BOŞALTIM SİSTEMİ
Hücrelerde metabolik olaylar sonunda oluşan zararlı veya işe yaramayan artıkların organizmadan uzaklaştırılmasına Boşaltım denir.
Homeostazi ve Boşaltım :
Metabolizma artıkları yada ihtiyaç fazlası besinlerin hücreden uzaklaştırılması için boşaltım sistemleri kurulmuştur.Metabolizma artıkları veya ihtiyaç fazlası besinlerin atılması hücrenin iç ortamını sabit tutar.Hücrelerin ,kanın,doku sıvısının ortamının belli değerler arasında sabit tutulmasına homeostazi denir.
Boşaltım ile ilgili görülen adaptasyonlar :
Tatlı suda yaşayan hayvanların iç sıvıları dikkati çekecek kadar çevresindeki ortamdan daha hipertoniktir(Hücreler içerisinde madde çok su az). Bu yüzden tatlı suda yaşayan hayvanların büyük bir kısmında bir uyum olarak derilerinde geçirğenlik kitin ve pullarla örtülmek sureti ile büyük ölçüde azalmıştır.Ozmozla su girişi hipotonik(Madde az su çok) idrarla dengelenir. Bundan dolayı tatlı su balıkları su içmez,Glomerulusları büyüktür(Çünkü maddenin çoğu süzülmesi ve geri emilmesi gerekir).Solungaçlardan tuz emilir.
Tuzlu suda yaşayan hayvanların iç ortamları dışa göre hipotonik olduğundan ,vücut içerisindeki su dışarı çıkar.Ozmozla su kaybı tuzlu su içilmesi ile ve az izotonik idrarla dengelenir.Kandaki Tuz aktif taşıma ile solungaçlardan atılır.Glomerulusları küçük.
Köpek balıkları denizlerde yaşamalarına rağmen glomerulusları iyi gelişmiştir. Köpek balıklarında amonyak üreye dönüştürülerek vücut dışına atılır. Kan, deniz suyuna göre hafif hipertonik dir,idrar hipotonikdir.
BİR HÜCRELİLERDE BOŞALTIM
Terliksi hayvanda vurgan koful (Kontraktil koful) fazla suyu dışarı atar.Paremesyumu damıtık suya konursa patlar.Kontraktil koful paremesyumda iki tane bulunur.Biri kasılırken diğeri gevşer.Su aktif taşıma ile atılır.
Denizlerde yaşayan tek hücreli canlılarda kontraktil koful bulunmaz.
BİTKİLERDE BOŞALTIM
Bitkilerde özelleşmiş bir boşaltım sistemi yoktur.Bitkilerde bu olay bir problem değildir.Çünkü:
1-)Bitkilerde metabolik hız aynı büyüklükteki veya kütledeki bir hayvana göre daha düşüktür.Bitki sabit bir yerde yaşar.
2-)Yeşil bitkiler katabolizma sonucu oluşan artık ürünlerini anabolizma reaksiyonlarında kullanırlar.
3-)Bitkilerin yapısında karbonhidratlar proteinlere göre daha çok bulunur. Karbonhidrat metabolizması sonucu CO2 ve H2O oluşur.
Kara bitkilerinde CO2 moleküler halde suyun fazlası terleme ile stomalardan difüzyonla dışarı atılır.Stoma ile dışarı atılamayan fazla su yaprakların kanarlarında bulunan hidatotlar’la (Su savağı) damla halinde dışarı verilir.Bu olaya damlama (Gutasyon) denir.
Hidatotların çalışması özel koşullara bağlıdır.
a-)Hava neme doymuştur.
b-)Toprak ya sulandığı için veya yağıştan dolayı çok suludur.
c-)Terleme hızı minimumdur.(Havadaki nem oranı çok yüksek olduğu için)
Hidatotla atılan su miktarı terleme ile atılan su miktarından daha azdır. Damlama esnasında bir miktar tuzda atılır.Bazı bitki türleri ihtiyaç fazlası organik bileşikleri ve CO2’in bir kısmını kökleri ile dışarı verirler.
Bazı bitkilerde zehirli maddeler suda çözünmeyen tuzlar şekline çevrilmekte ve zararsız hale getirilmektedir.Bunlar kofullarda çoğunlukla kalsiyum oksalat kristalleri halinde birikir,yaprak dökülmesi ile dışarı atılır.
HAYVANLARDA BOŞALTIM
Sünger ve sölenterler de metabolizma artıkları vücut yüzeyinden düfüzyon ile atılır.Sölenterlerde NH3 ve CO2 gibi boşaltım maddeleri vücut boşluğuna (Gastro vasküler sistem) geçer.
Protonefridyum :
En basit boşaltım sistemine protonefridyum denir.Planarya,tenya gibi yassı solucanlarda görülür.Alev hücreleri vücudun su dengesini sağlar.CO2 ve NH3 gibi artık maddelerde difüzyonla vücut yüzeyinden dışarı atılır.
Nefridyum :
Toprak solucanı ve halkalı solucanlarda görülür.Toprak solucanının her halkasında iki ucu açık olan nefridyum denen boşaltım organı bulunur.Her halkadaki nefridyumlar bağımsız hareket ederler.
Malpighi Tüpleri :
Eklem bacaklılarda ( Böceklerde) bulunan boşaltım organı Malpighi tüpleridir.Ürik asit dışkı ile birlikte dışarı atılır.
Omurgalılarda 3 tip böbrek vardır :
1-)Pronefroz => Balık, kurbağa embriyoları ve köpek balığı erginlerinde bulunur.
2-)Mezonefroz => Balık, kurbağa erginleri, memeli,kuş ve sürüngen embriyolarında bulunur.
3-)Metanefroz => İnsan , kuş ,sürüngen ve memeli erginlerinde bulunur.
Üreme ve boşaltım sisteminin ikisine birden Ürogenital sistem denir. Erkeklerde wolf kanalı spermleri ve idrarı dışarı atar.Dişilerde müller kanalının boşaltımla bir ilgisi yoktur.Sadece yumurtaları taşır ve dışkılığa açılır.Dişilerde wolf kanalı yalnızca boşaltım maddelerini taşır.Memelilerde ise müller kanalından yumurta kanalı,uterus ve vajina gibi yapılar gelişir. Balık,kurbağa, kuş ve sürüngenlerde üreme hücreleri,boşaltım maddesi,sindirim artıkları kloaktan dışarı açılır.Memelilerde sindirim artıkları anüs den atılır.
Evrimsel sıraya göre basit den karmaşığa :
Kontraktil koful (Paremecium)---->Protonefridyum(Yassı solucan)---->Nefridyum(Halkalı solucanlar)
> Malpighi tüpleri(Böçek)---->Böbrekler(Omurgalılar).
Metabolik artıklar :
Protein ve nükleik asitlerin parçalanması ile azotlu artık ürünler meydana gelir.
O2’liSolunum
Protein
> Aminoasit
> Amonyak(NH3)
Amonyak (NH3) :Azotlu artık proteinlerin enerjiye çevrilmesi ile oluşur. Azotlu artıkların ilk hali amonyaktır(NH3).Amonyak vücut içerisinde çok etkili bir zehirdir.Amonyağı amonyak olarak atabilmek için çok su harcamak gereklidir.Su hayvanlarının böyle bir problemi olmadığından cömertçe su kullanarak amonyağı atarlar.Paremecium,Hidra,Planaria,balıklar ve vb.
Ürik asit : Böcekler ve kuşlarda,sürüngenlerde amonyak ürik asite dönüştürülerek dışarı atılır.Ürik asit sentezinde çok az su kullanılır.
Böylece böcek,kuş ve sürüngenler
a-)Daha az su kullanmış olurlar ve vücutlarında az su bulunur.
b-)Az su bulunduğu için vücutları hafifi kalır.Buda uçmalarını kolaylaştırır.
Üre : Memelilerde amonyak daha az zehirli olan üreye çevrilir.Üre suda çözünür ve bol su ile vücut dan dışarı atılır.Amonyağın üre’ye dönüştüğü reaksiyonlar dizisine Üre çemberi veya ornitin devri denir.
Ornitin+NH3+CO2
>Sitrülin+H2O
Sitrülin+NH3
>Arjinin+H2O
Arjinin+H2O
>Ornitin+Üre
Homeostazi ve Boşaltım :
Metabolizma artıkları yada ihtiyaç fazlası besinlerin hücreden uzaklaştırılması için boşaltım sistemleri kurulmuştur.Metabolizma artıkları veya ihtiyaç fazlası besinlerin atılması hücrenin iç ortamını sabit tutar.Hücrelerin ,kanın,doku sıvısının ortamının belli değerler arasında sabit tutulmasına homeostazi denir.
Boşaltım ile ilgili görülen adaptasyonlar :
Tatlı suda yaşayan hayvanların iç sıvıları dikkati çekecek kadar çevresindeki ortamdan daha hipertoniktir(Hücreler içerisinde madde çok su az). Bu yüzden tatlı suda yaşayan hayvanların büyük bir kısmında bir uyum olarak derilerinde geçirğenlik kitin ve pullarla örtülmek sureti ile büyük ölçüde azalmıştır.Ozmozla su girişi hipotonik(Madde az su çok) idrarla dengelenir. Bundan dolayı tatlı su balıkları su içmez,Glomerulusları büyüktür(Çünkü maddenin çoğu süzülmesi ve geri emilmesi gerekir).Solungaçlardan tuz emilir.
Tuzlu suda yaşayan hayvanların iç ortamları dışa göre hipotonik olduğundan ,vücut içerisindeki su dışarı çıkar.Ozmozla su kaybı tuzlu su içilmesi ile ve az izotonik idrarla dengelenir.Kandaki Tuz aktif taşıma ile solungaçlardan atılır.Glomerulusları küçük.
Köpek balıkları denizlerde yaşamalarına rağmen glomerulusları iyi gelişmiştir. Köpek balıklarında amonyak üreye dönüştürülerek vücut dışına atılır. Kan, deniz suyuna göre hafif hipertonik dir,idrar hipotonikdir.
BİR HÜCRELİLERDE BOŞALTIM
Terliksi hayvanda vurgan koful (Kontraktil koful) fazla suyu dışarı atar.Paremesyumu damıtık suya konursa patlar.Kontraktil koful paremesyumda iki tane bulunur.Biri kasılırken diğeri gevşer.Su aktif taşıma ile atılır.
Denizlerde yaşayan tek hücreli canlılarda kontraktil koful bulunmaz.
BİTKİLERDE BOŞALTIM
Bitkilerde özelleşmiş bir boşaltım sistemi yoktur.Bitkilerde bu olay bir problem değildir.Çünkü:
1-)Bitkilerde metabolik hız aynı büyüklükteki veya kütledeki bir hayvana göre daha düşüktür.Bitki sabit bir yerde yaşar.
2-)Yeşil bitkiler katabolizma sonucu oluşan artık ürünlerini anabolizma reaksiyonlarında kullanırlar.
3-)Bitkilerin yapısında karbonhidratlar proteinlere göre daha çok bulunur. Karbonhidrat metabolizması sonucu CO2 ve H2O oluşur.
Kara bitkilerinde CO2 moleküler halde suyun fazlası terleme ile stomalardan difüzyonla dışarı atılır.Stoma ile dışarı atılamayan fazla su yaprakların kanarlarında bulunan hidatotlar’la (Su savağı) damla halinde dışarı verilir.Bu olaya damlama (Gutasyon) denir.
Hidatotların çalışması özel koşullara bağlıdır.
a-)Hava neme doymuştur.
b-)Toprak ya sulandığı için veya yağıştan dolayı çok suludur.
c-)Terleme hızı minimumdur.(Havadaki nem oranı çok yüksek olduğu için)
Hidatotla atılan su miktarı terleme ile atılan su miktarından daha azdır. Damlama esnasında bir miktar tuzda atılır.Bazı bitki türleri ihtiyaç fazlası organik bileşikleri ve CO2’in bir kısmını kökleri ile dışarı verirler.
Bazı bitkilerde zehirli maddeler suda çözünmeyen tuzlar şekline çevrilmekte ve zararsız hale getirilmektedir.Bunlar kofullarda çoğunlukla kalsiyum oksalat kristalleri halinde birikir,yaprak dökülmesi ile dışarı atılır.
HAYVANLARDA BOŞALTIM
Sünger ve sölenterler de metabolizma artıkları vücut yüzeyinden düfüzyon ile atılır.Sölenterlerde NH3 ve CO2 gibi boşaltım maddeleri vücut boşluğuna (Gastro vasküler sistem) geçer.
Protonefridyum :
En basit boşaltım sistemine protonefridyum denir.Planarya,tenya gibi yassı solucanlarda görülür.Alev hücreleri vücudun su dengesini sağlar.CO2 ve NH3 gibi artık maddelerde difüzyonla vücut yüzeyinden dışarı atılır.
Nefridyum :
Toprak solucanı ve halkalı solucanlarda görülür.Toprak solucanının her halkasında iki ucu açık olan nefridyum denen boşaltım organı bulunur.Her halkadaki nefridyumlar bağımsız hareket ederler.
Malpighi Tüpleri :
Eklem bacaklılarda ( Böceklerde) bulunan boşaltım organı Malpighi tüpleridir.Ürik asit dışkı ile birlikte dışarı atılır.
Omurgalılarda 3 tip böbrek vardır :
1-)Pronefroz => Balık, kurbağa embriyoları ve köpek balığı erginlerinde bulunur.
2-)Mezonefroz => Balık, kurbağa erginleri, memeli,kuş ve sürüngen embriyolarında bulunur.
3-)Metanefroz => İnsan , kuş ,sürüngen ve memeli erginlerinde bulunur.
Üreme ve boşaltım sisteminin ikisine birden Ürogenital sistem denir. Erkeklerde wolf kanalı spermleri ve idrarı dışarı atar.Dişilerde müller kanalının boşaltımla bir ilgisi yoktur.Sadece yumurtaları taşır ve dışkılığa açılır.Dişilerde wolf kanalı yalnızca boşaltım maddelerini taşır.Memelilerde ise müller kanalından yumurta kanalı,uterus ve vajina gibi yapılar gelişir. Balık,kurbağa, kuş ve sürüngenlerde üreme hücreleri,boşaltım maddesi,sindirim artıkları kloaktan dışarı açılır.Memelilerde sindirim artıkları anüs den atılır.
Evrimsel sıraya göre basit den karmaşığa :
Kontraktil koful (Paremecium)---->Protonefridyum(Yassı solucan)---->Nefridyum(Halkalı solucanlar)
> Malpighi tüpleri(Böçek)---->Böbrekler(Omurgalılar).
Metabolik artıklar :
Protein ve nükleik asitlerin parçalanması ile azotlu artık ürünler meydana gelir.
O2’liSolunum
Protein
> Aminoasit
> Amonyak(NH3)
Amonyak (NH3) :Azotlu artık proteinlerin enerjiye çevrilmesi ile oluşur. Azotlu artıkların ilk hali amonyaktır(NH3).Amonyak vücut içerisinde çok etkili bir zehirdir.Amonyağı amonyak olarak atabilmek için çok su harcamak gereklidir.Su hayvanlarının böyle bir problemi olmadığından cömertçe su kullanarak amonyağı atarlar.Paremecium,Hidra,Planaria,balıklar ve vb.
Ürik asit : Böcekler ve kuşlarda,sürüngenlerde amonyak ürik asite dönüştürülerek dışarı atılır.Ürik asit sentezinde çok az su kullanılır.
Böylece böcek,kuş ve sürüngenler
a-)Daha az su kullanmış olurlar ve vücutlarında az su bulunur.
b-)Az su bulunduğu için vücutları hafifi kalır.Buda uçmalarını kolaylaştırır.
Üre : Memelilerde amonyak daha az zehirli olan üreye çevrilir.Üre suda çözünür ve bol su ile vücut dan dışarı atılır.Amonyağın üre’ye dönüştüğü reaksiyonlar dizisine Üre çemberi veya ornitin devri denir.
Ornitin+NH3+CO2
>Sitrülin+H2O
Sitrülin+NH3
>Arjinin+H2O
Arjinin+H2O
>Ornitin+Üre
Genel Biyoloji
-
Protista Alemi ve Genel Özellikleri
-
Hücrelerdeki farklı ve benzer yapılar
-
Ses Nedir ? Ses Nasıl Oluşur?
-
Kültürü Yapılan Fitoplankton Türleri Nelerdir?
-
Apoptoz: Programlı Hücre Ölümü Nedir?
-
Ribozom ve Protein Sentezi
-
Mikrotübüller ve İplikçikler
-
Hücre Zarları
-
Lipid Çift-Katmanın Keşfi
-
Biyoreaktör
-
Telomerler ve İnsan Telomerinin Kristalik Yapısı
-
Hücre Biyolojisinin Tarihsel Gelişimi
-
Hücre biyolojisi nedir ?
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir ?
-
Sinir Sistemi Yapısında Bulunan Hücre Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?