çalışılamamaktadır (11,13).
İnsanlarda hastalığın kaynağının en fazla kontamine kümes hayvanı etleri olduğu kabul edilmektedir. Bulaş enfekte tavuk etlerinin iyi pişirilmeden yenmesi, çapraz bulaşa açık mutfak tezgahlarında hazırlanan taze gıdalar, bazen de iyi pastörize edilmemiş süt yoluyla olmaktadır. Kedi ve köpek gibi ev hayvanları da taşıyıcı olabilirler. Enfeksiyonlarına özellikle erken ilkbahar ve sonbahar aylarında (kanatlıların da en fazla enfekte oldukları aylara paralel) rastlanır.
Campylobacter cinsi bakteriler son zamanlarda geliştirilen genetik teknikler ile 16S rRNA yönünden 3 ayrı cinse ayrılmıştır. Campylobacter, Helicobacter ve Arcobacter olarak isimlendirilen bakteriler mikroaerofilden anaerobiğe değişen özellikler gösterirler. Campylobacter türleri kıvrık, helezonik sarmallı, gram negatif bakterilerdir. Hastalık yelpazesi “iyi bilinen” (C.jejuni ve ishal ilişkisi gibi) ya da “tartışmalı” olanlar yanında (Arcobacterium türleri gibi insanda hastalık yaptığı tam bilinmeyen suşlar), sorun olarak “yeni tanımlanmış türler”e kadar geniştir (C.upsaliensis ve Helicobacter rappini gibi). Sıcaklık, inkübasyon atmosferi gibi üreme özellikleri nedeniyle bu cins içinde yalnızca en iyi bilinen birkaç tür klinik laboratuvarlarda araştırılır (11,15).
Campylobacter spp, mikroaerofilik (%5-10 CO2 gereksinimi) ve termofiliktir (42°C ile 37°C‟de ürerken 25°C‟de ürememe özelliği).
İnsanda patojen kabul edilen Campylobacter türleri termofilik Campylobacter‟ler olarak isimlendirilmektedir. Campylobacter cinsi içindeki tüm türler 37°C‟de üreyebilir. Patojen termofilik türler ise 42°C‟de daha iyi üreme gösterir. Termofilik olmaları, primer enfeksiyon kaynağı kabul edilen kuşların gastrointestinal sistemlerine uyum göstermelerini sağlar (14).
Seçici besiyerlerinde kreme kaçan gri ya da gri/beyaz, nemli koloniler oluştururlar; hareketli ve oksidaz pozitiftir (15).
Campylobacter türlerinin üreyebilmesi için düşük oksijen ve yüksek karbondioksit konsantrasyonu gerekmektedir. Isı düştüğünde, ortamdaki besin miktarı azaldığında hızla, kültürde üretilemeyen ancak canlı ortamda enfeksiyon oluşturabilen formlara dönüştükleri, bu sayede besinler üzerindeki ve doğadaki varlıklarını sürdürebildikleri bilinmektedir (14).
Kaynaklar:
1 Franco DA, Williams CE. Campylobacter jejuni. In: Hui YH, Pierson MD, Gorham JR (Eds). Foodborne Disease Handbook, Volume 1: Bacterial Pathogens. 2nd Ed., Marcel Dekker, Inc. New York. 2001, p. 83-99
2 Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete; 02.04.2011 – 27893. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110402-3.htm (son erişim tarihi: 06.01.2014)
3 Bulaşıcı Hastalıkların Ġhbarı ve Bildirim Sistemi, Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi, Sağlık Bakanlığı Ankara. 2004. http://www.shsm.gov.tr/public/documents/legislation/bhkp/asi/bhibs/BulHastBilSistStanSurveLabReh.pdf (son erişim tarihi: 18.12.2013)
4 T.C. Sağlık Bakanlığı (Bulaşıcı Hastalıkların Sürveyansı ve Kontrolü Projesi TR0802.16-01 Avrupa Birliği ve Dünya Bankası desteği ile) (Akbaş E, Pr Danışmanı). Türkiye‟de Bulaşıcı Hastalıkların Tanısında Mikrobiyoloji Laboratuvar Kapasitesi Mevcut Durum Değerlendirmesi: Anket - LabKap2012. XXXV. Türk Mikrobiyoloji Kongresi, Kuşadası, 4 Kasım 2012.
5 Vandepitte J, Verhaegen J, Engbaek K, Rohner P, Piot P, Heuck CC. Basic Laboratory Proceduresin Clinical Bacteriology. 2nd ed., WHO, Geneva, Switzerland. 2003.
6 Kizirgil A, Karakoç S. Çocukluk yaş grubu akut gastroenteritlerinde etiyolojik ajanların belirlenmesi. Nobel Med 2012;8(3):60-65
7 Özkan A. Çocukluk çağı akut gastroenterit olgularında etiyolojik ajanların belirlenmesi. Uzmanlık Tezi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adana. 2005. http://library.cu.edu.tr/tezler/5425.pdf (son erişim tarihi: 24.03.2014)
8 Kanan B, Akşit F. Akut gastroenteritli olgularda Campylobacter sıklığının araştırılması. İnfek Derg 2003;17(1):11-14.
9 Yazıcı V, Gültekin B, Aydın N, Aral YZ, Aydoğdu A, Karaoğlu AÖ. Akut gastroenteritli olgularındı İkı örneklerinde bazı bakteri ve virüslerin araştırılması. ANKEM Derg 2009;23(2):59-65
10 Zarakolu P, Akbaş E, Levent B ve ark. Ġshalli çocuk hastalardan izole edilen bakteriyel patojenlerin dağılımı. Flora 1999;4:190-4.
11 Jerris RC, Fields PI, Nicholson MA. Fecal culture for Campylobacter and related organisms. In: Garcia LS, Isenberg HD (eds). Clinical Microbiology Prosedures Handbook. 2nd ed., ASM Press, Washington D.C. 2010, p. 3.8.2.1 – 3.8.2.16.
12 UK Standards for Microbiology Investigations. Identification of Campylobacter species. Bacteriology – Identification, ID 23, Issue no: 2.1, Issue date: 21.10.11. http://www.hpa.org.uk/SMI (son erişim tarihi: 24.12.2013)
13 York MK, Rodrigues-Wong P. Fecal culture for aerobic pathogens of gastroenteritis. In: Garcia LS, Isenberg HD (eds). Clinical Microbiology Prosedures Handbook. 2nd ed., ASM Press, Washington D.C. 2010, p. 3.8.1.1 – 3.8.1.21
14 Darka Ö, Yılmaz YÖ. Tavuk eti ve campylobacteriosis. Hacettepe Tıp Dergisi 2004;35:100-102
15 Fitzgerald C and Nachamkin I. Campylobacter and Arcobacter In: Versalovic J, Carroll KC, Funke G, Jorgensen JH, Landry ML, Warnock DW (eds). Manual of Clinical Microbiology. 10th ed., ASM Press, Washington D.C 2011, p. 885-899
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları 01.01.2015 / Sürüm: 1.1 / B-MT-10 / Mikrobiyolojik Tanımlama / Bakteriyoloji
Mikrobiyoloji
-
Antibiyotiklerin Etki Mekanizmaları Nelerdir?
-
Azot oksit
-
Petri Kutusunda Agarlı Besiyeri Hazırlanması
-
Tüpde Agarlı Besiyerlerinin Hazırlanması
-
Besiyeri Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir ?
-
Dehidre Besiyerleri Nedir?
-
Besiyerinin Sahip Olması Gereken Özellikler
-
Besiyeri hazırlanmasında kullanılan maddeler nelerdir ?
-
Besiyerlerin Sınıflandırılması Nasıl Yapılır ?
-
Besiyerinin Tanımı ve Kullanım Amaçları Nelerdir ?
-
Pseudomonas Cinsine ait Türler
-
Veba - Yersinia Pestis
-
Tularemi - Francisella tularensis
-
Şarbon - Bacillus anthracis Enfeksiyonu
-
Bruselloz - Brucella spp